MONTE PINDO, A CHUVIA E OUTRAS COUSAS

Visitei o Monte Pindo en dúas ocasións dende o incendio de setembro. As dúas veces a excursión non foi máis alá de Chan de Lamas, camiñando polas pistas. Son da opinión de que o Monte precisa descanso, silencio e tempo. Ocasións haberá de subir de novo a el polos carreiros dos soños, de percorrelo como agarimándoo, de sentir o seu magnetismo, a forza que emana das súas rochas, a alegría das paisaxes, o fungar do vento.

A primeira das veces, Daniel e eu acompañamos a un grupo de artistas que participaban no encontro Arte e Natureza que cada ano Antón Sobral organiza na praia de Lariño. Era o sábado vinte e un de setembro e ía calor. A sensación foi de que o lume non só calcinara árbores, terra, pedras, vida animal e vexetal, senón tamén o aire. O que máis nos sorprendeu foi que da terra calcinada nacían formigas e que sobre a negrura voaban bolboretas brancas. Esa tarde, Sole Pite, pintora e poeta (A véspera do silencio), pediume que nos parásemos quince minutos en Onde se adora. Nese tempo pintou esta acuarela e escribiu o poema que figura nela e que aquí se reproduce aparte:

Pegada tras pegada,

fun rachando

o absoluto silencio

que envolve a morte.

Testemuña indiferente,

o sol abrasador e a cinza

envorcándoo todo,

ata o alento.

Pegada tras pegada,

foise acompasando

o meu corazón

co teu mudo lamento.

Neste setembro, que xa é

           desventura,

subín ao Pindo

en procesión doente

para deixar caer

as miñas bágoas:

tal é a ofrenda

neste lugar sen tempo,

Onde se adora.

 

Este sábado, case un mes e medio despois do lume, regresei ao Pedregal acompañado de María, Maribel e Lino. Subimos seguindo o Camiño dos Costados. Impresionoume ver algunhas rochas que logo da calor sufriron e sofren escoriacións ou entrecoceduras, como se a pedra padecese de soriase. Antes, pola mañá, baixando das Paxareiras, Maribel e eu tivéramos ocasión de ver acugulada no miradoiro, a palla que empregaron para cubrir certas partes sensibles e evitar a perda de terra coas chuvias destes días, moito máis intensas do que ninguén puido imaxinar, cun efecto erosivo sobre a superficie terrible. A palla está alí, como unha instalación artística impresionante, pero a sensación é de que se trata dunha iniciativa dun alto custo, xa que é levada á ladeira do Monte por helicópteros. Vendo isto, un non pode deixar de pensar que quen deseñou o plan, non ten nin idea do que é o macizo do Pindo e cal a súa dimensión.

Colocan tamén unhas barreiras que pretenden impedir a baixada de terra, barreiras semellantes as empregadas no mar para illar manchas de fuel. Todo iso nas zonas baixas, xa que non é posible facer eses traballos, agora, nas zonas altas do Monte, onde unicamente se pode acceder a pé. Camiñando puidemos comprobar que a perda de terra é brutal. A escorrentada arrastrouna polas ladeiras, depositouna nas agras, ocupou as leiras, desfixo os camiños. Eu, pensando que poñía o pé nun terreo firme con area, afundín a perna ata a metade, porque o que pisaba era lama, mestura de terra e cinza acumulada estes días pola chuvia. Como boas novas, vimos os agromos novos do rebolo e dos sanguiños, escoitamos unha chasca e vimos voar un miñato cara o sur.

Velaí vén a vida

(Imaxes de Maribel Longueira)

Advertisement

PRAGA III.- ALFONS MUCHA

Se Praga é Kafka, tamén é Alfons Mucha, pero doutro xeito. A obra do pintor e deseñador, membro principal do art nouveau, tamén denominado Jugendstil ou movemento de secesión en Alemaña e Austria, ou Modernismo entre nós, ten presenza viva e permanente na cidade, pero non a súa figura, non o seu rostro.

