EN TRASALBA, FALANDO DO ESTILO

O sábado chegamos a Trasalba cedo, antes das nove dun día que non semellaba primavera. Chuvia e frío. Subimos pola costenta estrada que ascende dende Santa Cruz. A Asociación Galega de Saúde Mental convocara na casa de Ramón Otero Pedrayo a XXI edición das Xornadas de Trasalba, para falar de estilo e/ou identidade.

Eu ía emocionado. Había anos que non me achegaba a este lugar tan querido e noutro tempo tan visitado, cando acudía cada fin de semana a pasear a contorna co meu amigo Antonio. El, daquela, vivía boa parte do tempo na casa dos pais, moi preto da de Don Ramón. Entrei na casa grande. Volvín a ver os cuartos, a biblioteca, os retratos, o salón co mapa de Fontán, tan importante na novela Arredor de si, un deses libros que agora, cando miro cara atrás, considero determinante na miña vida, porque el obrou en min un proceso semellante ao que vive Adrián Solobio, o protagonista da historia.

O mapa de Fontán a través do Espello

Outra emoción era atoparme, tantos anos despois, con Olga Novo, que tamén participaba na xornada convocada este ano arredor do Estilo. Connosco Antón Casais, Moncho Campos, Xosé Manuel García, María Antonia de Miguel, Xaime Subiela e Manuel Sánchez Salorio. Eu tiña detrás unha fiestra na que non reparei ben cando sentei na mesa, pero logo do descanso, xa entre o público e situado xusto diante, comprobei que era unha marabillosa xanela aberta á natureza. Unha parella de paporroibos foron presenza constante, tamén unha meixengra, pardais, e merlos, outra emoción.

Con Olga Novo, Antón Casais e Moncho Campos, na primeira das mesas. Ía frío

Gustáronme todas as comunicacións, tamén a charla de Salorio. Pero Olga emocionoume de maneira particular, non só polo que dixo, como se referiu á súa relación coa terra, senón porque leu un poema dedicado a seu pai, enfermo da mesma enfermidade que vai apagando a miña nai. Falei con ela diso, da necesidade de escribir sobre a enfermidade e recoñecín que tamén eu deixaba fluír os versos dese ciclo de poemas que a teñan a ela por único centro.

Rodeando os Chaos de Amoeiro, os outeiros de Pena Corneira e a Serra da Martiñá, á que Otero, que tamén era poeta, dedicou este poema:

A SERRA DA MARTIÑÁ

Serra da Martiñá, baruda serra,

esquiva nai da nordesía ouveante,

miras pasar os signos sobre a terra

eterna e simpre com’o mar bruante.

Gardas  na túa conciencia misteriosa

a lembranza de estrelas esquencidas,

i a túa penedía bretemosa.

Ve nascer i morrer as nosas vidas

com’os lustrigos que na noite moura

fan os foliós na escura lonxanía,

cando o bido do sol túa cume doura,

cando dos vellos pinos a harmonía

se axiganta nas noites de luar.

Serra da Martiñá, na túa outura

está o xenio dos ventos a cantar

coa lira eterna da túa pedra dura.

Advertisement

MANUEL MARÍA/ 2

Por se alguén non o viu na hora de emisión, deixo aquí o enlace a este documental, colaboración entre a TVG e a Casa Museo Manuel María.

A voz de Saleta Goy lembrando a vida, as fotografías, as películas e vídeos, os versos na súa voz, a fermosas imaxes das súas paisaxes amadas, conforman un magnífico documento que nos aproxima á vida e obra de Manuel.

http://www.crtvg.es/tvg/a-carta/manuel-maria-paixon-de-palabra-e-terra

 

MANUEL MARÍA

No ano 1950, a colección Benito Soto publicaba o primeiro libro de Manuel María, Muiñeiro de brétemas. No proxecto Benito Soto participaba un poeta tan esquecido como bo, Manuel Cuña Novás. Sempre amei ese libro, dende que empecei a ler poesía galega. Sei que nun momento influíu moito en min, en nós, os mozos que aprendiamos a escribir nos primeiros anos setenta.

Tentabamos collerlle o ritmo aos seus poemas, xogabamos con el a facer endecasílabos, que moi ben nos ían para os poemas militantes que escribiamos. Nel tamén aprendiamos a escribir versos comprometidos, aínda que aquel primeiro libro seu estaba lonxe da poesía de loita e só mantiña compromiso co ser do poeta. Lembro por exemplo o principio de Horizontes:

Eu vou pensando en tí polos camiños

que me dicen unhas cousas moi estranas

pra que se perdan logo no horizonte

ou nas ponlas verde-oscuras dun carballo.

