A GUERRA DE SIRIA NO ESTUDIO DE ALI ALI

Xan Arias e máis eu, estivemos onte no estudio de Ali Ali. Compartimos a tarde con el e co equipo de produción do programa da TVG: Como galegos. O equipo pasa un día enteiro cunha persoa procedente doutro país, que vive connosco. Visitan a casa, comparten fogar e xantar, traballo, conversa con amigos. Xan, como editor de Trifolium, e eu como escritor, contabamos a nosa relación con Ali Ali e como levamos adiante o proxecto do libro Suleiman y Salúa. Ali Ali tamén pintou para eles.

Hoxe está traballando un cadro de formato grande, 2 x 2 m. que ten como referencia a guerra en Siria. Nel pintou, ao tempo que falaba. A min impresionoume o cadro, aínda a medias. Todo o conflito sostido pola cabeza dunha muller, que no universo de Ali Ali é sinónimo de inocencia. Todo resumido nese caos de tanques, vehículos bomba, drons e avións, fusilamentos e barbarie que escurece a tea como a nube dun chuvasco pesado e daniño. Pedinlle permiso para compartilo aquí e aquí o deixo. A dereita podedes ver a súa man, traballando co pincel a figura dun neno que foxe.

 

Advertisement

POEMA DE OUTUBRO (Continuación)

Case co mes, remato o poema de Dylan Thomas iniciado onte. As imaxes seguen sendo de Maribel Longueira, tomadas naquela viaxe a Laugharne.

 

Chuvia pálida sobre o porto que se esvaecía

E sobre a ermida tamaño caracol mollada polo mar

Os seus cornos na néboa e o castelo

Pardo como a curuxa

Pero todos os xardíns

De primavera e de verán florecían nos contos fantásticos

Máis alá dos confíns e baixo a densa nube de lavercas.

Alí puiden vivir marabillado

O meu aniversario

Máis o tempo cambiou en redondo.

Volveuse fóra do alegre país 

E a través doutro aire e o alterado azul do ceo

Precipitouse de novo unha marabilla de verán

Con mazás

Peras e grosellas vermellas

E eu vin claramente no cambio as esquecidas mañás dun neno camiñando coa súa nai

Por entre as parábolas

Da luz do sol

E as lendas das ermidas verdes

E as dúas veces narrados campos da infancia

Que as súas bágoas queimaban as miñas  meixelas e o seu corazón latexaba no

meu.

Estes eran os bosques o río e o mar

Onde o rapaz

No atento

Verán dos mortos murmuraba a verdade da súa alegría

Ás árbores e ás pedras e ao peixe da marea.

E o misterio

Cantaba vivo

Aínda na auga e paxaros cantores. 

E alí puiden eu vivir marabillado o meu aniversario

Máis o tempo cambiou en redondo. E a pura

ledicia do rapaz morto moito tempo atrás cantou ardente

No sol.

Era o meu trixésimo

Ano camiño do ceo en pleno mediodía de verán

Aínda que a vila aos meus pés ficara sen follas no sangue de outubro.

Quizais poida cantar aínda 

A verdade do meu corazón

Neste alto outeiro na volta dun ano. 

POEMA DE OUTUBRO

Vaise outubro, entre sol e chuvia, de vagar, cumprido, saudade do verán, anuncio do inverno. Agradecereille sempre a este outubro de 2015 o agasallo que me deu, devolvéndome unha paixón perdida. Nunca abandonei o gusto de observar paxaros, de buscalos, de camiñar atento a voos e cantos, pendente das sombras entre as follas das árbores e silveiras, dos brillos entre as ondas. Pero este outubro recuperei aquela paixón que sentín hai anos, sendo moi novo, cando en compañía de Manuel Villarino e de Vicente Gracia, membros os dous da sección ourensá da Sociedade Galega de Historia Natural, empecei a saír os domingos pola mañá polos arredores de Ourense a observar a natureza e a interpretar a paisaxe. Unha das primeiras cousas que aprendín foi a distinguir as lavercas, paxaro que introducín nun dos poemas daquela Fonte Abagañada, que foi o meu primeiro libro.

