Malores Villanueva envíame o enlace ao primeiro dos vídeos que recollerán as achegas da xente, durante a campaña popular que PROLINGUA lanzou en abril do ano pasado: POR MIN O GALEGO TERÁ MIL PRIMAVERAS MÁIS.
A campaña tomou ese lema do discurso de agradecemento pronunciado por Álvaro Cunqueiro, na homenaxe que se lle rendeu en Vigo o 25 de abril de 1980:
As miñas invencións e as miñas maxias teñen, nembargantes, un senso máis fondo: por riba e por baixo do que eu fago, eu quixen e quero que a fala galega durase e continuase, porque a duración da fala é a única posibilidade de que nós duremos como pobo. (…) Se de min algún día, despois de morto, se quixese facer un eloxio, e eu estivese dando herba na terra nosa, podería dicir a miña lápida: “aquí xace alguén que coa súa obra fixo que Galicia durase mil primaveras máis'”.
A Convocatoria de PROLINGUA era esta:
As Mil primaveras máis para a lingua galega, que Cunqueiro desexou e para as que fixo brotar unha obra excepcional, motívannos a botar a andar unha nova campaña na que ti es fundamental.
Somos conscientes de que unha lingua só ten sentido se a falamos, porque só así garantimos o seu futuro. Por iso sementamos vida cando a empregamos, cando soñamos nela, cando bailamos ao seu son, cando nos indignamos coa forza que ela nos dá, cando a eliximos para transmitírllela ás novas xeracións, cando a protexemos dos que non nos entenden, cando codificamos o mundo a través dela… cando ti decides que é a túa lingua.
ProLingua quere que ese compromiso individual sexa visible nesta primavera. Polo que che pedimos que graves un vídeo dicindo Por min o galego terá mil primaveras máis (ou ben coa frase Por nós o galego terá mil primaveras máis, se o fas en grupo) e que nolo envíes a prolinguagalega@gmail.com antes do 23 de maio. No correo indícanos o teu nome e apelidos, lugar de orixe e profesión.
Antes de rematar a primavera florecerá unha gravación na que cada compromiso individual dea vida a un compromiso colectivo. Sumaremos forzas e ampliaremos a rede de afectos ao redor do idioma para seguir sentindo que a Patria da Lingua Galega terá mil primaveras máis.
O resultado do primeiro é emocionante, agardando polo segundo, velaí vai:
A fin de semana das letras galegas, en Camelle, no obradorio de Arte e Natureza, convocado por Antón Sobral, tiven ocasión de coñecer a Alejandra Sampedro, artista que traballa con paixón as crebas, de maneira especial o material cerámico que recolle dende nena nos arredores do Cabo Silleiro, onde seu avó foi fareiro. Alejandra recolle eses restos cerámicos, procedentes dalgún naufraxio ou que alguén verqueu algunha vez alí, e fainos dialogar con outros despoxos.
Os resultados son fantásticos, non só nas pezas grandes, senón tamén na utilización de anacos pequenos que ofrecen algunha imaxe que, descontextualizada do resto da composición, cobran vida por si mesmas e propoñen unha suxestiva interpretación narrativa. Suxestión que parte da propia especulación que o espectador fai sobre a orixe dos mateirais e que, en si mesma, xa é un misterio.
Fascíname esta medusa da fotografía superior, e tamén este mutante, pero tamén os polbos e tantas outras pezas que é posible ver na súa páxina: http://www.alejandrasampedro.com/
No ano 2013, as torres de Hedjuk, no Gaiás, acolleron a súa exposición Mar de Crebas. Para min que os crebeiros de hoxe son, sobre todo, os artistas como ela que descubriron nos obxectos devoltos e traballados polo mar o material e a razón dunha parte do seu traballo. Esta é a reflexión de Alejandra:
Las crebas me han fascinado desde su descubrimiento por su resistencia, dureza, desgaste y fragilidad a la adversidad de las olas. Las veo como una prolongación del sujeto a quien pudiesen haber pertenecido, casi como un resto arqueológico. Una huella que revela la memoria implícita de toda una vida pasada y de una época.
Se trata de una obra intimista y nostálgica que parte del sentir en la que interesan el tacto y el olfato.