El axudou a construír a Praga que vemos e gozamos, velaí a forma arquitectónica e decoración do teatro de Belas Artes ou as vidreiras da catedral de San Vito. Os seus deseños son reproducidos polas fábricas de cristal e ocupan os escaparates, e os carteis véndense como souvenir, en papel ou reproducidos sobre camisetas.

A primeira lembranza que eu gardo del, aínda que sen poñerlle nome, nin rostro, foi da primeira viaxe que fixen a París, no mes de xaneiro de 1981. Fomos alá Manuel Guede e eu, nun autobús da empresa Anpian, que facía a liña entre Ourense e a capital francesa, levando e traendo, sobre todo, emigrantes portugueses. Iamos para negociar dereitos de representación co dramaturgo Víctor Haïm, xa que a súa obra Abraham e Samuel era a primeira montaxe prevista da compañía Caritel que os dous viñamos de crear en Ourense. Lembro un París nevado e os carteis que decoraban os cafés, copias daqueles que anunciaban as montaxes teatrais do Théâtre de la Renaissance, de Sarah Bernhardt, aínda que tardei moito en saber que eran obra do pintor checo e, tamén, en descubrir que foron eses traballos para a actriz francesa os que lle deron soa e recoñecemento internacional. Estes días, perseguindo a súa obra, volvín admirar o suxestivos que resultan os deseños feitos para Medea, Gismonda, A dama das camelias ou Hamlet.

Vimos obra del en tres museos. O primeiro o Mucha Museum, na rúa Pauskà, o segundo encontro foi nunha galería de arte que ofrece unha colección de Dalí e outra del, na praza Steromestskè Namesti, ou Praza Vella, que a min fíxome lembrar a praza Djemaa El Fna de Marrakecht (xente, músicos, fume, guías turísticos por narradores orais, recendo a salchichas, mimos, actores, debuxantes…).  Museo e galería compleméntanse. O primeiro ten copia dos carteis teatrais e da industria, algunha pintura e moita obra de deseño aplicado e decorativo. A segunda repite os deseños de carteis, pero amosa parte da correspondencia, debuxos e os billetes e moedas creados por el para a primeira república checa. O museo ofrece, ademais, un vídeo moi interesante sobre a súa vida. A min impresionoume o xeito de contar a invasión da república checa pola Alemaña nazi, reducida a información visual a un destacamento da Wehrmacht, desfilando en formación por unha rúa estreita da cidade. A secuencia dura escasos segundos, pero abonda. A invasión, a detención, a prisión, foron os causantes da morte do pintor o 14 de xullo de 1939.

Pero sen dúbida, a sorpresa maior, foi posibilidade de contemplar completa a obra descomunal, pola dimensión e complexidade, dos vinte cadros que forman a Epopea Eslava. Exhíbense ao público por vez primeira en Chequia e estarán na Galería Nacional durante os vindeiros dous anos. Haberá quen renegue desta pintura figurativa, que reflicte a mítica e a épica dos pobos eslavos ao longo da historia. Ao cabo, durante os 18 anos que Mucha tardou en rematar este proxecto, en París e no resto de Europa triunfaban os movementos de vangarda. Pero reflexionaba Maribel que, mentres el facía esta obra en Praga, en México Diego Ribera e Sequeiros traballaban os seus murais, nalgún caso, seguramente coa axuda do noso Francisco Miguel. Os murais mexicanos e a epopea de Mucha responden aos mesmos principios e buscan o mesmo fin, dignificar a colectividade marxinada e afondar na identidade colectiva e ambos resultan extraordinarios e dignos de ver.

Esta imaxe que non se ve nada ben, é un detalle dun dos lenzos. Non estaría mal afondar na influenza que este autor puido ter en artistas nosos, como por exemplo Castelao e aínda outros, máis recentes, como Xaime Quessada, aínda que, se cadra, isto é só unha impresión miña, sen fundamento ningún.

PRAGA (II).- VOLVER A KAFKA

Calquera viaxeiro ou turista que hoxe regrese de Praga, non albergará dúbida ningunha de que Kafka é o referente principal da cidade. Dende a escultura colocada á beira da sinagoga Española, pasando polas denominacións de locais comerciais ou de hostalería, o seu nome escrito en grandes caracteres na parede do pequeno museo sobre o río Moldava, que len os milleiros de ollos que cada día cruzan a ponte Carlos, as fotografías nos cafés que frecuentaba, os libros nos escaparates das librarías, monicreques, o rostro reproducidoen gravados, panos, cuncas, todo o invoca.

