Deixo aquí o enlace á páxina da Asociación Monte Pindo Parque Natural, relativa á inscrición á que se refire a entrada anterior. Penso que enriquece a información que figura nela e que pode ser de interese para todos cantos amamos o Monte.
http://www.montepindo.gal/2016/02/a-enigmatica-inscricion-da-ermida-do.html
Subimos outra volta ao Monte Pindo. A intención era ver esa inscrición que apareceu hai poucas semanas no espazo da capela da Moa. Fomos Fernando Alonso Romero, María Tilve, Lino Lema, as dúas cadelas: Xida e Torga e eu. O nome de Xida provén da Arxina, a lingua dos canteiros de Pontevedra, que canteiro foi o avó de María, e significa: bonita, fermosa, boa, e así é ela. Saímos tarde e subimos pola cara interior, dende Fieiro. Faltaban dous minutos para as 12 cando empezamos a camiñar.
O lugar dos encantos
O día estaba bo, sen frío, só unha néboa inconstante nos amolaba ás veces, pero nunca nos impediu ter visibilidade abonda como para continuar a ascensión. Ao pasar, Fernando recoñeceu un lugar no que, hai moitos anos, Xan Louro lle contou que era un dos espazos onde sucedían os encantos, aquilo de que unha fada, cos cabelos rubios e peite de ouro, senta nunha pedra, peitea o pelo e agarda que pase alguén por ver se a desencanta. Malia estar dispostos a intentalo, non apareceu.
Cabaña ao pé da Moa
A inscrición está difícil de ver, no chan, moi lonxe do lugar onde nós buscabamos. No
esforzo por atopala demos coa vellaxa recollida no seu día por Barreiro Barral, e outra nunha das pedras amoreadas na ruína do que foi capela. Xantamos e decidimos subir á Moa, por ver de distanciarnos e que a procura non se volvese obsesión, coa idea de regresar para seguir buscando o que era motivo da excursión. Dende arriba chamei a Mario Maceiras, secretario da Asociación Monte Pindo Parque Natural, quen nos deu instrucións sobre onde podiamos vela.
A visión dende arriba era fermosa, na mestura de sol e brétema que a paisaxe conxugaba. Tamén paramos nun perímetro de pedra, que Fernando e Luis Monteagudo consideraron sempre un dos vestixios de primeira vivenda do home, nun tempo antigo, difícil de precisar sen escavación.
Panorámica dende a Moa
Regresamos e buscamos con afán e teimudos, agora tomando como referencia o Forno da Moa, esa pequena gruta onde se pensou sempre que habitou un ermitán nos primeiros tempos do cristianismo na vella Gallaecia. Atopamos unha coviña que non viramos antes, pero a inscrición seguía sen aparecer. Por fin deu con ela Fernando. A auga da chuvia sobre a pedra e a néboa que eliminaba a sombra dos relevos, dificultaban moito a visión. Complicado recollela en foto, non na memoria. Tomamos, iso si, nota dos elementos que a forman e medímola.
Pedra da inscrición
Na baixada atopamos muros que non viramos noutras ocasións e outros restos de cabanas, un deles que debeu ser importante, con casa rectangular e outras máis pequenas que deberon ser cortes.
Conxunto cabana e cortes
Chegamos aos coches ás seis da tarde, logo de 6 horas camiñando. Por entre os fíos de néboa vimos asomar a lúa.
As nosas compañeiras, respectando o almorzo
Exploradores con Xida, ao pé dun dos muros.
(Todas as fotografías son miñas, agás esta última dos exploradores, que é de Lino Lema)
Dentro de poucos días estará de aniversario a Asociación Monte Pindo Parque Natural, creada no ano 2010 coa ilusión e co ánimo de conseguir para o macizo de pedra o recoñecemento legal capaz de garantir o seu coidado e de transformalo nun elemento dinamizador da zona. Durante ese tempo vivimos moita discusión e debate, incluso parlamentario, e situacións dramáticas, como o incendio de setembro de 2013. Pero sobre todo asistimos ao abandono. Os valores do monte e a súa contorna están ameazados. Semella que se quere reducir este patrimonio por asedio: minicentrais no Xallas, novos parques eólicos previstos na serra da Ruña, proliferación de pistas. A mellor nova deste tempo foi o peche da canteira de Caldebarcos. Hoxe, logo do lume, os eucaliptos colonizan todo. Eles serán a especie dominante nese territorio fantástico de pedra, de valgadas, de lendas e de historia que Galicia aínda non aprendeu a poñer en valor.