Logo, na Coruña, con Eva Vales e con Luís Míguez, fundamos a sección local da SGHN, porque non existía. O noso grupo ornitolóxico medrou, e todos os domingos, sobre as 7,30 a.m., saiamos con destino a Baldaio, á Barra do Anllóns, aos cantís de Corme ou ao encoro de Cecebre, para censar, para descubrir, para nos emocionar cando viamos unha singularidade, unha especie rara, poucas veces censada en Galicia. Daquela aprendín como son os tarros brancos e os parrulos cristados, souben de mascatos e de mobellas, de garzas e frailecillos, aos que aquí dicimos araos papagaios.

Con esta actualización das emocións tivo que ver a adquisición de novos binoculares e tamén, sen dúbida, a lectura do libro de Antonio Sandoval, ¿Para qué sirven las aves?. Coñecín a Antonio hai tantos anos, cando SGHN e Grupo Naturalista Hábitat saiamos ás veces xuntos ao encoro de Cecebre. Hai moito que non o vexo e non sabía deste libro, pero en abril, cando viaxei a Bos Aires, o meu amigo e corresponsal porteño deste blog, Jorge Omar Veiga, pediume se llo podía levar. Daquela merquei dous, aínda que a lectura demorou ata setembro. É un libro fermoso, que fala da paixón polos paxaros, pero tamén de amor á natureza no sentido máis amplo e de amor polo país.

Pensando no outubro que se vai e nos paxaros, lembrei un fermoso poema dun poeta que tiñamos por autor de culto, naqueles anos nos que nacía a tantas cousas. Falo de Dylan Thomas. Lembro que nos viamos reflectidos naquel poema seu no que fala de para quen escribe. Hai unha coincidencia con Celso Emilio, xa que proclama Thomas que non escribe para os soberbios, o mesmo que di Celso Emilio no seu poema sobre a lingua, que ten por título Deitado frente ao mar. Naquel poema Dylan Thomas afirmaba escribir para: …os amantes, os seus brazos abarcando as penas dos séculos,/ que nin pagan nin eloxian/ nin fan caso do meu oficio ou arte. Con iso soñabamos.

Refiríame antes ao poema titulado: Poema de outubro, escrito o día do seu trinta aniversario, que sería un 27 de outubro coma hoxe. Nese momento de 1944, vivía na localidade de Laugharne, situada ao oeste de Cardiff. A súa casa e o estudio están situados sobre o estuario do río Taff. Tiven a sorte de estar alí no ano 2013, cando asistimos ao congreso da Asociación Internacional de Estudos Galegos. Daquela, rematado o congreso, Malores Villanueva, Chus Lama, Helena González, Maribel, Manuel Gago e eu, alugamos un coche. Foi Chus quen se animou a conducir pola esquerda. Eu deixeime levar, sen saber moi ben onde iamos e a primeira parada, para a miña sorpresa, foi Laugharne. Paseamos visitamos os lugares de Dylan Thomas e xantamos. Vimos o fantástico estuario do río, cheo de aves, lugar ao que se refire el no seu poema. As fotos son de Maribel. Tentei facer unha tradución do poema, pero non son quen. Esta das tres primeiras estrofas que segue, ten como guía a versión en castelán de Esteban Pujals, publicada en edición bilingüe por Visor, en 1976, co título Poemas 1934-1952, libro que liamos cando soubemos del.

POEMA DE OUTUBRO

Era o meu trixésimo ano

O meu aniversario

Espertou cara o ceo o meu oído dende o porto e o bosque veciño

E a praia cumprida de mexillóns e de clericais garzas

O saúdo da mañá

Con oracións de auga e berros de grallas e gaivotas

E golpear de embarcacións de vela na parede trenzada polas redes

Para poñerme en pé

Ao instante

E botarme a camiñar cara a vila aínda durmida.