Se busca la belleza del desecho y se entiende la reutilización como un acto necesario.
Antón Sobral manda hoxe un WhatsApp, no que saúda o aire novo que varre as cidades e vilas do país, que supón a posibilidade de que o PP perda as deputacións de Pontevedra e A Coruña, e augura un tempo novo para a cultura.
Debo dicir que nese ámbito só podemos mellorar. No que atinxe á cidade na que vivo, nos catro anos do goberno de Negreira, a cultura feita en galego na cidade coruñesa padeceu un intento serio por facela desaparecer. Mantivéronse, unicamente, algúns proxectos, vinculados a persoas concretas, como o caso de Poetas DI(N)VERSOS de Yolanda Castaño.
Se falo por min, debo dicir que non fun convocado a ningún acto promovido dende o concello ou deputación, agás unha participación nese proxecto de Yolanda, e unha solicitude dun texto para un libro da deputación, sobre o camiño inglés, texto encargado por unha empresa colaboradora que cobraba do organismo provincial, pero que non pagaba aos autores. Dicir, tamén, que non se respectou a lingua orixinal na que escribín o texto.
Todo o demais foi resistencia. Non son eu alguén que estea tras as axudas e apoios institucionais para escribir e manter contacto co público lector. Autoxestiono o que sei e teño, como mellor sei e como podo. Pero si creo que as institucións deben promover e proxectar a cultura que se fai no seu ámbito de responsabilidade. Eu, particularmente, sentín, nalgún momento, que había un plan premeditado de destrución da cultura propia, asociado, tamén, a un abandono da lingua á súa sorte.
E non falo só de literatura. Teatro, música, cine, tamén o padeceron. Como o padecen o sector da pesca de baixura, a construción naval, o sector lácteo e todos os que son ou foron esenciais na organización e estructura económica do país.
Saúdo pois o cambio con esperanza e ilusión, e quixera confiar en que o péndulo inevitable que son os procesos electorais, que van e veñen, dunhas opcións a outras, non supoña regresar, nunca máis, a este deserto do que vimos.
Non sei se sería porque hai días lin que, logo de tantos anos, Joan Manuel Serrat suspendeu a semana pasada dous concertos por primeira vez, ou porque a todos nos vai chegando unha idade na que as saudades agroman e xeran as súas propias dinámicas, que hai dous días espertei pola mañá cunha canción na cabeza, que non me deixou dende entón. Trátase de Amigo mío, e sorprendeume que, pasado o tempo e logo de anos sen me lembrar dela, non lle esquecín nin un só verso.
Ese Amigo mío da saudade nocturna formaba parte do disco Mi niñez, coñecido como disco branco, con canción do mesmo título que tamén sempre me gustou. Dese disco era Fiesta, canción moi censurada e que moito cantei.
Confeso que durante a adolescencia e a primeira xuventude, Serrat foi alguén principal para min. Por el coñecín a León Felipe (Vencidos); afondei en Antonio Machado de quen merquei a poesía completa en Austral, cando saíu o disco dedicado ao autor de Cantares, ou amei fondamente a Miguel Hernández. Daquela, sentía eu querenza polos cantautores que poñían música aos poetas. Con el aprendín a amar a liberdade e tamén recoñezo unha débeda con el, na miña educación sentimental.
Tería eu 16 anos cando Serrat veu a Ourense, polas festas, a cantar no Pavillón de Deportes. A velo fun, unha noite de verán, coa miña nai e miña irmá. Cheguei a saberlle 52 cancións de memoria. Discos completos, unha tras outra. Con elas celebrei moitas festas e, elas me axudaron a conquistar algún corazón. En Serrat aprendín, tamén, a construír versos. Daquela escoitaba outras músicas, claro, pero a el sempre lle tiven un cariño especial, ata que xa, nos anos 80 funme distanciando. Como dicía Cortázar: foime quedando ás beiras.
