Xa contei que Carlos Arias, habitual comentarista neste blog, colabora semanalmente cun artigo na edición dixital de El Correo Gallego e xa o outro día publiquei un aquí. Agora quixera compartir outro, que me emocionou moito cando lin e que ofrece unha perspectiva persoal desas cousas que pasan e que semellan curiosas pero alleas. Non sabía eu que el naceu co faro de Burela, pero o artigo e toda a circunstancia paréceme tan curioso e emotivo como para compartilo. Espero que vos guste tanto como a min. As imaxes están sacadas de internet.
Días de adeus
As ausencias inesperadas devólvennos un pasado imprescindible, que quizais nin estea na memoria. Paréceme imposible aínda que os dedos de Paco de Lucía leven dez días parados para sempre; sinto o que non vivín na construción do museo de Luarca dedicado á fauna abisal, borrado por unha onda inmensa, do Cantábrico expresado na súa forza ingobernable; lembro a torre do faro de Burela, nacida do salseiro, e a súa soidade a mar aberto, rodeado de escumas alegres nos días de verán, que sucumbiu de súpeto á teimosía do mar, abatido por un golpe final que demostrou o seu cansazo.
En 1959 chegaba un mozo de 27 anos a traballar como enxeñeiro ténico nos portos de Lugo. El e a súa compañeira traían, de regreso dun primeiro destino en El Bierzo, unha filla de oito meses e outra vida en camiño, que deu en quen hoxe escribe estas liñas. Case a primeira obra da que se fixo responsable estaba naquel con solitario, nunha costa tan fermosa coma áspera para a navegación, de días radiantes e suaves zarrapicados con borrascas e galernas. Burela tiña un pequeno porto pesqueiro aínda de cantaría, do que había saír o gran peirao que acollería a meirande flota pesqueira do golfo de Biscaia.
Nos anos sesenta, desde a estrada, viamos durante unha parte do traxecto aquela brancura vertical intensa e moi modesta, en comparación con outros soportes para sinais marítimos da nosa costa. A súa grandeza –que quizabes a levase, na visión popular, á categoría de faro, cando se trata dunha simple baliza– síntoa desde o espazo dominado, desde esa soidade visible a gran distancia, desde os ollos que tiven e o que seleccionou a miña retina para acubillar, desde aquel mundo de gaivotas e area; desde aquel tempo no que o lampexo regular punzaba a noite, esperado polos navíos para fixar rumbo, de fogar ou de traballo.
Mentres se erguía a construción, vivía eu os cálidos meses amnióticos, cunha percepción sobre a que se configuraba sen palabras o software da miña personalidade. Un contratista, moi novo tamén, levaba para o arrecife os materiais nunha embarcación dotada de grúa. O desembarco víase moi dificultado pola ondaxe, que impedía unha aproximación maior á rocha. A grúa depositaba a carga e os obreiros; o contratista,o derradeiro en desembarcar, tomaba o cabo suspendido da pluma e saltaba aproveitando o movemento pendular do soporte. Un cuarto de século despois, falecería cando ía axudar o alumnado dun colexio a facer unha plantación de árbores no porto de Foz. Mentres agardaba que chegase a rapazada, quixo pór orde nalgunhas cousas, entre as que se encontraba un cable eléctrico, que o electrocutou ao tomalo.
Nas distintas iconografías, a torre caída representa ás veces a construción de Babel e o xeito en que o divino desvía a intención humana nos seus proxectos. Cando un reto queda superado, ábrese un novo horizonte, no que se revelan outras probas, imprescindibles para o avance e para acharmos novas capacidades, veladas polas perspectivas máis pequenas; cando un proxecto fracasa, aparece o verdadeiro campo de acción, que chama as enerxías para amosaren unha dimensión máis profunda da súa forza transformadora. Ata agora, sempre houbo un despois, e o salto precisou unha musculatura máis potente en cada ocasión, na interminable secuencia que nos leva desde a pedra tallada ao almacenamento masivo de datos en dispositivos que caben nunha caixa de mistos.
En Babel, a vontade humana, cunha visión estática, procuraba garantir a seguridade máis alá de calquera imprevisto. A perspectiva que había xerar co paso dos milenios o positivismo fundamentalista confiaba nos recursos do home para chegar ao control absoluto respecto do contorno, coma se o pensamento consciente puidese conter todo o que conforma a realidade, coa súa mutación infinita e os fenómenos que derivan dela. Na baliza de Burela, a referencia que lles ofrecía seguridade aos barcos deixou a pedra na súa soidade, rodeada e batida pola auga, cunha torre fanada que pronto se converterá en cascallo disgregado polo fondo, talvez cunha zapata de formigón como lembranza. As imaxes impresionantes das ondas contra a súa vizosa figura xa pertencen ao pasado; tamén as da calma marabillosa, cando a súa serenidade descansaba contra o horizonte, distante e en silencio, coma a efixie dun santuario en mar aberto.
Non sei cantos músicos levarán dentro de si a semente de Paco de Lucía; non sei que inspiraría a baliza perdida de Burela. Creo que a música deixa atrás esta perda sen parar en prantos, e que a vida continúa á procura de novas formas despois da derradeira onda que resistiu a pequena torre daquel con da Mariña luguesa. Os pensamentos viran a tempos idos e parecen recrealos, xebrados de adxectivos intranscendentes agora. A vida e a música continúan cara a un despois en constane movemento, no que o pulo do xenio xitano se expresa, quizabes sen que os continuadores saiban o que lles chega desde el; a enxeñaría desenvolverá formas máis durables para os sinais sometidos á dureza dos elementos, alleas ambas á sucesión de adeuses. Só ás novas paisaxes que se abren; só a unha viaxe onde cada instante se mantén como soporte dunha procura que non lle pertence a ninguén.
Pertencín a ese tempo e o meu fogar infantil nutriuse da obra perdida. Mentres me esperaban, meu pai resolvía as incógnitas para superar o reto de colocar a baliza rodeada de rochas cortantes, cunha embarcación á mercé das circunstancias. Para iso se preparara e recibira a experiencia dos seus predecesores; a técnica pasaría por aí, e seguiría cara a outros proxectos similares, con desembarco en helicóptero. El lembra aqueles días con saudade polo home que materializaba as súas ideas, un veciño de Mañente coñecido como Canel, con quen compartiu moito tempo de vida profesional. Comparte comigo a súa memoria e déixame que sinta como aquel tempo avanza comigo, sen tampouco non saber que levo exactamente, nin para que. Só que isto segue, e crece en riqueza a experiencia.
Observamos con alegría como renova o carballo anano, en varios lugares, tanto nos que controlabamos en Chan de Lamas como na ladeira sur dos Aguillóns. Agás iso, algunha flor e moito abrótano, non sei se macho ou femia. O resto desolación e silencio só interrompido polo escorregar da auga por regos e regatos. Nunha das pucharcas do rego Caldeirón puidemos ver tres tritóns. Se cadra esa fauna acuática é o que sobrevive. Iso e as formigas.
Nas dúas imaxes anteriores pódense ver pés de rebolo ou carballo anano e na outra como o carreiro de acceso aos Aguillóns, antes difícil de seguir, quedou marcado sobre a terra queimada. As barreiras que se ven nas abas do monte son os protectores colocados pola Consellería para deter o escorrentar da terra. A súa eficacia foi relativa, porque rebordaron polas beiras. Pero chama a atención ver como as gramíneas medran ao seu través.
A noite branca 