14 DE ABRIL

Hoxe é 14 de abril, para min unha das datas máis significativas do ano. Atendendo ao máis íntimo e persoal, direi que hoxe é o aniversario do meu fillo e, tamén, o cabodano de meu pai. Dende o punto de vista colectivo, do que comparto con tantos amigos, hoxe é a celebración da Segunda República.

Sei que os escasos cinco anos e tres meses que mediaron entre a súa proclamación e o golpe de estado, foi un tempo convulso, no que moitos dedicaron os seus esforzos a poñer paus na roda dun soño. Uns porque vían perigar os seus privilexios de clase, a hexemonía ideolóxica, económica e social e outros porque ansiaban ese proceso revolucionario que España nunca foi quen de vivir e que tan terapéutico resultou para algunhas das colectividades da nosa contorna. Esa dinámica causou sufrimento e sangue.

Pero sei, tamén, que aqueles sesenta e catro meses foron, sen dúbida, o período máis ilusionante da historia de España, lugar ingrato, áspero e difícil de vivir, aínda hoxe. Por iso, polo que supuxo de avance nas conquistas sociais; polos estatutos de autonomía; pola incorporación da muller á vida pública; pola educación; pola explosión creativa e cultural daqueles anos; polo avance da ciencia, pola sociedade laica, por tantas cousas, soño cun vento que leve canda si todo andazo e o marasmo que vivimos, todos os rostros da mentira, a resignación e a desesperanza, un vento que nos axude a construír unha realidade distinta, máis limpa, máis aberta, máis cívica e máis xusta. Iso significa este día para min, que sei que ese vento somos nós.

Torre de Sandiás

O sábado pola tarde achegueime a Sandiás, lugar no que vive Camilo de Dios, un dos últimos guerrilleiros antifranquistas galegos. A súa casa queda moi preto desa torre medieval que, xunto con outras, vixiaba a Limia. Ía falar con el das súas memorias. Considero que o que el conta é algo imprescindible que alguén debería recoller. Fun a súa casa por me ofrecer. Comentoume que xa outros se ofreceran antes, pero que rexeitara a axuda, xa que ese traballo era cousa que lle correspondía a el e que niso estaba. Alegreime de saber que a súa memoria flúe e queda fixada no papel, da súa man, na súa letra limpa, elegante e fermosa.

Contaba velo onte pola mañá no acto de homenaxe aos republicanos fusilados e enterrados na fosa común do cemiterio de San Francisco, pero non veu. O sábado pola mañá caera e supoño que non se atopou ben. Chameino hoxe e o fillo dixo que algunha contusión si tiña, pero que estaba ben. Aproveitei e falei con Manolo Peña Rey, a quen este ano homenaxearon os amigos da República, amigo e compañeiro, tamén el, de Camilo.

PD 1.- se algún dos membros da Asociación de Amigos da República le isto, poderá comprobar que a estética do acto, tal e como se observa na primeira imaxe, visto dende a perspectiva en que estabamos case todos, semella un altar disposto para a misa. Digo isto por cambiar para o ano próximo, tempo no que quizais xa vivamos a terceira república, pero aínda así, será imprescindible lembrar aos asasinados e convocarnos de novo alí.

PD2.- A imaxe na que estamos falando Peña Rey e eu é de Alexandre Naveira, que foi o primeiro presidente da Asociación.

COLISEO XESTEIRA

O outro día, na feira do libro de Compostela, unha muller, descoñecida para min, cando me escoitou falar do cine Xesteira de Ourense, achegouse á mesa para me dicir que ese cine estaba vinculado á súa vida dende nena. Ela accedía a el cando quería porque lle facilitaban a entrada sen pagar os membros da familia Perille. Por esa autoridade coa que accedían ao cine, pensou sempre que eles eran os propietarios e construtores. Informeina de que eran socios na empresa, xa que o propietario e construtor fora Manuel Xesteira, tío de meu pai e tío avó meu. Esta referencia e a conversa que mantivemos animouna a mercar un exemplar de A noite branca. Espero que lle guste.

Manuel Xesteira e a familia Perille eran socios, tamén, na empresa de transporte de viaxeiros que cubría a liña Ourense- Verín, con cocheiras no que hoxe son as Galerías Centrais. Alí estaba o bar Túnel, nome que aínda conserva o café que existe hoxe. Arredor da liña e do bar formouse unha organización clandestina e unha rede que facilitaba a fuxida, por Portugal, das persoas perseguidas pola ditadura. A pensión Concha, que estaba na rúa San Domingos, era o lugar onde pasaban a noite os que agardaban a fuxida. Un dos encargados de manter abertos os camiños da liberdade, era Julio Losada, a quen a asociación Amigos da República rendeu homenaxe hai varios anos. A información, que moito me sorprendeu no seu momento, foime facilitada por David Cortón. Esta fotografía recolle a imaxe das cocheiras con estrutura de túnel, contra a parede aliñábanse os limpabotas, que os domingos repartían panfletos coa programación do cine pola rúa do Paseo. Tamén no túnel había carteleira na que se facía publicidade das películas de estrea. Isto seino pola memoria de meu pai, administrador do cine durante 44 anos.

Toda a documentación recollida aquí, figura nun arquivo encadernado en pel, elaborado polo meu tío avó, no que gardou a memoria da fundación do Xesteira. Na entrada deste blog titulada Cines de Galicia e cines da memoria, afirmaba eu que os autores do libro Cines de Galicia, erraban ao situar a data de fundación do Coliseo Xesteira en 1941. A data que dá o seu fundador é a de de xaneiro de 1940. Nos artigos de prensa da época, celébrase a apertura do novo local, que contaba con salón de té e unhas modernas instalacións técnicas, así como un amplo escenario, destacando o seu aforo.

O único artigo dos arquivados no álbum que pode ser reproducido aquí con calidade, é este no que o columnista Cascarilla, celebra o acerto do nome. Non hai referencia nin do xornal no que se publicou, nin da data.