Atoparme de novo con Amigo mío, espertou en min recendos de inocencia. Cantei moitas veces a canción á beira do Miño, indo a Oira xunto da miña avoa, porque tamén o río era meu amigo, se cadra, por iso escribín logo un libro que leva seu nome. Canteina moitas veces só, porque, daquela, estaba eu namorado dunha moza imposible, e dela falaba, precisamente, co río, como fai Serrat na canción, na que aprendín, entre outras cousas, palabras como: abrojo, grama, barbecho…
Compartimos estes días moita alegría arredor de Eva Veiga. A primeira por tela aquí, entre nós, sequera un par de semanas. A segunda porque o seu libro A distancia do tambor mereceu o premio, na modalidade de poesía, de entre os convocados e concedidos cada ano pola Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG). A imaxe que acompaña este parágrafo corresponde á gala de entrega. Este enlace lembra a nova que se daba aquí, cando a publicación do libro:
Onte estivo na casa, visitando a Maribel, convalecente. A intensidade e a emoción do encontro forma parte do íntimo. Comparto esta imaxe das dúas, logo do abrazo. Foi un momento feliz, na ledicia de estaren de novo xuntos, tras varios meses sen nos ver. Trae o sol de Torrox na alma e no corpo, que se percibe en forma, pola dúcia de quilómetros que camiña cada día.
A terceira alegría foi a decisión do xurado, encargado de fallar o premio de poesía de Carral de este ano, de concederllo ao seu libro: Soño e vértice. A el pertence este poema, que a xeito de anticipo comparto convosco:
Hai un lugar con auga e canaveiras na miña imaxinación.
É un lugar de difícil acceso e non sei realmente o que alí acontece.
O meu corazón detense a unha distancia prudencial e vólvese xa remando.
En Camelle de novo, convocados por Antón Sobral, para unha nova experiencia de Arte e natureza, alí, nese espazo onde Man interpretou mellor que ninguén a relación que existe entre a natureza e a creación artística, entre o ser humano e o medio que habita, relación de vida e de morte que el levou ao extremo, nos dous casos.
A min tocoume falar das crebas, cousa que fago contento, sempre que me deixan. A proposta era, na medida do posible, traballar con elas, co azaroso que ofrece o mar. A charla foi o sábado pola mañá. Logo veu o xantar colectivo e a música. Sorprendeume Antón, collendo a guitarra e lanzándose a cantar, coma gaucho. Tamén cantou Marta Quintana. Logo, acudimos todos á praia das Lobeiras, en Arou, onde cada quen soñou e construíu algo que, sendo fermoso, tamén era efémero e sen por que, como a rosa e, ao tempo, respectuoso co medio. No móbil recollín algunha das intervencións, non todas e é mágoa, porque fixeron cousas marabillosas Marta Calvo, a máis nova do grupo; Jorge Valenciano; Cristina Ferrández ou David Herguedas, os dous chegados de Asturias, que nos contaron dunha exposición que preparan en Xixón e que se inaugura o mes que vén, sobre os depósitos de escoira que Endesa depositou durante décadas no Cabo Negro, coa conseguinte transformación da paisaxe e desaparición da vida.
Velaí algunha das cousas que fotografei. Esta primeira é a peza de Isabel Alonso,
Aquí Soledad Pite traballa concentrada na súa obra: tinxir de cor a corda crebeira, conseguir logo un negativo da impresión e, posteriormente trasladar o resultado a unha acuarela que, sobre o papel, evocará unha paisaxe,
Sutil e evocadora, esta liña de Delia Vilavedra
Marga Santiago xogou cos elementos minúsculos que atopou, primeiro xuntándoos, logo individualizándoos. A min, este xardín gustoume moito,
Fantástico este viraventos de Rafael Vázquez, que funcionaba moi ben co norte da tarde,
Evocando o espírito de Man, tiven ocasión de me bañar, o sábado pola tarde e o domingo pola mañá. O domingo, dende a auga vin pasar a ringleira de camiñantes que acudiron á chamada da organización da Ruta dos Faros, en etapa que, nacendo en Arou, chegaba a Camariñas: Areal do Trece, Cemiterio dos Ingleses, Cabo Vilán. Vintecatro quilómetros para os centos de persoas que se deron cita, e camiñar por un dos espazos litorais máis fermosos do país. Entre os convocados, o noso fillo Daniel e Inés.
O peirao de Camelle, máis alá do que fora xardín marítimo de Man, onde os enormes bloques desafían o océano, debe ser lugar escollido para ceibar cinzas, ben por decisión dos finados ou dos familiares. No formigón quedan as placas metálicas que lembran que a memoria dos seres queridos, nomes que se acompañan de versos e parágrafos de libros.