Hai algo de banalización da súa figura que me incomoda. Sucédeme tamén con Vincent van Gogh, cando vexo nos seus autorretratos os ollos ou os labios dos Simpson, poño por caso. Dóenme eses dous casos en particular, porque ambos foron seres aos que non acompañou a sorte en vida, nin dende o punto vital nin creativo, e sinto coma un espolio esa utilización comercial masiva por parte de quen, quizais, nin os coñece, nin os ama.

O museo resulta exemplar. Todo el é como unha sucesión de instalacións, no sentido que a esa palabra lle dá a arte contemporánea. Quero dicir con iso que é un centro moderno, aproveitando con sabedoría o espazo reducido e que, sobre todo, é quen de dar unha visión global do personaxe, do espazo que habitou e do seu tempo, sen posuír nin un só obxecto, nin carta, nin texto orixinal. Hai, iso si, moita reprodución facsímile de documentos escritos por el, como varios fragmentos da carta ao pai ou formularios do traballo na administración de seguros. Máis dunha vez debatín con responsables de museos de aquí sobre a posibilidade que hoxe ofrecen os medios técnicos para facer atractivo un museo que non teña case obra orixinal do autor ou autora que pretende exaltar.

No museo Kafka, logo dunha breve explicación sobre como é a cidade na que o escritor nace e vive, con perfecta explicación de como funcionaban as fronteiras lingüísticas entre os grupos étnicos ou relixiosos que habitaban Praga, o visitante atopa un vídeo que é un agasallo, xa que incide en canto vimos de ler, ofrece o valor das imaxes da época e crea un estado de emoción que non nos abandonará, xa que por banda sonora decidiron empregar o primeiro movemento do poema sinfónico O Moldava, doutro ilustre cidadán de Praga, aínda que non nacido nela, Bedrich Smetana.

No museo venden un folleto que convida a seguir a pegada de Kafka pola cidade. Eu xa estaba moi instruído por Isabel, a madriña arxentina da viaxe, pero o folleto ofreceume outras posibilidades.

Como el, eu soporto a dobre condición de burócrata e de escritor. Cada día, por dúas veces, procuro levar a cabo unha metamorfose, sendo máis difícil a da mañá, xa que do sono saio coma un ser pertencente ao universo literario e, mentres almorzo, procuro ler versos pero, ao cabo, os meus pasos encamíñanse a unha oficina que, se cadra, noutro tempo me ofreceu algo, pero que hoxe non significa nada para min, máis alá dun salario, claro. O tránsito da tarde é máis doado, grazas aos dez minutos de sesta. Cando esperto, a administración quedou borrada. Paseando as rúas da súa cidade, dinlle moitas voltas a este proceso diario e pensei que algo disto sentiría el cando escribiu a transformación de Gregorio de Samsa.

Non son eu moi mitómano destas cousas, pero con Kafka fixen excepción. Estiven no Novo Cemiterio Xudeu, visitei a tumba e emocioneime ao ver a placa situada diante, que lembra a Max Brod, o amigo del e, tamén, amigo noso, xa que é por el que podemos ler a súa obra. Diante e arredor, pedras traídas de xeografías distantes, mensaxes, moedas, flores. O cemiterio é fermoso sobre todo polas árbores que perdían as follas e polos longos carreiros entre as laudas verticais ao uso dos xudeus.

Isabel enviounos este vídeo sobre Franz Kafka, co que ela di que chorou e que a min conseguiu emocionarme. É longo, pero paga a pena. Eu volvo coa necesidade de volver a el e de ler O castelo, a obra da que menos consciencia e memoria teño. Espero dar conta aquí desa experiencia.

PRAGA (I)

Regresamos o venres de Praga. O sábado tocou Vigo. A noite branca estaba nominada como finalista para os premios da crítica de creación literaria. O premio foi para Xavier Cordal, a quen xa felicitei no momento da entrega e a quen felicito agora de novo, sabendo o fermoso, emotivo e intenso que é o seu libro Transmuta.