Meu aniversario comezou cos paxaros-

Acuáticos e os paxaros das aladas árbores voaban meu nome

Sobre as granxas e os cabalos brancos

E eu erguinme

No outono de chuvia

E camiñei no medio do chuvasco de todos os meus días

O abalo e a garza mergullábanse cando tomei camiño

Abeirado

E as portas

Da vila permanecían pechadas cando a vila espertaba.

Unha primavera de lavercas e unha rodante

Nube e as matogueiras da beira do camiño desbordaban con asubíos

De merlos e o sol de outubro

Estival

Sobre o ombreiro do outeiro

De socato foron clima amante e doces cantos

Que entraron na mañá pola que eu saía de vagar e escoitaba

Como escorregaba a chuvia

E o vento que sopraba frío

No afastado bosque aos meus pés.

(Continuará)

NA REAL ACADEMIA GALEGA DE BELAS ARTES

Onte o editor Xan Arias (Editorial Trifolium), o pintor Ali Ali e eu, fomos convocados a participar dunha emoción, na Real Academia Galega de Belas Artes.

As 20,00 abríanse as portas e axiña se pechaban, deixando fóra, por aforo completo, a un público tan numeroso como o que entrou. O acontecemento era unha iniciativa musical, programada pola academia, a beneficio de Cáritas. Coa coordinación de Berthold Hamburguer e a interpretación dos músicos: Jenni Rahunen de Finlandia, canto e acordeón; Deborah Hamburger, violinista procedente da India e o alemán e violinista tamén, Ludwig Durichen, axuda de concertino da Orquestra Sinfónica de Galicia, o protagonista real era Ali Ali, xa que as fotografías da súa obra acompañaban como pano de fondo as interpretacións musicais. Os músicos forman o coxunto Artemis Ensemble.

Como primeira parte do programa, a Sonata para dous violíns nº 5 en mi menor, de Jean-Marie Leclair. Na segunda, entre breves pezas musicais de Bartók e cancións de música tradicional finlandesa, líase o conto Suleimán e Salúa. Como presentador e lector actuaba Julián Carrillo Sanz.

Digo que foi unha emoción porque iso foi o que sentimos. Diálogo entre artes: música, plástica, literatura. Para min o momento principal chegou cando Jenni Rahunen interpretou unha canción da música tradicional do seu país, integrando nela un anaco do texto do conto, ese no que a nai lle conta á filla que en Siria durmindo na terraza as noites de calor, os nenos aprendían os nomes dos astros. Moito lles agradecín a todos, ao final, este agasallo, con bicos e abrazos. A Jenni dinlle as grazas e comenteille o importante que era cantar coa alegría con que ela o fai.

Tamén foi unha emoción enterarme, polo arquitecto Xosé Manuel Casabella, que esta fin de semana ingresa na Academia o escultor e amigo Ignacio Vasallo.

 

PABLO NERUDA E BERNARDINO GRAÑA, VOCES DO MAR

Hai poucos días regresou de Chile o meu amigo Lino Lema. Non era a primeira vez que viaxaba a ese país e, como na anterior, tivo ocasión de percorrer unha parte importante do longo  litoral aberto ao océano Pacífico. Xa coñecía a casa de Pablo Neruda de Isla Negra e agora tivo ocasión de visitar a de Valparaíso, curiosa costrución que medra cara arriba, dende unha superficie de planta ben cativa.

 

Chegou cun agasallo mercado precisamente alí, o libro Maremoto de Pablo Neruda, que eu non coñecía. Publicado por primeira vez no ano 1970, nunha tirade de 110 exemplares, non era este título coñecido nin que figurase na bibliografía do autor ata que en 1991, a editorial Pehuén e a Fundación que mantén viva a palabra e a obra do autor do Canto General, asumiron publicar unha nova edición en castelán, esta de 4.000 exemplares e, simultaneamente, unha edición en alemán, pola editorial Da Verlag Das Anderes, de Nürenberg.