Tivemos dificultades para sobrevivir nunha cadeira de rodas, que Maribel está impedida dun pé, por operación recente. Beirarrúas imposibles, feridas no pavimento, ascensores que non funcionan. Durmimos, finalmente na Hospedaxe La Fe, xa en Ponte do Porto, con cuarto accesible en anexo ao edificio principal. Ademais, había bastante ocupación pola convocatoria dos faros e no almorzo catamos o biscoito caseiro No inicio do camiño de acceso ao cuarto anexo, florecía a ruda. Levaba moito tempo sen vela e non sei se algunha vez, antes de agora, repararía nela con flor.
Foi unha alegría atopar tanta xente querida e coñecer a outra, coa riqueza que iso supón. A todas e a todos estou moi agradecido porque entre todos axudaron a que Maribel participase do encontro e todos lle deron cariño, velaí a relación: Antón Sobral, Xesús Franco, Carme Hermo, Jesús Calvo, Isabel Alonso, Jorge García Valenciano, Eduardo Méndez, Berta Peláez, Olga Prieto, Marta Quintana, Marina Ramón, Alejandra Sampedro, Marga Santiago, Andrés Serodio, Mar Tajes, Francisco Tajes, Delia Vilavedra, Cristina Ferrández, Marisol Pite e Pedro Ávila, Rafael Vázquez e David Herguedas e Andrea, que tanto nos mimou.
Por certo, Francisco Tajes, veciño de Camelle e que nos acompañou cada día nos actos que se desenvolveron no museo de Man, contoume cal é a variante para se referir as crebas nese litoral: “crebantes”. Tamén nos sorprendeu a todos coa súa experiencia. Chamoume a atención o que nos dixo de que cando un corpo se perde no mar, os dos homes afunden e os das mulleres non e que, en calquera caso, un corpo humano aboia a partir do noveno día. Experiencia dun lobo de mar que eu non vou discutir.
O 17, ao mediodía, celebrando as Letras, rematamos cun recital con versos de Antón Sobral, Xesús Franco, Manuel Rivas, Eva Veiga, Luisa Villalta e algún meu. Manolo, Eva e Luisa non estaban connosco, pero os seus versos crebeiros, si.
Remato con Marta Quintana. A Camelle veu sen arpa, que é o seu instrumento. Aquí deixo esta fermosa mostra do seu traballo:
Foron varias as informacións recollidas estes días polos medios de comunicación, en relación co que denominamos Memoria Histórica:
Sabemos que a ONU reprocha ao goberno español a súa falta de actividade en relación coa exhumación das persoas asasinadas e desaparecidas durante o franquismo (114.226), incumprindo así os acordos internacionais que o estado asinou. Reprocha, tamén, a negativa a extraditar a cargos franquistas reclamados pola xustiza arxentina, para interrogalos por crímenes de lesa humanidade.
Esta semana, nas Cortes, PP e PSOE rexeitaron unha proposta de que o rei, en nome do estado, pedise perdón ás vítimas e familiares dos españois que ingresaron nos campos de concentración e de exterminio nazis. A argumentación para negarse a apoiar a iniciativa de IU, foi que os únicos responsables do exterminio foron os nazis, e que ninguén debe pedir perdón polo que eles fixeron e que era da súa exclusiva responsabilidade. Porén, as cousas non son así. O rei representaba aquí ao estado español, e este si xogou o seu papel para que os exiliados republicanos padecesen persecuión e morte. Quizais moitos españois ignoren esta pasaxe da historia: en setembro de 1940, Serrano Suñer, ministro de exteriores do réxime franquista, viaxaba a Berlín en representación do estado español, para preparar o encontro de Hendaya entre Hitler e Franco. Alí, o ministro alemán Von Ribbentrop pregúntalle polos españois republicanos prisioneiros. Suñer responde que o seu gobierno no considera españois a eses individuos. Son mercenarios ao servizo dos franceses, afirma, e invita aos alemanes a facer con eles o que lles pareza. Empeza, entón, o traslado a campos de exterminio como Mathaussen. Os españois internados nos campos serán marcados cun triángulo azul invertido, o símbolo dos apátridas para as S.S., aínda que os alemás, sabendo a súa orixe, debuxan, no centro do triángulo, un S branco que significa Spanien. Serrano Suñer na conversa con Von Ribbentrop, expresa a opinión do estado español, responsable, tamén, polo tanto, do destino dos españois presos. Ninguén pretendía facer responsable ao rei disto, pero si debe ser el, como Xefe do Estado, quen manifeste o seu pesar polo acontecido.