Para min o premio do sábado foi coñecer a Antonio García Teijeiro, de quen sabía como lector e por ter falado unha vez con el por teléfono, pero a quen, malia ser compañeiros de editorial en Everest, nunca puidera saudar persoalmente.

Praga era para nós unha débeda, unha visita varias veces adiada. Foi desta e estivo ben, que estaba fermoso o outono e, aínda con moitos visitantes, a cidade camiñábase ben. Tivemos sorte, ademais, porque á beira do hotel descubrimos unha pequena axencia de viaxes anunciada en español. Entramos e coñecemos a Isabel Beberli Echavarría, arxentina residente na capital checa dende hai máis de vinte anos. Axiña nos adoptou, ofrecéndonos recomendacións útiles e prácticas que moito lle agradecemos.

Eu armeime, como procuro facer sempre, dalgunha referencia próxima sobre a cidade e así levei canda min este poema de Lois Pereiro, publicado no número 10-11 de Luzes de Galiza, que me facilitou a miña amiga Maribel, da Biblioteca Miguel González Garcés:

              PRAGA: MEUCHEL BESINGT DEN MORD

No tren chegaba eu homicida a Praga

nada perdido e todo por gañar para obté-la victoria e reanudarme

todo o meu ser comigo e unha vez máis

morto o desexo e esquecido o corpo

desde as fronteiras da noite sen soños.

No espacio anxélico rilkea a Estación Central

inxectandote da euforia que provoca

o calado delito de invadila,

sen comprendelo todo, cómo, tanto, qué,

ese olor a cadavre literario

nas ruínas dun hospital de campaña

tendas xudeas frente á sinagoga

Nos ollos un fermoso alonxamento,

e nas rúas a lucidez serea

vestixios de burocracia imperial

transmitida a orde de retirada

e a destrucción do Imperio

as tearañas do esprito

as sombras que lubrican Centroeuropa

a choiva quente coma sangue de oca

os dedos cheos de graxa no cristal

todo e mais case todo algo máis

moito máis que un mesmo só coa súa propia vida

en Praha

Con toda a forza da que son capaz

todo o meu ser comigo

e unha xarra de Pilsner que pervirta

a túa ollada cansa e suar alcool

coma os checos os venres

cando o tempo se nega a estar en ti

e a vida é unha presencia:

unha cuestión de ritmo

a medida secreta que nos mata

ou nos condea a un presente

expulsado da memoria

Vodka, vodka xeado no Hotel París

enfrentándome coa ollada dos vencidos

cunha lección de sangue contra a Historia

de quen coñece os camiños do inferno

da enerxía que loita coa memoria

cando a vida convirte ó pensamento

nunha evasión da morte. 

O café do Hotel París ao que se refire Lois pechou por reformas o 30 de setembro, non puiden pois tomar un vodka nel, pero si visitamos outros cafés ben fermosos, como o Lucerna ou o Louvre.

Eu tamén escribín o meu poema de Praga, que prometo compartir en canto estea listo. Anuncio, iso si, que serán varias as entradas deste blog que traten de Praga. Quixera falar de Kafka e de Alfons Mucha e quizais dalgunha cousa máis.

 

ESPIRAL DE SOMBRAS

Hai poucos días, asistín á presentación do último libro de Xavier Seoane, Espiral de sombras. Acolleu o acto o local que a Asociación de Amigos dos Museos ten na cidade vella da Coruña. Participaban o responsable da edición, Luís Rei, que dirixe a colección Tambo de poesía da editorial Kalandraka, a mesma colección que acolleu Os ángulos da brasa de Manuel Álvarez Torneiro; Henrique Rabunhal, quen comentou polo miúdo e de maneira pousada e lírica o contido do libro; Eva Veiga e Olga Patiño, que recitaron varios dos poemas, achegando, ademais, a súa propia experiencia de lectoras do libro e o autor, quen tamén leu varios textos.

