A GUERRA DE SIRIA NO ESTUDIO DE ALI ALI

Xan Arias e máis eu, estivemos onte no estudio de Ali Ali. Compartimos a tarde con el e co equipo de produción do programa da TVG: Como galegos. O equipo pasa un día enteiro cunha persoa procedente doutro país, que vive connosco. Visitan a casa, comparten fogar e xantar, traballo, conversa con amigos. Xan, como editor de Trifolium, e eu como escritor, contabamos a nosa relación con Ali Ali e como levamos adiante o proxecto do libro Suleiman y Salúa. Ali Ali tamén pintou para eles.

Hoxe está traballando un cadro de formato grande, 2 x 2 m. que ten como referencia a guerra en Siria. Nel pintou, ao tempo que falaba. A min impresionoume o cadro, aínda a medias. Todo o conflito sostido pola cabeza dunha muller, que no universo de Ali Ali é sinónimo de inocencia. Todo resumido nese caos de tanques, vehículos bomba, drons e avións, fusilamentos e barbarie que escurece a tea como a nube dun chuvasco pesado e daniño. Pedinlle permiso para compartilo aquí e aquí o deixo. A dereita podedes ver a súa man, traballando co pincel a figura dun neno que foxe.

 

Advertisement

NA REAL ACADEMIA GALEGA DE BELAS ARTES

Onte o editor Xan Arias (Editorial Trifolium), o pintor Ali Ali e eu, fomos convocados a participar dunha emoción, na Real Academia Galega de Belas Artes.

As 20,00 abríanse as portas e axiña se pechaban, deixando fóra, por aforo completo, a un público tan numeroso como o que entrou. O acontecemento era unha iniciativa musical, programada pola academia, a beneficio de Cáritas. Coa coordinación de Berthold Hamburguer e a interpretación dos músicos: Jenni Rahunen de Finlandia, canto e acordeón; Deborah Hamburger, violinista procedente da India e o alemán e violinista tamén, Ludwig Durichen, axuda de concertino da Orquestra Sinfónica de Galicia, o protagonista real era Ali Ali, xa que as fotografías da súa obra acompañaban como pano de fondo as interpretacións musicais. Os músicos forman o coxunto Artemis Ensemble.

Como primeira parte do programa, a Sonata para dous violíns nº 5 en mi menor, de Jean-Marie Leclair. Na segunda, entre breves pezas musicais de Bartók e cancións de música tradicional finlandesa, líase o conto Suleimán e Salúa. Como presentador e lector actuaba Julián Carrillo Sanz.

Digo que foi unha emoción porque iso foi o que sentimos. Diálogo entre artes: música, plástica, literatura. Para min o momento principal chegou cando Jenni Rahunen interpretou unha canción da música tradicional do seu país, integrando nela un anaco do texto do conto, ese no que a nai lle conta á filla que en Siria durmindo na terraza as noites de calor, os nenos aprendían os nomes dos astros. Moito lles agradecín a todos, ao final, este agasallo, con bicos e abrazos. A Jenni dinlle as grazas e comenteille o importante que era cantar coa alegría con que ela o fai.

Tamén foi unha emoción enterarme, polo arquitecto Xosé Manuel Casabella, que esta fin de semana ingresa na Academia o escultor e amigo Ignacio Vasallo.

 

ELENA PONIATOWSKA EN RESISTENCIA

Son varias as entradas deste blog que teñen como referencia a Elena Poniatowska. Penso que entre todas poden axudar a comprender o carácter e a dimensión da xornalista e escritora mexicana, unha das cronistas que mellor expresan o que acontece no seu país. Xa teño falado da admiración que sinto por ela, tanto polo que escribe e como escribe, como pola súa actitude sempre firme e valorosa na defensa da xustiza e da liberdade, aínda agora, superados os oitenta anos.

O seu retrato, con reflectir no espello, foi tomada por Maribel na súa casa de D.F., un día de 2010 no que nos convidou a xantar. Tamén é daquel día esta outra foto que Maribel insiste en que poña, non porque estea eu, senón polo coxín que teño entre as mans, algo moi querido de Elena e que expresa o seu compromiso coas mulleres mexicanas, vítimas principais de todas as violencias que padece o país. O coxín foi feito por mulleres maltratadas e de entre todos os obxectos que adornan o salón, ela refírese a el con especial orgullo. O lema escrito na parte superior di: Viva las mujeres en resistencia. 

Onte foi investida doutora Honoris Causa pola Universidade Complutense de Madrid. O seu discurso estivo centrado no significado e no valor de internet e das redes sociais, pero non por iso deixou de falar do que acontece no seu México, que tanto lle doe. Recibín esta crónica de Alejandro Gutiérrez, publicada pola revista dixital Mexileaks, á que tamén me teño referido outras veces. Como non estiven alí, para escribir a miña, quero compartila:

MADRID (apro).- La escritora y periodista mexicana Elena Poniatowska fue investida con el doctorado Honoris causa por la Universidad Complutense de Madrid, en un acto solemne en el que reflexionó sobre la revolución de Internet y las redes sociales, y el peso de éstas en la vida cotidiana, el periodismo y la política.