Días pasados, nunha gala celebrada no Centro Xaponés de Nueva York, Emilio Silva, presidente da ARMH, recollía o premio a propia Asociación recollía o Premio Alba/Puffin ao Activismo en Dereitos Humanos.
O acto estivo precedido dun coloquio no que participaron: Enma Daly, xefa de Comunicación de Human Rigths Watch e ex corresponsal de The New York Times en España; Stephanie Golob, profesora da Universidade de Cuny, además de Emilio Silva. No coloquio púxose de manifesto o feito de que no paso da ditadura á democracia, non se resolveron as violacións dos dereitos humanos practicadas durante a guerra e o franquismo.
O Premio, dotado con 100.000 dólares e que conceden os Arquivos da Brigadas Abraham Lincoln e patrocinado pola Fundación Puffin, permitirá continuar durante dous anos coas exhumacións. É imprescindible salientar a falta de actividade neste ámbito por parte do actual goberno do PP, e a retirada de crédito nos orzamentos que para este fin existían.
(Pregúntome, como tamén o facía onte Julio Llamazares, cal é a razón pola que o premio foi entregado no Centro Xaponés e non no Cervantes?)
O ano pasado, algunhas das exhumacións foron financiadas por unha asociación de electricistas de Noruega. Os seus cartos permition exhumar, entre outros, os restos do ourensá Perfecto de Dios. O vindeiro 7 de xuño, no transcorreer dunha homenaxe a celebrar na casa da cultura de Xinzo de Limia, entregaranse os seus restos aos familiares, entre eles Camilo de Dios, memoria viva da guerrilla antifranquista galega. Logo depositaranse no pateón familiar do cemiterio de Sandiás.
No seu momento, aquí, comentamos a exhumación dos restos de Perfecto:
O pasado vernes inaugurouse nos salóns do hotel NH de Coruña, a exposición Labirinto Líthico, que amosa as imaxes que o fotógrafo Gustavo García Roig tomou no parque das Pedreres de S’Hostal, nunha viaxe a Menorca.
Non é a primeira vez que escribo aquí de Gustavo. Falei da súa exposición anterior, sobre o templo da lúa e do sol de Chanquillo, en Perú. Gustavo gusta de traballar a pedra: as texturas, as formas, as sombras. Eu coñecín tres proxectos seus, un a partir das formidables laxas do dolmen de Axeitos; a dos indios mochicas e o seu calendario e agora este, e todos teñen a pedra como denominador común.
Como se pode apreciar nesta imaxe de Gustavo, os espazos das canteiras de S’Hostal son impresionantes:
Un día Gustavo faloume da posibilidade de colaborar nalgún proxecto futuro. Sabedor da súa debilidade, propúxenlle as antas da Costa da Morte, aceptou. Pero aos poucos días, citoume para me amosar unha colección de fotografías tomadas nas vellas canteiras de rocha de marés, en Menorca. A proposta era escribir sobre elas. Eu son remiso a escribir do que non coñezo e nunca estiven no parque de S’Hostal. Porén, cando fiquei só coas imaxes, advertín que había nelas algo que chamaban por min. Por unha banda estaba a posibilidade de dialogar dende a nosa cultura da pedra con outra ben diferente, como é a balear. Estaba tamén o feito de que na construción do xardín, Laetitia Sauleau, a artista que veu posibilidades de poñer en valor o patrimonio que supoñen a serie de canteiras de Menorca, e os seus colaboradores, configuraron o espazo xogando co labirinto e coa mitoloxía e a min, o asunto ese de Dédalo, Ícaro, Ariadna, Teseo e o Minotaruro sempre me interesou. Estaban, tamén, claro, as propias imaxes de Gustavo e a súa capacidade de suxerir, de sorprender, de facer soñar.