Xavier é voz principal e referencia fundamental na poesía contemporánea galega. A primeira noticia que eu tiven del foi no ano 1979 cando, coido que na libraría Tanco da rúa do Paseo en Ourense, merquei o seu primeiro libro A caluga do paxaro. Dende entón, quince libros de poemas, literatura infantil e xuvenil, libros de aforismos e unha novela, Ábrelle a porta ao mar, publicada no ano 2000, da que eu gustara moito, con referencias ao mundo oceánico de Urbano Lugrís, e que fomos presentar a Compostela el, Miguel Anxo Fernán Vello e eu, presentación que non se levou a cabo por falta de público, polo que regresamos á Coruña e acordamos darnos unha cea de compensación. Todo isto sen esquecer Atravesar o espello, unha reflexión sobre a importancia da lectura na sociedade actual, na mellor liña de escritores como Alberto Manguel. Xavier é, tamén, un dos mellores intérpretes da arte galega actual e permanente activista cultural. Hai dous veráns tiven o pracer de facerlles de guía, a el e a Fátima, na súa primeira ascensión ao Monte Pindo, daquel día é o poema que figura no libro Versos no Olimpo, o Monte Pindo na poesía galega.

Eu non sei se Espiral de sombras é un libro curador das feridas, como dixo alguén no acto de presentación. O que sei é que dende a capacidade poética de Xavier, con paixón,  o libro vai debullando o que somos como país e, tamén, como seres humanos, convidándonos a unha reflexión, que tamén provocar a reflexión é función do poema. Dende os mitos que aínda ecoan na memoria, pasando polos símbolos e signos da prehistoria, os brillos e as formas, a historia poucas veces ben contada, o que foron os nosos antes ca nós, o que nós mesmo fomos, o que deixamos de ser, o que puidemos ou aínda podemos ser como colectividade, o libro, sen renunciar aos elementos esenciais do poema, Xavier convócanos a unha imprescindible análise de nós mesmos, para poder alimentar a esperanza. Son moitas as referencias e tamén moitas as complicidades que se intúen, procedentes desa multiplicidade de voces da poesía universal que Xavier tan ben coñece. Para min é un libro importante,

Vai como mostra (pedindo desculpas porque non consigo a xustificación que o poema ten no libro) a primeira parte do poema titulado: 1936-1939 (Nocturno no Campo das Ratas) dedicado a Xoán Casal, Manuel Monge, Reimundo Patiño e Manuel Rivas:

                  I

MATARON, alí, o pedernal,

A terra estaba fría, as fontes secas.

 

   Un tumor viña no vento.

Xirou a Torre, trinta e sete veces.

Alguén botou carbón de chumbo ao mar.

Un furón uliscou o ventre aberto

da lareira violada.

   As mulleres cuspiron

na tépeda borralla. 

   Este

comeu piollos.

                       Aquel

maldixo os sanxoáns.

                                   Xaceron as meniñas

maceladas

                 en pel de ra.

MANUEL ÁLVAREZ TORNEIRO

Hoxe quero compartir esta nova feliz: Manuel Álvarez Torneiro, premio Nacional de poesía 2013, polo libro Os ángulos da brasa, publicado o pasado ano na colección Tambo, que dirixe Luís Rei Núñez, da Factoría K de Kalandraka.

É moito o cariño que lle teño a Torneiro. Con el e con Pepe Fernández Ferreiro, comparto algúns cafés e paseos pola rúas coruñesas. Eles vense todos os días, cita cotián de dous vellos amigos, ambos escritores, ambos xornalistas en La Voz de Galicia, nun tempo no que o oficio significaba compromiso coa sociedade e coa xente, aínda, paradoxalmente, sendo os tempos máis difíciles e escuros, pero non, quizais, máis escuros.

O xurado recoñece este libro, último dos publicados por Torneiro, non o último escrito, que garda outros no caixón. Pero el ben puido gañar este premio con anterioridade, xa que títulos de calidade extraordinaria non faltan na súa longa traxectoria: Rigorosamente humano, Luz de facer memoria, Campo segado, Setembro stradivarius…, son algúns títulos esenciais na súa traxectoria poética marcada pola limpeza da linguaxe, o ritmo preciso, a sensibilidade, a fascinación pola beleza, a memoria e unha humanidade fonda e solidaria.

