No mes de novembro pasou pola Coruña, coma un vento traído de lonxe, Amadou Ndoye, ensaísta e profesor de literatura española na universidade de Dakar.
Amadouh Ndoye. Fotografía Maribel Longueira
Aprendera o castelán e coñecera a literatura española, como estudiante en Canarias. Entre os autores que convidaba a ler como apoio nas súas aulas, estaba Emilia Pardo Bazán, por iso sentiu unha emoción especial ao visitar o seu museo e ao ter a oportunidade de dar unha conferencia sobre literatura africana no salón da Real Academia Galega. Coñecémonos nese acto. No pouco que falamos descubrimos moitas cousas en común. Chamaba a atención a súa dignidade no estar, o orgullo que sentía vestido coa roupa branca tradicional e tan significativa para el, a pureza do seu espírito, a súa humildade e humanidade. Tiña gana de regresar ao seu país e de ver a familia. Levaba fóra bastante tempo. Aquí chegara procedente de América. Sentíase canso e agora sabemos que tamén enfermo. No mes de marzo, por correo do seu discípulo, o músico e poeta, residente en Vilagarcía, Abdouleye Bilal Traore, recibiamos a triste noticia da súa morte. Dende aquí quixemos renderlle homenaxe e por iniciativa e mediación de Paloma Tomé, Fatou e outras amigas, fixemos un caderno coa memoria dos días que pasou entre nós, caderno que xa está en mans da familia. Para el escribín o texto que segue.
Amadou na Academia con Xulia Santiso. Fotografía Paloma Tomé
AMADOU NDOYE NO CORAZÓN
Coñecer a Amadou Ndoye, facerlle de guía pola parte histórica da cidade na que eu vivo, conversar con el, foi un privilexio, unha emoción e un estímulo. Admireino escoitándoo falar de literatura africana, na conferencia que impartiu no salón da Real Academia Galega, a casa da nosa lingua. Alí fascinoume a súa capacidade para sintetizar, sen renuncia, o ser dunha literatura continental escrita en tantas linguas e que responde a conceptos vitais, relixiosos e políticos tan diferentes.
Ao remate abrazámonos e quedamos para o día seguinte. Era unha mañá grisalla e fría de novembro. El tomou un té e eu un café antes de saír á rúa. Camiñamos pola beira do porto, vendo entrar os barcos da pesca de baixura, a actividade dos guindastres, o voo dos corvos mariños. Faleille da porta pola que embarcaban os reis e tocamos as pedras da historia. Leveino a Fundación Luís Seoane, para que coñecera o máis importante pintor que deu Galicia e achegámonos ao Xardín de San Carlos. Daquela, xa falaramos de Rosalía de Castro e el contoume como a poñía de exemplo nas súas clases da universidade cando, os alumnos que querían escribir, consultaban con el que lingua empregar. Para el, unha muller que a mediados do século XIX decidiu escribir nunha lingua minoritaria e desprezada como o galego, e que foi quen de facelo con tal intensidade e calidade, era o mellor exemplo de que calquera lingua viva serve para explicar a esencia do ser humano e facer boa literatura.
No xardín onde repousan os restos do xeneral inglés Sir John Moore, espazo romántico baixo a sombra dos grandes olmeiros, limos os poemas de Charles Wolfe e de Rosalía, escritos ambos en honra do xeneral. Quixen traducirlle o dela, escrito en galego, pero insistiu en que non o precisaba porque sabía portugués. Así, fomos lendo xuntos, verso tras verso, apenas nun murmurio, mesturando as voces, nun recital íntimo que selou unha amizade que apenas durou no tempo, pero que foi intensa na súa brevidade: E se escoitas indefinibres voces/ e se entedes o que esas voces digan/ a alma vosa sentirá consolo, di Rosalía no seu poema e así foi como sentimos nós o decir noso.
Escribímonos. Contoume que fora ao médico pola dor do estómago e que os doutores descartaban unha operación. Pedinlle un texto para lerlle aos membros do club de lectura que coordino nunha biblioteca, xa que por eses días traballabamos o libro “O xiro postal” de Ousmane Sembène. Este é o texto que me enviou:
“El giro postal” es una novela representativa de la realidad senegalesa de los primeros años de la independencia.Creo que se publicó en el ano 1962. Se encuentra en la novela la frase siguiente, si no me equivoco “La honestidad es un delito en nuestro país”. Ello dice hasta qué punto reinaba ya la corrupción en los primeros días de la “independencia jurídica” respecto a Francia que se fue oficialmente pero sigue controlando los bancos, los seguros, las palancas de la economía de nuestro país.
Ousmane Sembèene fue un hombre comprometido, panafricanista, luchador a lo largo de su vida. Cuando se enteró, al regresar a su tierra (en 1957, creo) que la gente no leía sus novelas por causa del analfabetismo (entre otras causas), decidió aprender a rodar películas para que sus textos alcanzaran un público mayor. Se hizo cineasta, al mismo tiempo que siguió escribiendo. Rodó una película (“Campo de Thiaroye) sobre la masacre por los Franceses de combatientes africanos que reclamaban su pago. Ello ocurrió en diciembre de 1946 en Thiaroye, un pueblo pesquero situado a unos 2O kms de la capital. Su última película ( “Molaldé”) denuncia un mal que seguimos viviendo y que practican unas etnias minoritarias senegalesas y africanas: la ablación del clítoris. Ousmane Sembène está cosiderado como uno de los “padres fundadores” del cine africano. Ha sido galardonado varias veces en el continente africano y en el Festival de Cannes (Francia).
Amadou diante do Dakar. Fotografía Paloma Tomé
A triste nova do seu pasamento comunicouma o amigo común, o poeta Abdoulaye Bilal Traore. O único consolo para a tristeza é a lembranza e a alegría de telo coñecido e de compartir con el un momento das nosas vidas. Con todo o meu cariño, un abrazo.
A noite branca 