Si, procurabamos o ritmo, o xeito de adxectivar, a relación coa natureza, aprendiamos o léxico. Viñeron logo outros libros, outros autores, pero eu sempre gardarei lembranza desa obra, como a gardo da Esmorga, de Blanco Amor, o libro que me levou a escribir en galego, ou Arredor de si, de Otero Pedrayo, que me fixo tomar consciencia de Galicia.

Este 17 de maio é o seu día. Manuel María sempre foi poeta da xente, e é moita a xente que lle quere. Eu deixo aquí esta lembranza e cariño para con el, e comparto este poema Alborada, daquel primeiro libro seu:

Xogando na luz da alba

con aguilladas de sombras

muiñabas doces brisas

no teu muíño de follas.

 

                                   Os ventos, que non te ouvían,

                                   cos seus foguetes nas eiras

                                   depenicaban nas eiras

                                   garabullos de milleiros.

 

Asubiaban os melros

alalás entre as silveiras.

¡E a preta noite morría

aforcada nas cerdeiras!

 

Hai meses escribín para un proxecto colectivo un poema que xogaba con versos seus. Escollín eu o poema Sei dun país, vai como complemento ou coda.

Sei dun país que existe e non existe

Sei dun país –O camiño é unha nostalxia-

Manuel María

Sei dun país que existe e non existe

Sempre agochado e sempre tan presente

Entre o si e o non, arrriba, abaixo

Un pé no mar e outro na almofía.

 

                                  Nunca souben, nin sei, cal é o soño

                                  Extraviada procesión de ausentes

                                  Corpo de sal confundido na brétema

                                  Esquecida voz na sucesión dos días.

 

Entre o devalo do merlo e o cantar da lúa

O meu país recita nos cantís doentes

Respira e dorme, avanza e retrocede

Paixón que se desangra en poesía.

                                 Horizonte de mar, berce de terra

                                 O meu país latexa arborescente

                                 Ten orgullo de seu, ten soidades,

                                 Confundido de pranto e de alegría.

 

Son dun país que amo e que rexeito

Deitado entre solpores e abrentes

Co futuro debuxado en pedra,

Vizoso corazón, sede de vida.

NICOLÁS VIDAL

Nicolás Vidal recibirá o vindeiro xoves, o premio “Luis Mera de xornalismo”, que cada ano concede o Club de Prensa de Ferrol. Recíbeo por unha fantástica reportaxe sobre tres irmáns da comarca emigrados a Cuba, que se negaron a padecer a historia e souberon atopar o camiño que os levou a participar na súa construción. Emocióname saber o nome de Nicolás unido ao de Luis Mera. Sei que se quixeron ata o pasamento de Luis, en marzo de 2015. Daquela, nesta fiestra, dediqueille esta lembranza.

http://fernandeznaval.blogaliza.org/2015/03/11/luis-mera/

Non sei canto de xustiza poética hai no recoñecemento a Nicolás Vidal. Hai meses que Nicolás abandonou a que, durante tantos anos, foi a súa profesión, oficio ao que entregou o mellor de si, axudando, cos seus compañeiros, a facer do Diario de Ferrol, a referencia informativa da comarca.

Comparto aquí a reportaxe que mereceu o recoñecemento do Club de Prensa. Recomendo a lectura. Publicado nas páxinas 6 e 7 do Diario de Ferrol do día 16 de agosto de 2015, aparece dividido en dous bloques, un que conta a vida dos tres irmáns Seixido e outro que narra a relación que estes mantiveron co Che, Neira Vilas e Lee Harvey Oswald, historia ben curiosa que fala de como se entrecruzan os camiños da vida.

http://www.diariodeferrol.com/articulo/ferrol/relaciones-cuba-y-estados-unidos-vistas-rincon-comarca/20150815205225131824.html

http://www.diariodeferrol.com/articulo/ferrol/une-foucellas-che-xose-neira-vilas-y-lee-harvey-oswald/20150816143850131893.html

A foto de Nicolás tomeina do facebook de Germán Castro e Tomé.

OS FILLOS DA FAME

Pouco sabía de Ismael Ramos ata que me falou del Malores Villanueva. O día que se iniciaba o festival Pontepoética en Pontevedra, ela presentaba en Vigo o libro de Ismael Os fillos da fame, premio Johán Carballeira de poesía do ano 2015, publicado por Xerais. Pola mañá, no acto cos alumnos do IES Sánchez Cantón, pedinlle emprestado a Malores o seu exemplar e compartín con todos un fragmento do último poema do libro, que me parece extraordinario. O sábado pola mañá ela traía para min un exemplar dedicado.