Este que segue é o poema do que sae o título do libro:

MOCIDADE DUN DÍA

Eras brasa e latexo,

maña en voo ergueita,

horta cabal dos anxos irmandados,

un licor conmovido, unha tormenta branca.

Eras sublime e recia de delirios,

o condado dos soños incendiado de alcances,

a gloria na firmeza dos peitos do pecado,

unha campá excedida e unha salva de rulas.

Mentres fomos en ti, que ruína xestabas?

Non sumabas pasado nin nevaba no tempo,

nunca fora novembro nos teus ritmos,

viciosamente sans, en danza arrebatada,

sufocados, mordendo un talo de estramonio,

con hábitos de deuses, retadores, campantes.

Onde estás esta tarde de arciprestes xementes,

de atrabiliarias causas e de pulsos cansados?

A que xardín te acolles e preludias?

Que poldro desbocado rebentou a pradeira,

na feliz cabalgada?

Que vermes fan memoria das mazás da abundancia?

Que consolo deixaches ao pé da túa ausencia?

Tornaremos a ti os que fomos cantores.

Tornaremos a ti cando xa non sexamos.

… mocidade dun día.

O que quizais non é coñecido é que Torneiro é quen de construír marabillosas paisaxes, unhas pintadas e outras conformadas polo debuxo e materiais diversos que xunta en collages sorprendentes. Eu son afortunado porque teño varias. Esta que vai agora é a única non enmarcada e, polo tanto, doada de compartir, pero non por iso menos fermosa. Está feita con papeis de cores diferentes e a min non me importaría nada habitar ese espazo de calma con aqueles que quero, tamén con Torneiro, a clara voz da tribo e da estirpe, escoitando os seus versos como música.

O MISTERIOSO MUNDO DE JUAN OROL

O meu amigo Pepe Vera, faloume o outro día dunha película titulada: El fantástico mundo de Juan Orol, dirixida por Sebastián del Amo e interpretada por Roberto Sosa no papel de Juan Orol. Eu nunca escoitara falar de Orol, director de cine mexicano, pero de orixe galega, que emigrou a Venezuela, Cuba e, finalmente, a México, onde é considerado o peor director da historia de cine do país, pero que conta cunha filmografía que suma 57 películas. Din, tamén, que foi o pai do cine negro mexicano e do cine de rumberas, amais dun surrealista particular.

Indagando no personaxe, vexo que non existe coincidencia nas fontes. Orol era seudónimo, xa que o seu verdadeiro nome era Juan Rogelio García García. A Galipedia di que naceu en Santiso, Lalín, en 1893, mentres que a Wikipedia en castelán sitúa o nacemento en Ferrrol, no ano 1897. Non hai dúbida con respecto ao lugar e a data da morte, México DF, en 1988.

Na súa vida foi toureiro (coñecido como Esparterito), piloto de coches de carreiras, boxeador, xogador de béisbol, actor de teatro e detective privado. Sábese, iso si, que arrisca todo canto ten fundando a produtora ASPA e realizando a súa primeira película Sagrario en 1933. O éxito chegará ao ano seguinte coa produción ¿Mujeres sin alma, venganza suprema?.

El fantástico mundo de Juan Orol foi película presente en festivais, dende a súa estrea o pasado ano, obtendo varios galardóns e estes días pódese ver na televisión de pago. Velaí o making-of da película.

Este é un dos tráilers que se vén en YouTube

NON É UNHA DESPEDIDA, SÓ UNHA MÁGOA

Durante case trinta anos, Camilo Franco desenvolveu o seu traballo informativo no xornal La Voz de Galicia, vinculado, case sempre, ao ámbito cultural, atendendo ás que sempre foron as súas paixóns: a literatura, o teatro e as artes plásticas. Camilo entendeu ese labor como algo que debía responder á esencia do concepto cultura: liberdade, independencia, espontaneidade, ironía e capacidade crítica. Informar e comentar, con valor e con risco. Por veces, esta proposta profesional foi castigada polos seus superiores. Supoño que agora podo contar aquel día no que foi chamado a capítulo polo que entón era director, prohibíndolle expresar opinión e esixíndolle se limitase a escribir unicamente suxeito, verbo e predicado.

