HOMENAXE A FEDERICO GARCÍA LORCA

Acaba de saír o libro 66 poemas, Homenaxe a Federico García Lorca, publicado por Biblos, en edición coordinada por Suso Díaz e Helena Villar Janeiro.

O día 30 de xuño recibía un correo de Helena, convidándome a participar nun proxecto que, en principio, considerei complicado. Tratábase de render homenaxe a Federico García Lorca, no centenario da súa primeira viaxe a Galicia en 1916 e, tamén a Ánxel Casal, o editor dos 6 poemas galegos na súa editorial Nós, porque Federico e Ánxel están vinculados para sempre non só por seren autor e editor dos poemas galegos, senón porque os dous foron asasinados o 19 de agosto de 1936.

Para levar a cabo a homenaxe, Suso e Helena convidaban a 36 poetas galegos contemporáneos a se organizaren en 6 grupos, sabendo que a cada grupo corresponderíalle un dos 6 poemas galegos de Lorca. A partir de aí, cada un dos grupos escribiría un poema colectivo en diálogo co lorquiano adxudicado e, ao tempo, cada autor escribiría un individual. Cada grupo tería unha coordinadora ou coordinador que tamén participarían como autores. O meu, coordinado por Helena, estaba formado, ademais, por Marica Campo, F. R. Lavandeira, Xesús Rábade Paredes e Miro Villar.

Os outros 30 autores eran: Modesto Fraga, Rocío Blanco, Alfredo Ferreiro, Alexandre Nerium, Emma Pedreira, X. H. Rivadulla Corcón, Marta Dacosta, Xosé María Álvarez Cáccamo, Ledicia Costas, Paco Souto, Eva Veiga, Rafa Vilar, Yolanda Castaño, Lucía Aldao, Xiana Arias Rego, Olalla Cociña, Gonzalo Hermo, María Lado, Suso Díaz, Miguel Anxo Alonso Diz, Xoán Carlos Domínguez Alberte, Lorena Rei, Noelia Rodríguez, Lucía Novas, Alba Cid, Xosé Daniel Costas Currás, Rosa Enríquez, Miriam Ferradáns e Ismael Ramos.

O procecto completábase con seis ilustradores, un por cada poema: Nolo Suárez, Viki Rivadulla, Alfonso Costa, Marita Martín Carmona, Irene Silva Xiráldez e Antón Sobral, máis Xosé Vizoso como responsable do deseño de cuberta.

Dicía antes que cando souben do proxecto, este pareceume complicado, porén, a experiencia foi positiva, enriquecedora e creativa e agora síntome moi contento do esforzo por compartir e polo resultado.

A nós correspondeunos o poema Madrigal á cibdá de Santiago:

Chove en Santiago

meu doce amor.

Camelia branca do ar

brila entebrecida ó sol.

                              Chove en Santiago

                              na noite escura.

                              Herbas de prata e de sono

                              cobren a valeira lúa.

Olla a choiva pol-a rúa

laio de pedra e cristal.

Olla o vento esvaído

soma e cinza do teu mar.

                              Soma e cinza do teu mar

                              Santiago, loxo do sol.

                              Ágoa de mañán anterga

                              trema no meu corazón.

Acordamos nós, como traballo colectivo, facer un madrigal mantendo estrofas de catro versos, con rima asonante nos pares, aínda que isto e o número de sílabas dos versos gozou de certa liberdade. Cada un escribiriamos dúas estrofas, polo que resultou un poema de 48 versos, moi fermoso. A min fascinoume o xeito de se engarzaren as estrofas, e o doado que foi harmonizar. O noso poema titúlase: Madrigal de memoria, longo de máis para incluír aquí. Deixo, iso si, o meu poema individual, xa libre, pero que dialoga cos elementos e o sentir do Madrigal de Federico ou, cando menos, iso pretendín.

LORCA EN COMPOSTELA

Tempo de camelias,

serodias pétalas abertas na lentura,

no berce do amor, no estremecer do día.

Bordadas pétalas no cristal da chuvia,

viso polo que a luz transpira,

cóncavo son de campá,

laio polos soños mudos.