Eu non teño moita confianza en que os esforzos da Asociación callen e consigan o obxectivo. Está por unha banda a falta de interese da administración autonómica, pero tamén, o desacordo veciñal, que lastra a iniciativa, e tamén a falta de diálogo entre os concellos que o comparten. Moito teño falado cos membros de Monte Pindo Parque Natural sobre isto. De pouco vale que centos de entidades de fóra do concello reclamen o recoñecemento e a denominación legal, se dentro o que impera é a oposición e a indiferenza. O reto non está en convencer á administración autonómica de que cambie de posición, senón de modificar a postura dos veciños, facéndolles perder o medo que teñen a que a protección do Monte afecte os seus intereses. Estou convencido de que, conseguido ese obxectivo, á Xunta non lle quedará outra que asumir o reto. Porén, non é este o único lugar en Galicia no que se vive un problema semellante.
Tamén este mes vivimos o 11 cabodano do pasamento de Manuel María, coa ilusión de saber que o ano que vén celebraremos a súa memoria e a súa obra, por estarlle dedicado o día das letras galegas. Hai día vivimos a homenaxe anual, nun acto organizado pola Fundación e celebrado no Teatro Rosalía de Castro da Coruña. Baixo o título Lúas de outono, sobre o escenario do teatro conviviron a música de Suso Vaamonde Grupo, que tivo ocasión de presentar o seu último traballo As pedras do lar, coas voces de Marta Dacosta, Miguel Anxo Fernán Vello e Xulio López Varcálcel, que puxeron voz a poemas de Manuel, ao tempo que, en homenaxe, recitaban un poema propio. De Manuel é este artigo que foi publicado no semanario A Nosa Terra o día das letras de 1984. Nel fala das máis emblemáticas paisaxes de pedra do noso país, entre eles, claro, O Pindo, aínda que ao final da segunda columna, unha gralla de imprenta transforma o nome en Pendo. A min gustaríame saber cales son esas pinturas rupestres das que fala.
Queda aquí como un elemento máis da riqueza que atesoura o Pedregal, tentando crear irmandande entre o Monte e a lembranza do escritor de Outeiro de Rei.
A paisaxe das pedras
Hai anos, uns amigos franceses pasaron connosco o mes de agosto en Lira. Eles viñan de París, pero na segunda quincena recibiron a visita doutros amigos residentes en Vauvernarges, localidade situada a dez quilómetros de Aix-en-Provence. Gustoulles Carnota, gustoulles Galicia e chegaron a facer un percorrido en bicicleta por toda a Costa da Morte. Días antes de marchar, acompañeinos ao Monte Pindo. Sorprendéronme as mochilas que cargaban, ata que, logo de contemplar o mundo dende a Moa, xa no Campo de Cortes, nos dispuxemos a xantar. Eu levaba un bocadillo. Eles sacaron das mochilas a vaixela e a cristalería de picnic, as botellas de viño tinto, as tarteiras, garfos, coitelos e manteis. Aquel día beneficieime do seu esforzo e do seu gusto por un bo xantar. Sempre que volvo ao monte lembro aquela subída e se alguén me acompaña, cóntolle a anécdota.
Os amigos de Vauvenarges consideraron que había moitos elementos en común entre o Monte Pindo e outro que dominaba a paisaxe onde eles vivían, o Mont Saint Vitoire, concluíndo que os dous eran fermosos e compartían a grandeza das paisaxes que ofrecían. Eu sabía algo do monte porque coñecía algunha das pinturas que Paul Cèzanne fixo del. Por elas, Saint Vitoire é referencia principal da pintura e da cultura contemporáneas. Cèzanne, efectivamente, pintou unha serie de obras que teñen o monte como motivo. Recolleuno en lenzo a todas as horas do día e dende diferentes perspectivas e a crítica artística considera que esa serie permite analizar a pintura de finais do século XIX e principios anos do XX e a súa evolución cara as vangardas. Picasso, tamén namorado do monte e tamén el vangarda, mercou o castelo de Vauvenarges, ao seu pé, e no xardín do castelo está enterrado. O escritor alemán Peter Hadnke dedicoulle un libro: A doutrina de Saint Vitoire.
Os dous anos seguintes nós devolvemos visita e deixámonos acoller polo espírito hospitalario dos amigos de Vauvenarges, na súa casa chamada Grain de terre. Contemplamos entón o monte e subimos a el. A vista que se ofrece dende o alto é impresionante, sobre todo porque cara o surleste esténdese unha terra chaira que vai dar ao mar e ao fondo, moi lonxe, intúese a cidade de Marsella.
Ten, efectivamente, certas similitudes co noso Monte Pindo. Os dous dominan unha contorna extensa, sendo referencia xeográfica permanente. Os dous cambian o seu aspecto moitas veces no día, dependendo da hora, do ceo e da luz. Nos dous habitan os xabaríns. Pero hai diferencias notables. A pedra do noso é de cor rosácea, aquela é branca. Saint Vitoire ten ben amañados os carreiros que ascenden cara o alto e, no cumio, está instalada unha estación de comunicacións do exército. Tamén ten vixiantes forestais pagados pola administración francesa.