 

O libro naceu da contemplación, por parte de Neruda, dunha colección de xilografías da artista sueca Carin Oldfelt Hjertonsson, que esta edición incorpora. As xilografías representan seres mariños: argazos, ourizos, estrelas, cunchas, langostino, buguina, foca, anémona, golfiño de bronce, polbos, sol de mar, albacoras, a peixaría, amais dos picorocos, que non sei moi ben que son e a jaiva, que, a partir dos versos, intúo como unha sorte de cangrexos.

A cada ilustración dedica Neruda un poema, abrindo e pechando o libro con outros dous que o enmarcan: Maremoto e Adios a los productos del mar. Hai un ton no libro que a min me fai pensar en Bernardino Graña. Tanto Neruda, como Bernardino, son dúas voces principais da poesía do mar. Eu aprecio neste Maremoto, ecos de Profecía do mar, o libro de Bernardino publicado por primeira vez no ano 1966.

Non creo que Neruda lese o libro de Bernardino, pero iso non importa. Sucede, ás veces, que dous escritores escriben libros de rexistros próximos en momentos case contemporáneos e en lugares afastados, sen saber nada o un do outro.

Comparto aquí o último poema do libro de Neruda: Adios a los productos del mar, e o poema de Bernardino Febre no mar. Pouco en común atoparedes, pero si intúo eu, como xa dixen, nos dous libros, un eco que os fai próximos, non no tema que tratan, o mar nos dous casos, senón no xeito de tratalo.

Volved, volved al mar                                         Os carromeiros mestos

desde estas hojas!                                             buligan entre os peixes

Peces, mariscos, algas                                      levantan testas torpes

escapadas del frío,                                            teñen máis mans que as larvas sen quitina

volved a la cintura                                             dos duros caranguexos

del Pacífico,                                                      cunchas de nácar

al beso atolondrado                                          regos

de la ola, a la razón                                           onde escorrega o verde

secreta de la roca!                                            marusías continuas

Oh escondidos,                                                cheirosas a cabalo e zocos vellos

desnudos, sumergidos,                                    felechos

deslizantes,                                                       barbas raras

es hora                                                             descontrolando os censos

de dividirnos y separarnos                                todo o que vén á beira e queda en praia

el papel me reclama,                                        en celestial moi fina branca area

la tinta, los tinteros                                           todo o que vai medrando no segredo

las imprentas, las cartas,                                 dos laños

los cartones,                                                    pozas

las letras y los números                                   rías

se amontonan en cubiles desde                      nos abismos

donde                                                             polo verde.

me acechan: las mujeres                                E ás veces vén en bancos rebrincando ledo

y los hombres                                                 en gárgolas que choutan van deica o aire en

quieren mi amor, piden mi compañía                                                                 [superficie

los niños de Petorca,                                      en estalidos brancos

de Atacama, de Arauco,                                 choutando, rebrincando

de Loncoche,                                                 en mil camiños

quieren jugar también con el poeta!                van e veñen

                                                                      fan cervexa

Me espera un tren, un buque                         na noite son rumor e son estrelas

cargado de manzanas,                                  milleiros de estreliñas noctilucas

un avión, un arado,                                        un día submarino

unas espigas.                                                noite acesa

Adiós, organizados                                        vibátil seme fresco

frutos del agua, adiós                                    nubes no mar

camarones vestidos                                      por dentro

de imperiales,                                               que tamén teñen tronos e centellas.

volveré, volveremos

a la unidad ahora

interrumpida.

Pertenezco a la arena:

volveré al mar redondo

y a su flora

y su furia:

ahora me voy

silbando

por las calles.