Lino axiña, non unha vez, dúas, e volvín varias veces sobre algúns poemas, sorprendido pola calidade dun poeta tan novo, que sendo de Mazaricos, -da montaña-, din en Carnota, territorio tan próximo ao mar e ao lonxe tan afastado, é quen de refacer un mar propio dende a sensacións vividas, dende a memoria propia e dende a compartida, esa que levamos canda nós e que aflora de cando en vez, pegada ou voz dos devanceiros, inconsciente colectivo, que dicía Jung. Porque hai aquí símbolos, feridas, lembranzas que están máis alá da razón, ecos que alimentan os versos dos poetas dende sempre, pero que non todos son quen de apreixar e de expresar.

Os fillos da fame é, nese sentido, un libro dunha extraordinaria madurez, tamén unha proposta de liberdade. Gustaríame salientar aquí a suxestiva polisemia de cada poema. Todos propoñen e permiten múltiples lecturas, dende a máis evidente, ata algunhas que intuímos abisais, palabras que nos chegan dende o máis fondo das fosas e das furnas, dende o máis recóndito recuncho do ser. O mar, o amor, o desexo, a estirpe, a morte, o misterio, a vida ou a verdade, todo iso alenta nos versos de Ismael e, como aquel venres cos rapaces, deixo aquí, como chamada e reclamo, o último poema:

Negar o azul é máis que nomealo. Non falarei do mar:

xa non se pode. Pero entón de que? O amor sucede nun

coche e case nin vemos o mar pola néboa pero está aí.

Case non hai pobo pero está aí. O amor é un corpo. O mar

é un corpo cheo de corpos que non poden falar. O amor

é un pobo que non pode falar. 

Negar o azul é falar da auga e da carne. Negar o azul

é a rocha, o debuxo das mans sobre a ferida. Quero para

ti un lugar que ula así, coma este coche. Esta calor da

calefacción. Algo que nos acariñe. Negar o azul é o cariño

co que se abre a ferida.

Non imos ter medo da dor. O mar é o mar. O amor é o

mar. Unha viaxe en coche. Elíxote a ti para que me leves

ao cabo do home o día que saiba que vou morrer. Ti oirás

a verdade. 

Entón non falarei do mar. Será outra cousa. O azul será xa

outra cousa. 

MURALLAS NO PINDO

Onte volvín ao Monte Pindo con Fernando Alonso Romero. Cantas veces teremos subido xuntos, unhas veces por camiños, outras agatuñando polas penedas ou seguindo os cursos da auga? Máis de trinta anos compartindo esta paixón. Eu recoñezo a débeda que teño con el, porque de Fernando aprendín case todo o que sei do Monte.

Nesta ocasión o obxectivo era ver os muros que observaramos dende un outeiro, cando en febreiro subimos a ver a inscrición da Moa.

http://fernandeznaval.blogaliza.org/wp-admin/post.php?post=2829&action=edit

Tomamos o camiño de Fieiro, en día de sol, limpo e luminoso, aínda que con algo de nordés. Preto xa da Moa, deixamos o carreiro e dende o outeiro descendemos cara as murallas que, noutro tempo, pecharon os accesos ao cumio do monte.

Son varios os treitos que se conservan, non todos en bo estado, pero hai un que dá a dimensión exacta do valor que tiveron. Dobre fileira de grandes pedras, cada unha de varios centos de quilos, reenchida no centro con pedra miúda. Todos estes panos de muro pechan o monte pola cara leste-sur, polo que concluímos que a orografía e os castelos de Carnota, San Xurxo e Penafiel serían elementos defensivos suficientes para defender o acceso polo oeste e polo norte. Porque non podemos entender estas construcións se non é dende unha perspectiva de defender e facer inaccesible o corazón do Monte.

Foi necesaria moita xente e sentir moito medo, para construír estes muros, dixo Fernando nun momento; comentario que me conmoveu e intrigou, disparando a imaxinación. Ao cabo, a falta de estudo dos valores patrimoniais do monte e a indiferenza que suscita en certos poderes públicos galegos, impiden que poidamos comprender cal foi o seu valor, cal a súa importancia nun momento histórico que tampouco podemos precisar. Dicir, se acaso, que este xeito de construír está documentado na Idade do Bronce, tanto en Galicia como nas Illas Británicas.

Volveremos. Ollando dende os muros, cara o alto, pechado entre grandes outeiros de acceso difícil, está o val onde nace o Vadebois. Ese será o seguinte obxectivo.