Os nosos amigos contáronnos que durante o verán, os veciños de todas as aldeas que o rodean vixían os camiños e coidan del. Temen que o monte poida arder e cada noite, por grupos e cos seus cans, vixían os accesos ao monte. Todos voluntarios, ordenados en quendas. Consideran eles que non é necesario patrullalo por dentro. Basta situarse nos lugares polos que o pirómano ten que baixar. A súa presenza, cada noite de verán, ata ben avanzado setembro, ten un efecto disuasorio sobre aquel que albergase a idea de lle facer mal. Pero ademais, de se producir un incendio por causa natural, eles darán axiña a voz de alarma.
Escribo isto cando leo a convocatoria de SOS feita á xente, da Asociación Monte Pindo Parque Natural, da que se pode obter información na súa páxina, pero tamén como reflexión polo comentario que escribiu na entrada anterior o queimado de fumedecaroso. Quizais poderiamos implantar aquí esa iniciativa ou outras semellantes que nos impliquen e, máis alá do resto dos traballos que o monte necesita, comprometernos como veciños coa súa custodia. O Monte Pindo non arderá o ano que vén, porque non terá moito que queimar, pero se nós non nos ocupamos del, prenderanlle de novo.
(As imaxes de hoxe están tomadas da Wikipedia)
Cada sete ou oito anos, cunha regularidade precisa, arden os montes de Carnota. Un ano toca en Mallou, Maceiras e Lira, outro en Lariño e esa regularidade tamén afecta ao Monte Pindo. O último incendio foi o do ano 2005, cando o Pedregal ardeu durante varios días. Co paso do tempo e das estacións, a vexetación regresa, modificada, iso si. Cada vez é maior a presenza de eucalipto, diminúe o bosque autóctono, pérdese chan vexetal, a pedra ofrécese núa o rodeada de toxos, xestas e silveiras, e a vida, no seu conxunto, vai minguando. Nese contexto expándese o xabarín, que é praga, pero non a diversidade de especies que no seu equilibrio definen o que coñecemos como natureza.
Esta noite pasada, como correspondente destacada no lugar do suceso, Maribel, que aínda permanece en Lira, tomou estas imaxes dende a fiestra da casa. Unha corresponde a media noite, a outra ás dúas da mañá.
Este incendio puxo en perigo aldeas, afecta ás infraestruturas básicas como luz, teléfono e internet, pero tamén arrasou os lugares onde medra o carballo anano, a xoia do Monte e ao bosque de acivros, carballos, sanguiños e loureiros que acollían a vida nas valgadas. Expresión de ira e de derrota ese lume claramente provocado por alguén. Ira, mágoa e derrota o que sentimos quen amamos o Monte, o bosque, ese ou calquera outro que sucumbe calcinado.
Sei que a problemática incendiaria é variada. Seino dende que no ano 1980 participaba en Ourense naquel mítico Comité de Defensa dos Montes Galegos. Boa parte das reflexións de entón, recollidas no manifesto que o Senado asumira como propio, seguen vixentes. Nada se fixo por parte de gobernos e administracións sucesivas por cambiar a relación co bosque. Porque en Galicia, agás algúns lugares concretos, nos que non arde nunca, a relación que mantemos co bosque é de morte. O bosque é un problema, non un recurso, pero para solucionar iso son necesarias capacidade, decisión e valor, algo do que carecen as institucións que nos gobernan.
Este ano publicouse o libro Versos no Olimpo: O Monte Pindo na poesía galega, en edición da que eramos e somos responsables Miro Villar e eu. O libro quería ser unha homenaxe a ese espazo único, singular e fermoso. Versos para a vida, canción de ilusión e de esperanza na convicción de que ese Monte, recoñecido como parque natural, tal e como pide e proclama a “Asociación Monte Pindo Parque Natural”, podería xerar recursos que garantisen a súa posta en valor e a súa defensa. O libro tamén pretendía ser un recurso máis co que fornecer as arcas desta Asociación. Quen tivo ocasión de dar un paso adiante, ollou para outro lado. Moi de moda están ultimamente entre nós os rostros de perfil. Aínda que tamén poderiamos pensar que a petición de declarar parque natural o Monte, animou a man dos incendiarios, nun intento por reducir o seu valor e evitar que o Pindo acade ese grao de protección.
O primeiro poema do libro Versos no Olimpo, escrito por Marilar Aleixandre, leva por título Arde o Pindo. Quizais onte, lido en alto contra o final da tarde, puido ser coma un esconxuro, hoxe é lamento, pero aí vai, porque neses versos, supoño, que moitos de nós nos identificamos.
arde o Pindo
A noite branca 