Quizais no leito húmido

sobre o ventre de escamas

por onde o bico tece a liña escura

que fragua no desexo, quizais alí

intuíches o repenicar das bágoas,

a horta de aire mesto no verán da noite,

o resón das voces baixo os lampos de chumbo

e de silencio. A terra e o silencio.

Quizais na escura vibración da salmodia que marca as horas

espertaches suorento e pálido,

exaltado polo sombrío compás que fai tremer o corazón

e as pedras.

Pero estabas aquí, na ourizada peluxe do balor

e era outro, aínda, o calendario, a alborada,

a grilanda do amor,

o timbre do piano,

o agarimo da lingua

o diván e o xenio.

Abríase aínda o corazón a ondas de tenrura.

aquí, entre a herba de prata

sobre lenzos de liño

e almofadas de lúa.

Aquí, onde viñeches

peregrino de versos e metáforas,

a procurar o amor no vento esvaecido,

nos ollos doces do galán transido

na Quintada de mortos e de vivos.

O resultado: un libro fermoso, que suma os 6 poema de Lorca, máis os 6 poemas colectivos, máis os 36 poemas individuais e as 6 ilustracións. Un fermoso agasallo para estes días.

 

Advertisement

BARCOS EN CABO DA CRUZ

Todos as indicacións que un vai atopando no camiño, sinalan Cabo de Cruz, malia que os veciños da parroquia insisten en que de ser, o nome sería Cabo da Cruz. Alí, nese recuncho fermoso da Arousa, esta fin de semana celebrouse o XII Encontro Internacional de Embarcacións Tradicionais, que cada dous anos organiza a Federación Galega de Cultura Marítima e Fluvial, sempre coa colaboración dunha entidade local. Este ano a candidatura presentouna a Asociación da Gamela de Cabo da Cruz.

Os Encontros, cada ano, son unha emoción, con tantas embarcacións convocadas, que chegan de lugares distantes, coas tripulacións, animosas, divertidas, falando as súas linguas, coas súas prosodias e as súas músicas.

Pasamos alí dous días de calor, pero moi felices, rodeados de amigos, compartindo tantas emocións: alí estaban Xerardo Triñanes, Elvira, Eva e Laura, esa familia que sempre nos acolle; Vica, Xaquín, Pepe e o resto dos membros da Asociación da Gamela; Alberto e Pitusa do concello de Boiro; vin a Anxo Angueira, a Xosé Iglesias e María, a Lucía Aldado e María Lado, a Eva Veiga, Fito Ares, Bernardo Martínez e Alfonso Costa, aos amigos de Esteiro. Para os obradoiros de arte e natureza para nenos, chegaron Antón Sobral, Carmen Hermo e Jesús. Tamén, con eles, Perla, Marga e Álvaro. O venres, de madrugada, escoitando a Treixadura, tiven unha longa conversa con Antón Riveiro Coello arredor das novelas. Tamén se achegaron os amigos queridos Tacho e Rosario, dende Corrubedo.

Coma sempre, acudiu Uxío, da Illa, amigo, animoso e divertido; tamén Lino Lema. Vin a Carlos e á xente de Lira que navegou na xeiteira de Canle ou que paseou. Un encontro moi emotivo, logo de tantos anos, foi o de nos atopar con Carmen Isabel, a oleira de Buño, que tiña posto de venda entre as carpas de artesanía. Outro foi o de recuperar o contacto con Santiago Veloso, un dos impulsores, a través de Ponte nas ondas, da candidatura da cultura inmaterial galega como Patrimonio da Humanidade.

Navegamos no Laberco, o barco de Xerardo, malia que el, logo dun accidente no estaleiro o día anterior ao inicio do Econtro, non puido navegar connosco, pero si o fixo Laura, a súa filla pequena, que patroneou moi ben.

Coma sempre, a emoción das velas, os nomes dos barcos, os xantares e ceas compartidos na carpa mariñeira.

Coma sempre, a alegría do mar, dos pailebotes brancos, das velas acendidas, dos mastros, dos ronseis, do galipote.