AROU: OS CANTÍS DA MORTE

Envíame Fernando, da confraría de Muros, esta curtametraxe titulada Falaises de la mort, do  francés Ernest Alfter, realizada en 1950, sobre a vida dos pescadores de Arou. Ten, penso, un innegable valor antropolóxico e etnográfico, polo que me parece oportuno compartila aquí.

DESCANSO AO PÉ DA ESTRADA

A Crisanto Lamela Rozas, curioso lector desta sorte de bitácora dos días.

Nada máis pasar Lariño, vindo de Muros ou antes de chegar ao núcleo, se un vén de  Lira, a vella estrada agora sen tránsito debuxa unha curva contra o lado do monte. Trátase dunha área de descanso, nunca mellor dito, pero non para os condutores, aínda que algúns paran, en especial para xantar ou botar unha soneca no verán. Pero quen descansa aí son os veciños de Lariño que pasean pola estrada nun ir e vir sen tempo.

Hai varias semanas, La Voz de Galicia, nunha sección que ten sobre curiosidades do país, ou do Impaís, que diría Xavier Alcalá, publicou esta foto, na que baixo un alpendre como de espera de autobús, pero de costas á estrada e con panel informativo, algúns veciños deron en habilitar unha sala de estar ou área de descanso para o seu camiñar de ida e de regreso pola gábea. A  noticia interesoulle moito ao meu amigo Crisanto, por iso vai a el dedicada esta entrada, penso que a primeira que dedico nos anos que leva aberta esta xanela ao mundo.

Neste lugar, hai anos, ceibei eu unha víbora. Sucedeu que un exemplar aínda novo, apareceu no rueiro, xusto diante da nosa casa en Sestelos. As veciñas que pasaban para a misa, pedían a berros que alguén a matase. Eu saín, convocado polo escándalo. Con dous paus conseguín collela, introducíndoa nun tarro de cristal. Quixen facer da ocasión lección de ciencias. Convoquei os nenos e indiqueilles como identificala: a cabeza triangular, coas glándulas do veleno detrás dos ollos, o centro do corpo máis ancho ca cabeza, o debuxo dorsal. O animal, sometido a estres, non deixaba de evacuar. As veciñas berraban: Mata a esa bicha!, Mátaa!, pero eu acordei que era mellor devolverlla á natureza. Fun ata este sitio, cando aínda non había cuberto nin cadeiras de brazos, abrín o tarro e lanceina contra o monte. O azar quixo que o seu corpo quedase prendido dunha silva, da que non se podía liberar. Con outro pau e con coidado, conseguín encamiñala monte arriba.

Diante do espazo de descanso veciñal, alguén construíu este altar. Vense na contorna, sobre todo na zona de dunas dos areais, altares con candeas e animais mortos. Supoño que responden a algún tipo de rito pagán. Non creo que sexa este o caso. A cruz, as flores, o círculo das pedras, falan, quizais, dun espazo deseñado por alguén para enterrar as cinzas dun ser querido. Alguén que acaso expresou o desexo de ser ceibado aquí, diante da praia, en eterna comuñón coa terra. En calquera caso, un espazo de memoria, aínda que eu ignore o significado exacto, xusto no lugar no que sucedeu o da víbora. Outro xeito de entender o descanso.

 

TOURIÑÁN

Dende que me iniciei na paixón que é a observación de aves, vivín moitos momentos marabillosos en relación con elas, unhas veces con amigas e amigos cos que compartín emocións e descubertas; outras só. Lembro aquel mediodía no que vin voar sobre a marisma de Carnota unha cegoña negra; cando viaxamos a Doñana para observar o morito (mazarico mouro en galego); o día que presenciei na lagoa das Xarfas a loita entre unha cobra e unha garza real; a xornada de pesca dun martiño peixeiro, que tiven ocasión de presenciar no río Grande, algo máis abaixo de Ponte do Porto; navegar rodeados de milleiros de frailecillos en Islandia, ou aquela vez, facendo só o Camiño de Compostela dende o Cebreiro, un mes de febreiro, no que non podía deixar de axexar o merlo acuático e os seus xogos no río Oribio. Tamén foi fermosa a mañá na que vin, dende a punta do Ancoradoiro, a viaxe de miles de mascatos cara o norte, momento que recollín neste artigo de hai máis de dous anos:

http://fernandeznaval.blogaliza.org/2013/02/18/a-migracion-dos-mascatos-2/

Onte o día amenceu con chuvia e vento. Eran os restos do Joaquín, temporal caribeño que cruzou o Atlántico e bateu contra nós nesta ponte de outubro. Pola mañá camiñei o litoral e vin bastantes paxaros, obrigados a se achegar á costa para evitar a fatiga do mar duro. Ao mediodía vivimos unha tregua. Pensei que non estaría mal achegarnos a Touriñán. Maribel aceptou e para aló saímos ás 16,30. Choveunos polo camiño, pero alí a tarde calmou. Sen vento e sen chuvia, puidemos pasear e sentármonos nunha pedra a ver o horizonte e fotografar o alento do mar.

Maribel di que foi un momento feliz. Tamén eu o sentín así, entre outras cousas, pola alegría da observación de aves. Os mascatos voaban cara o sur diante de nós. Supoño que polo temporal non mantiñan as liñas e a formación que eu observara outras veces, viñan esfiañados, en grupos de tres, de seis, pero maiormente, sós, adultos e novos, collendo o seo das ondas para manobrar mellor. Iso si, o paso era continuado e sempre cara o sur. En hora e media contei máis de seiscentos. Supoño que estaban en paso estacional, dende as illas de Escocia e Irlanda onde crían, ata ás illas e cantís do litoral do centro de África. Tamén puidemos ver medio cento de negróns, en formación perfecta, na mesma dirección cos mascatos, e dúas pardelas.

Non sei quen profanou un espazo tan marabilloso como Touriñán botando o escombro ou “ghasto”, como lle din aquí, debaixo do faro. Sei que son cousas deste país que habitamos, pero creo que o concello de Muxía debería limpar o cantil.

Touriñán é un espazo único e que conmove. Tamén o son Fisterra e Vilán, pero hai algo en Touriñán que o humaniza, acaso a menor altura e agresividade ou a evocación dun fiorde das terras do norte, que nos produce a parte interior do tombo. Alí non puiden deixar de pensar como sería agora, se o goberno da Xunta presidida por Touriño chega a ceder ás presións de Pescanova, para facer aquela piscifactoría que, trasladada a Mira, en Portugal, aínda hoxe non resulta rendible. Lembrei tamén as ameazas de Manuel Fernández de Sousa, hoxe imputado por defraudación na xestión da empresa, a quen lembro como persoa prepotente e antipática, nalgunhas reunións nas que coincidín con el cando traballei en Pesca.

Touriñán é hoxe espazo vivo. Non sei se é o lugar máis occidental da Europa continental, pero, se non é o primeiro, será o segundo. Andan a reivindicar a súa posta do sol, e está ben, que esas cousas convocan a viaxeiros de todo o mundo. Onte, no tempo que estivemos alí, visitaron o espazo centos de persoas. Si, Touriñán é patrimonio da comunidade

(Non critiquedes moito as fotos. Son miñas, tomadas co móbil)

PORTAVENTOSA: TERRA E CEO EN CARNOTA

Portaventosa vainos deixando experiencias, a relación con xente que vén e que pasa, os acertos e os erros que darán co tempo unha programación de actividades atractiva e estable. Tamén nos deixa imaxes como esta da Moa, en día de excursión con grupo. As imaxes tres imaxes desta entrada foron tomadas por Jaime Martínez, o astrofísico que nos conta o ceo polas noites.

