CARLOS MONSIVÁIS E ELENA PONIATOWSKA

En case todas as entrevistas concedidas onte, tras saber da concesión do premio Cervantes, Elena Poniatowska lembra ao seu amigo Carlos Monsiváis e recoñece o moito que o bota en falta. Compañeiro e amigo íntimo dende que se coñeceron en 1957, a súa foi a amizade intelixente de dúas persoas críticas coa realidade do país no que viven e ao que aman ata a dor.

Eu souben de Monsiváis a primeira vez que fun á Feira de Guadalajara, no ano 2006. Naquela edición fóralle concedido o Premio FIL, entregado no acto de inauguraciónda feira, correspondéndolle a el o discurso de apertura. Por aqueles días, finais de novembro, México vivía unha circunstancia especial, xa que, dalgún xeito, contaba con tres presidentes, Vicente Fox, que vivía os últimos días no cargo, Felipe Calderón que tomaría posesión o 1 de decembro e López Obrador, candidado da esquerda que denunciaba unha grande conspiración e fraude electoral que lle arrebatara un triunfo que se producira nas urnas e se autoproclamaba presidente. Carlos Monsiváis, unha das conciencias críticas de México, falou con ironía e intelixencia desa circunstancia histórica delirante, que xa se preguntaba el: para que escribir novelas, se a realidade de México é unha colección de novelas? Por iso, por novelar, el escribía crónicas.

Sorprendeume entón ver como os adolescentes perseguían polos corredores da feira a Carlos e a outro amigo, tamén premio Cervantes no ano 2009, chamándolles mestres e pedíndolles un autógrafo nalgún dos seus libros. Só para deixar constancia do que é a FIL de Guadalajara, dicir que aquel día, na mesa presidencial estaban sentados: Nadine Gordimer, Carlos Fuentes, Gabriel García Márquez, José Saramago, Carlos Monsiváis e José Emilio Pacheco. Ese ano a cultura convidada era Andalucía e na mesa, xunto coas autoridades mexicanas tamén estaban o Príncipe de Asturias e Chaves, daquela presidente andaluz.

O día 19 de xuño de 2010, Maribel e eu fomos testemuñas da preocupación de Elena pola vida de Monsiváis, que faleceu ese mesmo día, o seguinte ao pasamento de Saramago, de quen tamén falamos con Elena. Neste artigo que segue, breve crónica daquela viaxe mexicana, fálase diso. Publicado ao regreso en La Voz de Galicia, déixovolo con todo o cariño agora aquí.

                                 MÉXICO

-BREVE CRÓNICA DUNHA VIAXE A UNHA REALIDADE AFASTADA E PRÓXIMA-

Dende hai catorce anos, Zamora de Michoacán, en México, convértese no epicentro de algo absolutamente marabilloso. O encontro de decenas de poetas de máis dunha ducia de países, as súas voces e os seus versos, fan pensar que outro mundo é posible, que as palabras aínda teñen un valor orixinal e humano, que hai forzas invisibles cunha capacidade de transformación insospeitada, pero certa. Roberto Resendiz Carmona, que fai real esta miraxe, fala de encontro de poetas, non de poesía, xa que para el, a forza está nas persoas e a poesía, como elemento transformador, é consecuencia do traballo, creatividade e corazón do poeta, ese ser que nunca calará aínda que o linchen, di el, habitante dun estado tantas veces convulsionado pola violencia.

Para nós, México resulta un país próximo e afastado ao tempo. A música e o cine fixeron que todos levemos dentro algo del. Na capital, no DF como lle din alí, hai un centro galego con máis de 5000 socios familiares, propietario dun edificio fermoso no centro da colonia Roma e de instalacións recreativas fóra da cidade.

Emigración e exilio tamén aquí buscaron un destino. Hoxe, como o resto dos países hispanoamericanos, México celebra os douscentos anos da independencia e, no seu caso, o centenario da revolución. No colexio de San Ildefonso, fermoso edificio hoxe transformado en centro cultural con murais de Orozco, unha exposición analiza a relación do cine co proceso revolucionario e o xeito que tivo de contalo. É unha mostra singular, ben deseñada, con moita información, na que Galicia ten presencia propia a través da figura de Carlos Velo, director da película Pedro Páramo, con cartel anunciador que xa vemos exposto na primeira sala.

Na libraría El Péndulo da colonia Rosada, recitamos versos en compañía doutros poetas tamén participantes no encontro zamorano. Resoa nese ámbito o galego e, sobre todo, os versos de Luisa Villalta, a quen rendemos homenaxe e con quen proclamamos que a “amizade ten flor que rebenta nas paredes”.

Ábrenos a porta da súa casa Elena Poniatowska, quen recibira o pasado ano o premio de Escritora Galega Universal, que cada ano concede a Asociación de Escritores en Lingua Galega. Con ela falamos de Compostela e de Fisterra, de José Saramago falecido o día anterior. Será ela quen nos informe da longa e penosa enfermidade de Carlos Monsiváis, o amigo, o irmán entrañable. Será ela quen primeiro se presentará na capela ardente do cronista de México, que falecerá a mesma tarde do noso encontro. Será ela quen fará a primeira quenda de loito e de dor na capela ardente instalada no Centro de Bellas Artes. Sentados no salón da súa casa, vemos como entran e saen do xardín os colibrís, un mundo de brillos semellante a esa manta coas cores do arco da vella que o músico Horacio Franco depositou sobre o cadaleito do escritor.

Monsiváis era a voz crítica de México. Inventor dun xeito particular de facer crónica, ollaba cada día a realidade do país cun xeito intelixente, transversal e lúcido de ver e de dicir, dun xeito que só permite o amor. A despedida dos seus restos transformouse nunha manifestación multitudinaria e espontánea de dor e de esperanza, na que se confundían os berros de: Viva Carlos Monsiváis! e Viva México! Na escaleira de Bellas Artes quedaban milleiros de rosas brancas que a xente procuraba. Na realidade diaria do país queda un baleiro difícil de encher porque, como recoñecía Elena, estrañarase ao Monsiváis humanista, ao de todos os días, pero tamén ao Monsiváis do gran sentido do humor.

 

 

Advertisement