Esta embarcación que vedes arriba, é a Esperanza e Liberdade, que ten a súa historia que conto brevemente. Responde ao modelo particular de gamela de Cabo da Cruz e que foi moi tradicional nesta parte da Arousa, tripulada sempre por un mariñeiro. Esta podería ser a historia:

“Chámome Esperanza, por non ser Liberdade, palabra temida e prohibida. Chámome vida, que esa foi sempre a miña relación cos mariñeiros deste litoral da Arousa chamado Cabo da Cruz”. Así podería contar ela a súa propia biografía, que é sabido que o nome que Francisco Outeiral lle quería era o de Liberdade, pero non era esa palabra ben vista naqueles días de ditadura e senrazón, polo que, non se sabe se inocente ou retranqueiro, propuxo que na folla de inscripción e no bautizo constara a outra palabra que axudaba a vivir nos días grises: Esperanza.

Os amigos da gamela de Cabo de Cruz, herdeiros da vella Esperanza, construiron unha replica, esa da imaxe, á que puxeron Esperanza e Liberdade.

Consérvase unha fotografía na que se observa a Francisco Outeiral navegando a súa Esperanza. Esa é a imaxe que forma parte do cartel do Encontro, en arranxo fotográfico feito por Maribel Longueira. É breve a escuma causada nas ondas pola proa e leve o ronsel, que o navegar da gamela semella unha caricia. Vai el no barco de proa, gobernando o leme co aceno dos grandes pilotos do mar dos que fala a literatura. Quizais os aires teñen con el a mesma consideración que con San Patricio, preguntándolle con cal deles quere encher hoxe a súa vela, ou acaso aquí, neste mar, non é necesaria tanta consideración, que estos ventos, que levaron ata Padrón a barca de pedra, saben a cal deles prefire cada pau e cada vela.

OSO, MAMÁ, SI?

María Lado (Cee, 1979) vén de publicar o libro de poemas Oso, Mamá, si?, na colección de poesía de Edicións Xerais.

Hai poucas semanas, na entrada dedicada ao proxecto Apiario, falaba doutro libro de María, o conto para nenos e grandes titulado Porque Cuqui non quere ir á lavadora.

http://fernandeznaval.blogaliza.org/2015/02/24/laboratorio-apiario/

Oso, Mamá, si? é un libro fermoso que ten como referencia a maternidade. Sempre me gustou a poesía de María. Sucédelle o que dicía Lorca con respecto do duende, tense ou non se ten, e ela teno. O seu verso semella doado porque é natural. O poema flúe sen dificultade aparente, sen asperezas, sen violencia, xusto no adxectivo, rico nas imaxes, alimentado cos elementos do cotián, do máis cotián. Semella doado, pero non o é.

E hai un poema que quero de maneira particular, un que escribiu por culpa miña. No encontro de embarcacións tradicionais de Muros, do ano 2009, programamos unha iniciativa lúdica e máxica. Tratábase de facer traballar xuntos a escultores e escritores vinculados ao territorio comprendido entre Corrubedo e Fisterra, convidándoos a construír un artefacto estanco, coma un barco e capaz de flotar, que levaría dentro un texto poético e unha mensaxe xeográfica. Durante os días dos encontros, obxectos e textos estarían expostos nunha carpa e o último día, saíndo ao mar de fóra en barco, lanzaríanse ás ondas, deixándoos alí ao azar das correntes. Ela quedou emparentada con Alfonso Costa.

Gústame ver actuar a María con Lucía Aldao, nese dúo marabilloso que forman ALDAOLADO, conxugando música e verso. Emociónome cada vez que recita este poema que o mar levou e aínda non devolveu, acaso levado pola corrente cara un mundo afastado, se cadra tragado por un cetáceo ou atopado por unha serea que o le cada día, soñando ser nai:

poema perdido nunha botella

para o océano

ti eras

só un neno de fanequeiras

vermellas que a area enterraba,

un brazo fortemente prendido da miña saia morada.

teño medo dos bichos, mami, dos bichiños do mar

e con forza de xigante collíaste de tea.

só así deixabas que o mar che lambese,

sen avanzar,

as pernas,

cravados ti e eu fronte á liña pola que a tarde escapaba

mollándose o rodo da saia coas puntas do mar.

ti

…acórdaste diso? eras só un neno.