Eu son testemuña do complicada que era, ás veces, a relación coa empresa para a que traballou. No ano 2004 fixemos xuntos o treito galego do camiño francés, dende O Cebreiro ata Compostela. A iniciativa formaba parte dun proxecto de colaboración entre un grupo de escritores e artistas, que logo constituímos a asociación Cultura Solidaria Galega, coa delegación galega da ONG Acción contra a fame. A intención era facer visible os proxectos da ONG en África. Camilo e eu camiñamos xuntos. A máis longa das etapas foi a que nos levou dende Furelos ata preto de Lavacolla, case 40 quilómetros.. Ese día, logo de xantar en Arzúa, recibiu unha chamada. Pedíanlle un artigo sobre os Beatles, páxina completa, para o día seguinte. Chegamos ao lugar de durmir ás nove do serán. Viñamos desfeitos. Alí estaban xa todos os compañeiros que non fixeran a etapa completa e aproveitaran o coche que ía recollendo aos que se rendían. Tamén Alfonso Costa e Manuel Patiña, os únicos, xunto con nós, que camiñaron cada quilómetro, pero eles, máis altos e con máis zancada, sacábannos, máis ou menos, cinco quilómetros de vantaxe cada xornada. Ducha, roupa limpa, unha cervexa e charla sobre as cousas do día e logo a cea, compartida e alegre. Camilo subiu ao seu cuarto sen cervexa, sen conversa e sen cea. Aínda que el era coñecido como o quinto Beatle, polo coñecemento que ten do grupo de Liverpool, un artigo hai que escribilo. Baixou a cear cando nós rematabamos as sobremesas. Na súa ausencia, Marica Campo dedicáralle unhas estrofas moi ben rimadas.

Daqueles días é este Cincuenta mil pasos, incluído no libro Palabras contadas: Paso a paso como a diario. Paso a paso camiñou coa inocencia das boas causas. No tantán das botas contra a terra chegoulle a dor da vida mal organizada. Cincuenta mil pasos máis adiante doeulle o porvir do mundo. E os pés.

Ao día seguinte era a última etapa, Lavacolla, Monte do Gozo, Compostela. Cando tivemos ocasión de ollar o xornal, o artigo dos Beatles ocupaba unicamente un fondo de páxina. O axuste non era cousa del e Camilo non recoñecía o que alí se publicaba co seu nome, pero o que máis o amolaba, era a falta de consideración de quen coñecendo a empresa da que participabamos, lle esixira un artigo que quizais xa sabía non se ía publicar.

Hoxe Camilo veu polo meu traballo para o acto de conciliación laboral coa empresa. Dicíalle eu que ben podería escribir un libro ou dous: un sobre a súa relación co mundo da cultura galega e outro sobre a súa vida laboral. Os dous darían para moito.

Vaise sen que o mundo da cultura lle recoñecese o seu traballo. Non foi para el, en todo este tempo, ningún deses premios que cada ano celebran o labor do xornalismo da cultura. Quizais agora, aqueles que llos negaron, se desfagan en comentarios laudatorios. A min prodúcenme fatiga as cousas a destempo. Xa Ben-Cho-Sey deixou escrito que as cousas ou se fan no seu tempo, ou non se fan.

Camilo sempre será o quinto Beatle, pero se cadra, gustaríalle máis ser John Coltrane. Velaí as razóns da banda sonora desta entrada. A canción dos Beatles é With a little help from my friends. A peza que segue, My favorite things, está interpretada por Coltrane (saxo tenor e soprano), McCoy Tyner (a quen vin actuar unha vez no parque de Castrelos en Vigo) ao piano, Steve Davis co baixo e na batería Elvin Jones.

Isto non é unha despedida e, ademais, xa nos dixo el que a ironía é a lírica do porvir.

AS ESPIRAIS

Volvo a Yeats cada pouco. Non sei que ten este autor (ou si o sei, por iso volvo), pero os seus versos son alento, consciencia da nosa humanidade, da comuñón que somos coa natureza, da relación cos outros. Agora que o penso, volvo a el no tránsito entre estacións, sobre todo nos equinocios, que é, quizais, cando máis me afecta ou máis nos afecta o cambio. Os versos de Yeats son alimento e reforzo, vitamina ou xalea para o espirito. E moito o que os galegos compartimos co poeta irlandés e premio Nobel en 1923.