Sorprendeume Jaime. Non só le o ceo e sitúa cada galaxia, cada constelación e cada estrela, senón que sabe os nomes de cada astro, a súa etimoloxía, se a orixe é grega ou árabe, o mito ou lenda que alenta detrás de cada un. É ademais fotógrafo que traballa con cámara analóxica e que, nas imaxes nocturnas, xoga coa exposición longa para conseguir efectos como os destas dúas fotografías que se veñen a continuación. A primeira, dende as dunas de Cancelo, en Mar de Lira, con Caldebarcos e o Pindo diante.

Esta está tomada no miradoiro da estrada que descende dende as Paxareiras. O día estivo cuberto dunha borraxeira moi pegada á terra, de xeito que ascendendo 50 metros, estaba o ceo despexado, o sol pola tarde e logo, pola noite, a lúa chea. Este foi o grupo que participou na segunda convocatoria de Carnota: Terra, ceo e mar. A imaxe foi tomada á unha da madrugada, detras de nós o litoral cuberto pola néboa e o monte do Bico do Santo que asoma como un illote nun mar de brancura.

Descubrín con Jaime, entre outras cousas, que a Osa Maior é algo máis cas sete estrelas que coñecemos como o carro. Sempre me preguntara, en realidade, cal era a razón pola que lle puxeran ese nome a sete estrelas que máis semellan unha tixola que unha osa. Non sabía desta outra imaxe máis complexa, na que a tixola ou carro inclúe a parte da parte traseira do lombo e a cola, pero na que si vemos o animal que xustifica o nome.

COGOMELOS: PAN DE LOBO

Chegou o tempo dos cogumelos ou cogomelos. O pouco que eu sei deles aprendino, alá, polos aos oitenta, con Marisa Castro e Luís Freire, nos cursos que dende a Sociedade Galega de Historia Natural organizabamos no Instituto Labaca da Coruña, primeiro, na Casa das Ciencias, despois. No primeiro tamén participou Antonio Odriozola. Aquilo era cousa de sabios xenerosos que gozaban compartindo o seu saber. Lembro, con emoción, as saídas ao monte dos sábados e logo, polo serán, preparar a cea entre todos, baixo a dirección de Marisa, cun menú no que todo eran fungos, dende o primeiro prato, -sopa con lacarias-, ata o postre, marmelo de pé azul.

Contoume hai anos Xulián Maure que estando el en Xerais, publicaron a primeira, ou unha das primeiras, guía de fungos do país, precisamente asinada por Marisa Castro. Daquela, procurando o título, deron na palabra cogomelo ou cogumelo, de moi pouco uso, pero fermosa e que si existía no galego. Xulián falábame da sorpresa que levaron cando, ao final, a palabra asentou como a principal referencia léxica para os iniciados neste mundo marabilloso e, tamén, misterioso, desa realidade natural que non pertence ao mundo animal, nin vexetal, nin mineral e que son os fungos. Por certo, foi Robert Graves quen afirmou que a palabra misterio procede de micos.

Todo o anterior para chegar a estas imaxes que van agora. Porque saír ao monte a procurar cogomelos pode deparar sorpresas, como esta vivida esta mesma semana por uns veciños nosos de Lira, buscando nos montes de Taxes, parroquia muradán.

Tiñamos evidencias da presenza do lobo nos montes da contorna, e aquí deixamos constancia diso nalgunha entrada anterior. Unha familia grande, formada por varios grupos, vive entre os montes de Vimianzo e o Barbanza. A ela pertencerá este exemplar, que tamén andaría aos cogomelos, que xa en galego temos como sinónimo o termo “pan de lobo”, recollido nos dicionarios.

Por certo, é Franco Grande quen no seu dicionario ofrece a lista de sinónimos para fungo: carrote, cogomelo, cogordo, chopín, choupano, choupano, choupín, choupiñeiro, cugumelo, pan de lobo, pucho de sapo e pan de cobra.

Sorte e que a colleita do ano sexa boa.