ao abrigo do monte de mallou

os dous eramos pequeniños,

conta de caramuxas,

no areal deitado

un dedo de brisa percorrendo as nosas costas

peiteando as herbas de namorar no lombo da praia.

e esas outras prantas, mami,

esas que son 

como rabiños de coello

son, si. son.

e cando se moven así

é porque os coellos están contentos

están, si. están.

lémbralo? eu escribía fronte ao mar.

estás aquí neste poema, ves?

e mamá tamén

e o mar

e os bichiños do mar?

tamén, e os rabiños de coello.

todos aquí

dentro deste poema,

construíndo un recordo deste día.

bótala ao mar, meu amor?

pero calabas, agarrado á saia que a brisa preñaba.

e… onde iremos?

onde o mar nos leve

e… habemos de volver?

pois non sabemos

e ti… estarás comigo?

ata o último verso.

EVA É AVE

Marchou Eva. A partir de agora o seu ciclo de vida modifícase. Levaba tempo madurando a decisión. Galicia, o seu querido país, o país da súa xente e da súa lingua, esixía dela o esforzo e o risco de habitar no límite da vida. O sur, o sol, un mundo sen alerxias, sen humidades que enchen de balor os alvéolos e o corazón. Ese é o destino. Marcharon ela e Alfonso. Será outro mar e outra luz quen os acolla.

Sendo exactos, non foron só a humidade e as alerxias naturais. O que máis dano lle fai, o que a coloca en situación límite é a contaminación do aire, as descargas do porto, a polución causada polo exceso de obras faraónicas que perforan a cidade e enchen o ambiente de materia en suspensión. Pero niso, no enorme mal que algunhas actuacións provoca en tanta poboación anónima, non preocupa nin á economía, nin á política.

A voz da xílgara

petou

na arde densa e o corazón

abriuse

pola marxe que sabe a salitre.

Ninguén

te viu trasmonta-las

ondas

coma un capitán sobre baleas de estío.

Só eu que agardaba a marea

recollín

o sinal dos espellos. 

Será como ave estacional. Sempre pensei que había nela algo de ouriolo ou de andoriña. Eva é Ave, penso que a primeira vez que o dixen foi na presentación do seu libro Paisaxes do baleiro, ao que pertence o poema anterior. Foi ese un dos primeiros actos, acaso o primeiro, no que participamos xuntos. Regresará co bo tempo e traerá na boca un feixe de versos. Algo mudou nas nosas vidas. Agora habitaremos a ilusión do regreso e creo que este blog encherase de versos, dos seus versos, único xeito de habitar a ausencia.

Se cadra, a palabra é soñar, poñer todo da nosa parte

para que a vida continúe a soñarnos:

humanidade ou incipiente organismo que vén da auga

e discorre cara a esa sede que nos procura.

Hai máis de 300 millóns de anos o peixe ictiostega aso-

mouse ao axexo e ergueuse sobre si e saltou fóra

da pucharca e sentiu a terrible e fascinante intemperie.

Somos fillos da sede. Un meniño non pode dicir mar,

di auga.

O peixe ictiostega tiña húmidos os ollos. As nosas bágoas

son ese resto arqueolóxico que nos permite mirar.

Contemplas como se vai íntima e corrente a vida para facer

sitio que, quizais, sexa esta a encomenda do tempo.

En Etiopía unha nena percorre 40 quilómetros ao día

cun caldeiro.

Romper as augas é a intensa dor da luz.

A conciencia é unha galaxia en formación.

Un rostro, ás veces amigo, outras inimigo,

é o teu rostro

reflexo, lampo do mundo

un instante,

quen se detén xa non está,

porén sempre estamos a ser mirados.

Algunha vez os átomos máis prezados dos nosos ollos, 

eses que nos fornecen dunha visión feliz,

serán substancia doutra existencia:

lei solidaria da materia

que non fica enfeitizada de ninguén,

que todo o ha de probar,

o gozo máis sublime e a máis cativa das miserias.

Ninguén se posúe nin tan sequera ese instante.

Rostro rastro transitivo transeúnte transitorio:

fonte de espellos que retorna á claridade

do seu ollo oculto. Todo o ve a auga

e nós, mentres ebrios e cegos de eternidade

sobre un cristal durmido.