Respondendo a chamada, a semana pasada collín de novo o libro coa súa Poesía Reunida, publicado hai pouco máis de dous anos pola editorial Pre-Textos, en tradución de Antonio Rivero Taravillo.

Fernando Pérez-Barreiro Nolla, comentaba que acudía a Blake e aos seus labirintos, que moita alegría e desacougo lle producían, cando sentía medrar dentro a sombra do misterio que somos e a Yeats cando precisaba alento e enerxía para seguir.

Hai un par de días, no apartado case final do libro, que baixo o título de Novas Poesías, recolle os poemas escritos en 1938, meses antes de morrer, descubrín con admiración este The Gyres, refirido aos petróglifos. Como sei que comparto paixón polos gravados en pedra con moitos dos que seguides este blog, vai o poema na lingua orixinal, seguido dunha tradución libre que lle debo ao meu fillo Daniel, versión que, na miña opinión, non está nada mal, sendo este o primeiro poema que traduce.

Non teño agora ningunha imaxe de espirais, pero si de círculos. Intúo que non é o mesmo o significado último destes dous motivos, pero creo que comparten ser, fisioloxía, quizais vontade de quen os traballou, acaso función e, sobre todo, atesouran e comparten o amor dos que os procuramos e admiramos, dos que neles nos recoñecemos, xa que con eles tomamos consciencia de formar parte dun ser común e colectivo, que transcende a historia. A imaxe que podedes ver, foi tomada por Lino Lema e corresponde ao petróglifo das Laxiñas, nos montes de Mallou, en Carnota.

THE GYRES

The gyres! the gyres! Old Rock Face look forth,

Things thought too long can be no longer thought

For beauty dies of beauty, worth of worth,

And ancient lineaments ar blotted out.

Irrational streams of blood are staining earth;

Empedocles has thrown all things about;

Héctor is dead and there’s light in Troy;

We that look on but laugh in tragic joy.

What matter though numb nightmare ride on top,

And blood and mire the sensitive body stain?

What matter? Heave no sigh, let no tear drop,

A greater, a more gracious time has gone;

For painted forms or boxes of make-up

In ancient tombs I sighed, but not again;

What matter? Out of Cavern come a voice

And all it knows is that one word “Rejoice”!

Conduct and work grow coarse, and coarse the soul,

What matter? Those that Rocky Face holds dear,

Lovers of horses and of women, shall

From marble of a broken sepulchre

Or dark betwixt the polecat and the owl,

Or any rich, dark nothing disinter

The workman, noble and saint, and all things run

On that unfashionable gyre again.

AS ESPIRAIS

As espirais! As espirais! Vella cara de pedra olla ao fronte,

Cousas demasiado pensadas xa non poder ser pensadas

De beleza morre a beleza, a riqueza de riqueza,

E borradas son as antigas faccións.

Irracionais regatos de sangue tinxen a terra;

Empédocles lanzou todas as cousas polo aire,

Héctor está morto e hai unha luz en Troia;

Pero os que ollamos rimos cunha tráxica ledicia.

Que importa aínda que o insensible pesadelo cabalgue na cima,

E sangue e lodo manchen o delicado corpo?

Que importa? Non amoses noxo nin vertas bágoas,

Un tempo máis grande e cortés xa pasou;

Por formas pintadas e caixas de afeites

En antigas tumbas suspirei, pero non desta volta;

Que importa? Dende fóra da caverna provén unha voz

E todo o que se recoñece é unha palabra “Alegrádevos”.

Conduta e traballo endurécense, e endurécese a alma,

Que importa? Aqueles aos que o Rostro de Pedra aprecia,

Amantes dos cabalos e mulleres,

Do mármore dun sepulcro roto

Ou da escuridade entre a mofeta e a curuxa,

Ou de calquera rica e escura nada desenterrasen

O artesán, nobre e santo, e todo volverá

Cara a aquela espiral pasada de moda.