O resultado é esta exposición, coas súas imaxes, acompañadas de dezaseis poemas escritos para a ocasión. O cartel e icona da mostra é esta sombra felina que Gustavo captou nun momento do paseo, e que para el resulta simbólica, por todo o que ten de suxestión, de forza e de misterio:
A exposición percorrerá outros hoteis da cadea NH na nosa comunidade e é posible que nalgún momento chegue a Menorca. O texto que figura na tarxeta de invitación, é o seguinte:
PEDRERES DE S’HOSTAL: Durante séculos, os canteiros de S’Hostal sacaron das pedreiras os bloques de rocha de marés. Con eles construíron a casa, o templo, o peirao, a campa. Hoxe, por iniciativa da artista Laetitia Sauleau e os membros da Asociación Líthica, este labirinto de corredores, escaleiras, xardíns e formas, foi incorporado ao patrimonio da cidade de Menorca. O conxunto ofrece unha sucesión de espazos suxestivos, con evocacións míticas, lembranza dun oficio fundamental para a vida da comunidade. Arredor deles dialogan as imaxes de Gustavo García Roig e os textos de Francisco X. Fernández Naval.
Quizais algún dos primeiros lectores deste blog, lembre unha entrada do 13 de maio de 2013, na que refería o que me contaba Tacho, a propósito de Richard Fariña, o cantante que axudou a debutar a Bob Dylan e que foi cuñado de Joan Baez, por estar casado coa súa irmá Mimi.
É Tacho de novo quen atopou este enlace cun artigo do xornal La Opinión. Nel queda clara a galeguidade de Fariña e tamén unha parte importante da súa biografía, con esa referencia final a unha Galicia idílica que non sabemos se visitou. Fáltanos por saber iso e a orixe do pai.
Ten o concello de Carnota un rico patrimonio do que non sempre é consciente o viaxeiro. Do máximo interese son os petróglifos espallados pola contorna, nun espazo que abrangue as ladeiras de Muros e Carnota e que corresponderían á mesma colectividade, que, daquela, nada sabían da división administrativa do territorio. Pequeno, pero fermoso e posuidor de lendas e misterios, o castro de Mallou. Está, claro, a riqueza natural, co Monte do Pindo ou Pedregal como referencia permanente; e todo o litoral, co areal inmenso e a Boca do Río. Tamén o patrimonio etnográfico no que podemos advertir con facilidade a rica arquitectura do pan: aira, muíño, forno e hórreo, destacando as singularidades do hórreo de Lira e o de Carnota. Cruceiros, portos coma o de Quilmas ou o conxunto das casetas de mariñeiros de Caldebarcos. E, por suposto, o patrimonio relixioso, entre o que destaca o retablo da igrexa de San Mamede de Carnota.
Pero hai un elemento patrimonial pouco coñecido, incluso entre os habitantes do concello. Trátase do retablo en pedra da pequena capela de San Clemente, anterior á ampliación do templo, e que durante moito tempo foi empregada como sancristía e almacén. Felizmente restaurada pola Consellería de Cultura, nos días nos que foi conselleiro Roberto Varela.
O retablo, obra do escultor Antonio del Río, foi construído a finais do século XVIII. O contrato foi asinado polo escultor e o titular da parroquia de San Mamede de Carnota, da que dependía esta capela, en 1795. As imaxes que figuran nel son a de San Clemente e a de San Bernardo. O estilo é neoclásico, con certas reminiscencias do barroco anterior.
Eu visitárao en varias ocasións antes da restauración. Entre febres e chuvia, tivemos ocasión de velo Daniel e máis eu o pasado sábado, antes da misa, animados por un fregués que actuou de introdutor e que falou co cura, advertíndolle que prendía a luz interior para nós.
Marabillounos o equilibrio e harmonía do conxunto e a riqueza da policromía, en particular o ceo azul da bóveda. En realidade, toda a capela, construída segundo os planos do arquitecto José Cachafeiro, é fermosa, moito máis fermosa que a obra de ampliación da actual igrexa. Chama a atención, observando as dúas obras arrimadas, como a capela primeira mantén a orientación tradicional este-oeste, mentres que a igrexa actual perdeu ese referente cristián, tendo unha orientación que supoño, sen comprobar co compás, é norte-sur.
A noite branca 