Dásme auga e disme hai vida:

ávida esperanza esta sede de amar. 

Do libro: desconcerto, que con Alfonso, Maribel Longueira e Tucho Calvo fomos presentar á prisión de Teixeiro, nun dos actos máis fortes que vivimos.

(A foto é de Xacobe Meléndrez e corresponde a un recital que Eva e eu demos xuntos no pub Dublín, cando aínda estaba aberto)

CON ALFONSO COSTA EN COMPOSTELA

Fin de semana de vertixe, esta pasada. O venres saímos da casa ás 16,30 camiño de Compostela. Tiñamos xuntanza cos compañeiros que traballan na organización dos Encontros Internacionais de Embarcacións Tradicionais, que o ano que vén serán en Cabo da Cruz. Alí, con Xerardo Triñanes, Pablo Carrera, Manuel Sendón e Lino Lema, falamos de programación cultural, das Xornadas técnicas e de arqueoloxía mariña.

Alfonso e Teresa Seara

Logo, ás 20,30, recital e homenaxe a Alfonso Costa na clausura da súa extraordinaria exposición Imaxinar que soño, na sala Bus Station de Compostela, unha sorte de super nova creadora de Alfonso, en complicidade con Luisa Pita, responsable da sala. Moitas amigas e amigos entre o público. Presentou o acto Teresa Seara; tocaron os membros de Grus Art, Bernardo Martínez e Fito Ares; recitamos Marica Campo, Miguel Anxo Fernán Vello, Olga Patiño, Ánxeles Penas, Carlos Pereira Martínez, Luz Pozo Garza, Paco Souto, Dores Tembrás; Eva Veiga e eu. O agasallo que se lle fixo a Alfonso, en nome de todos, foi idea da fotógrafa Mada Carballeira e o libro obxecto, marabilloso, cos textos manuscritos e as fotos de Mada, elaborárono Carmen Villalba e Rosa Fernández, no seu obradoiro de encadernación Penumbra.

Eva, Bernardo e Fito

Na inauguración da exposición de Alfonso no Pazo de María Pita, a principios de ano, Mada, escoitando aos amigos que recitaban e aos músicos que tocaban, rodeados das obras de Alfonso, sentiu que alí agromaba a calor da emoción e o latexo da amizade. Pensou, entón, que pagaría a pena acoller todo aquel caudal de afecto nun soporte fermoso que fose quen de fixalo sen destruilo, coma un perfume. Así naceu a idea do libro. Mada fotografou a todas as amigas e amigos participantes no proxecto, diante dunha obra das que compoñían aquela exposición. Veu logo o proceso de escribir a man os textos dedicados a Alfonso no papel escollido, a amorosa maquetación e a coidada encadernación. En Compostela estabamos algúns, os implicados no proxecto eran máis: Pilar Pallarés, Gustavo Pernas, Xavier Seoane e Manuel Álvarez Torneiro.

Mada entrega o agasallo a Alfonso

Eu comparto con Alfonso a paixón polo ciclismo. Un cadro del, que representa a un ciclista no esforzo do sprint, me acompaña cada día no estudio. Tamén teño ciclistas debuxados a lapis que el me agasallou. Por iso fixen un poema no que xogo coa linguaxe común entre ciclismo e pintura e acelero cara o final, cun aceno semellante ao do pintor cando debuxa trazos longos sobre o lenzo.

SPRINT 2

Coma un nobelo tubular curvado sobre o cadro

enarborando o pincel

cruzando o aire

tensas a cor na órbita do radio

alumeas o día

e trazas o ronsel do incorpóreo

acelerando sobre a liña de luz

que o lenzo expande. 

Logo de tanta emoción, seguimos viaxe cara Ourense, onde durmimos, para saír o sábado pola mañá, rumbo a León.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ALFONSO COSTA

Onte, na sala de exposicións do pazo municipal de María Pita, inaugurou exposición antolóxica Alfonso Costa. O título é ben expresivo A voz da mirada. Arredor moitos amigos nunha noite cálida.

Fragmento do cadro Bícate Barcelona

A sala é magnífica, cadrada, con altura, permite ver toda a obra exposta xirando sobre un mesmo e, ao tempo, admite cadros de gran formato. Alfonso comentaba que no estudio había cadros para máis sala, pero a min dáme a impresión de que o esforzo de elección da antoloxía, limitado polo espazo, tivo un efecto marabilloso sobre o conxunto, xa que a obra que amosa é, dende logo, do mellor que Alfonso pintou neste últimos vintecinco anos, cadros que temos na memoria e que son referencia da identidade da súa creación.

Ser-en, partes 2 e 3

Todos reflicten algunhas das características da súa pintura, moi ben expresadas por Xavier Seoane nas súas palabras de presentación: o territorio difuso dos límites; a necesidade de contar algo en cada cadro; o latexo da materia viva, ese asomarse de Alfonso ao abismo, procurando e intuíndo no que nel hai de animado e vital; a expresividade e a liberdade. Hai moito de orixe en cadros como Sombra de luz -A aurora- ou Un segundo despois e, tamén, a forza da vida en No esternón do tempo ou en Identidades, que forman parte da mostra.

Agora que sei que Alfonso foi lector apaixonado de Cortázar e que na súa literatura e actitude vital bebeu e aprendeu, intúo que algo desa paixón pola liberdade creativa, nunca sometida a limitacións, a modas, a economía, pode vir do autor de Rayuela. Dicía alguén entre os asistentes á inauguración, e dicíao con discrección, pero con convencemento, que tardaría a sala en ofrecer unha exposición de tanta calidade artística.

Para os que vivan aquí, para os que estean de paso, ou para os que se animen vindo de fóra, unha cita absolutamente recomendable.

 

 

NON É UNHA DESPEDIDA, SÓ UNHA MÁGOA

Durante case trinta anos, Camilo Franco desenvolveu o seu traballo informativo no xornal La Voz de Galicia, vinculado, case sempre, ao ámbito cultural, atendendo ás que sempre foron as súas paixóns: a literatura, o teatro e as artes plásticas. Camilo entendeu ese labor como algo que debía responder á esencia do concepto cultura: liberdade, independencia, espontaneidade, ironía e capacidade crítica. Informar e comentar, con valor e con risco. Por veces, esta proposta profesional foi castigada polos seus superiores. Supoño que agora podo contar aquel día no que foi chamado a capítulo polo que entón era director, prohibíndolle expresar opinión e esixíndolle se limitase a escribir unicamente suxeito, verbo e predicado.

Eu son testemuña do complicada que era, ás veces, a relación coa empresa para a que traballou. No ano 2004 fixemos xuntos o treito galego do camiño francés, dende O Cebreiro ata Compostela. A iniciativa formaba parte dun proxecto de colaboración entre un grupo de escritores e artistas, que logo constituímos a asociación Cultura Solidaria Galega, coa delegación galega da ONG Acción contra a fame. A intención era facer visible os proxectos da ONG en África. Camilo e eu camiñamos xuntos. A máis longa das etapas foi a que nos levou dende Furelos ata preto de Lavacolla, case 40 quilómetros.. Ese día, logo de xantar en Arzúa, recibiu unha chamada. Pedíanlle un artigo sobre os Beatles, páxina completa, para o día seguinte. Chegamos ao lugar de durmir ás nove do serán. Viñamos desfeitos. Alí estaban xa todos os compañeiros que non fixeran a etapa completa e aproveitaran o coche que ía recollendo aos que se rendían. Tamén Alfonso Costa e Manuel Patiña, os únicos, xunto con nós, que camiñaron cada quilómetro, pero eles, máis altos e con máis zancada, sacábannos, máis ou menos, cinco quilómetros de vantaxe cada xornada. Ducha, roupa limpa, unha cervexa e charla sobre as cousas do día e logo a cea, compartida e alegre. Camilo subiu ao seu cuarto sen cervexa, sen conversa e sen cea. Aínda que el era coñecido como o quinto Beatle, polo coñecemento que ten do grupo de Liverpool, un artigo hai que escribilo. Baixou a cear cando nós rematabamos as sobremesas. Na súa ausencia, Marica Campo dedicáralle unhas estrofas moi ben rimadas.

Daqueles días é este Cincuenta mil pasos, incluído no libro Palabras contadas: Paso a paso como a diario. Paso a paso camiñou coa inocencia das boas causas. No tantán das botas contra a terra chegoulle a dor da vida mal organizada. Cincuenta mil pasos máis adiante doeulle o porvir do mundo. E os pés.

Ao día seguinte era a última etapa, Lavacolla, Monte do Gozo, Compostela. Cando tivemos ocasión de ollar o xornal, o artigo dos Beatles ocupaba unicamente un fondo de páxina. O axuste non era cousa del e Camilo non recoñecía o que alí se publicaba co seu nome, pero o que máis o amolaba, era a falta de consideración de quen coñecendo a empresa da que participabamos, lle esixira un artigo que quizais xa sabía non se ía publicar.

Hoxe Camilo veu polo meu traballo para o acto de conciliación laboral coa empresa. Dicíalle eu que ben podería escribir un libro ou dous: un sobre a súa relación co mundo da cultura galega e outro sobre a súa vida laboral. Os dous darían para moito.

Vaise sen que o mundo da cultura lle recoñecese o seu traballo. Non foi para el, en todo este tempo, ningún deses premios que cada ano celebran o labor do xornalismo da cultura. Quizais agora, aqueles que llos negaron, se desfagan en comentarios laudatorios. A min prodúcenme fatiga as cousas a destempo. Xa Ben-Cho-Sey deixou escrito que as cousas ou se fan no seu tempo, ou non se fan.

Camilo sempre será o quinto Beatle, pero se cadra, gustaríalle máis ser John Coltrane. Velaí as razóns da banda sonora desta entrada. A canción dos Beatles é With a little help from my friends. A peza que segue, My favorite things, está interpretada por Coltrane (saxo tenor e soprano), McCoy Tyner (a quen vin actuar unha vez no parque de Castrelos en Vigo) ao piano, Steve Davis co baixo e na batería Elvin Jones.

Isto non é unha despedida e, ademais, xa nos dixo el que a ironía é a lírica do porvir.

ÁFRICA

Hai poucos días morría Chinua Achebe, o escritor nixeriano, a quen Nadine Gordimer consideraba o pai da moderna literatura africana. Iso fíxome lembrar aos escritores africanos que coñecín, entre eles Amadoy Ndoyé, tamén falecido recentemente e a quen teño pensado dedicar unha entrada neste blog nos vindeiros días. Entre os escritores dese continente grande e tan descoñecido, está Moustapha Bello Marka, a quen coñecín en Níxer e que colaborou connosco no libro publicado por Xerais, no que Camilo Franco, Alfonsa Costa e eu dabamos conta daquela viaxe, intensa experiencia vivida nun territorio inhóspito, pero fermoso. De Alfonso é, ademais, a imaxe de cuberta.

Fóramos alá para colaborar coa delegación galega de Acción Contra a Fame, en días nos que aquel país padecía unha pandemia de fame. Connosco ían Isabel Iglesias, delegada en Galicia da ONG e o seu irmán Suso, empresario emprendedor e comprometido en temas de solidariedade e desenvolvemento.

Na miña opinión aquel libro publicado por Xerais segue tendo hoxe toda a vixencia, xa que poucas cousas cambiaron no país do Sahel, veciño do convulso Malí. Níxer segue a ser un país invisible, do que só se fala en contadas ocasións, un país que achega boa parte do uranio co que se produce a enerxía que consume Europa. Unha dos valores do libro son as diferentes, pero complementarias, escritas por Camilo e por min, malia ir sentados no mesmo coche durante os centos de quilómetros que fixemos, malia compartir cuartos cada noite, malia tomar as mesmas notas xuntos nos mesmos lugares.

Na cola do dispensario agardando para valorar a desnutrición do neno

Daquel tempo son esas fotos, feitas por min, das que me sinto moi satisfeito, eu que non teño ollo para iso da cámara. Dende hai tres anos, tras os recortes que sufriron nos orzamentos da Xunta as partidas destinadas a proxectos de desenvolvemento, Galicia deixou de ter delegación de Acción Contra a Fame.

A vida nun sorriso