La autora de La noche de Tlatelolco destacó que el internet y las redes sociales “son un arma de doble filo, porque puede ser una maravilla, pero también pueden enajenar”, principalmente a los adolescentes.

Una “generación de jóvenes que caminan con la cabeza baja y la mirada perdida en una pantalla”, con los “ojos atornillados en su móvil”, que el escritor Fabrizio Mejía Madrid describió como que esa “comunicación instantánea es nuestro nuevo autismo”, dijo.

Poniatowska también reconoció el impacto que eso provoca en el periodismo escrito, debido a la inmediatez de la información en internet y su reproducción en la redes sociales, pero también cómo éstas se convirtieron en una lupa para los dirigentes políticos, de quienes, dijo, necesitan “menos face y más book”.

La escritora señaló que la información en internet y las redes sociales “ha desbancado a los periódicos”, al grado que “los quioscos en México están en vías de extinción”.

Luego dedicó un espacio a homenajear al periodismo independiente de México, recordando el reciente fallecimiento del fundador de la revista Proceso, Julio Scherer García, hecho que, subrayó, se convirtió en un acontecimiento nacional. También mencionó a la periodista Carmen Aristegui y al diario La Jornada.

“Ahora la muerte de uno de los principales opositores del gobierno (mexicano), el fundador del semanario Proceso, Julio Scherer García, el pasado 7 de enero, se convirtió en un acontecimiento nacional, a pesar de que la familia Scherer exigió total discreción. A pesar de que Julio ni siquiera tenía cuenta en Twitter, ni en Facebook”.

En este sentido, reconoció que herramientas como Twitter y Facebook propician que el reportero cibernético reemplace al viejo reportero de tinta y papel.

Poniatowska llamó a reflexionar sobre el tiempo que le dedicamos a internet y las redes sociales, y habría que tener opiniones de los especialistas, apuntó.

En esta revisión se cuestionó sobre el tiempo que un joven puede pasar en la red al día y cuánto de ello puede retener en la memoria, y sobre la importancia de la lectura de libros como Don Quijote de la Mancha, la Biblia o El Principito. “¿Somos más inteligentes desde que ponemos a freír nuestros sesos en internet?”. Ahora los jóvenes, añadió, “están más tiempo pegados a la pantalla de un teléfono que a cualquier libro impreso”.

Por otro lado, hizo un amplio repaso sobre las movilizaciones ciudadanas que se han convocado a través de los teléfonos inteligentes o las tabletas para protestar en contra de acciones del gobierno, o masacres como la de Ayotzinapa, donde 43 estudiantes normalistas fueron desaparecidos hace poco más de cuatro meses.

Elena Poniatowska fue investida con el título doctor Honoris causa por el rector de la UCM, José Carrillo, y en el decreto que le concedió este grado se destacaron sus méritos alcanzados en “su brillante carrera periodística” y su dilatada obra literaria que retrata la realidad mexicana.

Enalteció también el “compromiso social” de la escritora con los más desfavorecidos, los pobres, los indígenas y los que más sufren, así como con los jóvenes, por lo que es un modelo para las nuevas generaciones.

La académica Rocío Oviedo Pérez de Tudela resaltó la constancia de la galardonada en el periodismo y subrayó que “Elena Poniatowska es la voz más autorizada para defender a los estudiantes de Ayotzinapa, para denunciar el genocidio que está ocurriendo en Guerrero”.

Esta última imaxe corresponde ao acto de entrega do premio Escritora Galega Universal, que lle outorgou, no ano 2009, a Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG) e figura no arquivo da asociación. Con ela estamos: o seu fillo Luís; Cesáreo Sánchez Iglesias, presidente da Asociación e eu.

Lembrar, como remate, que a editorial Trifolium ofrece no seu catálogo varios títulos seus, algúns traducidos ao galego:

– Métase mi prieta entre el durmiente y el silbatazo

– Benquerido Diego, abrázate Quiela

– Lilus Kikus (infantil)

E que a editorial Galaxia, no ano 2009, publicaba A filla do filósofo, conxunto de dez relatos traducidos ao galego por cinco escritoras e cinco escritores do país.

CON ANTONIO GAMONEDA

Aproveitando a viaxe a León, o domingo pola mañá quedamos con Antonio Gamoneda, nun café preto da súa casa. O día amenceu en chuvia, pero non ía frío. Coma sempre, chegou puntual á cita. Sorprendeume velo con bastón. Explicounos as secuelas que no seu corpo deixou o atropelo que padeceu hai cinco anos, a dificultade de camiñar, o aumento de peso e a necesidade de se transformar en trípode, por repartir o peso (a expresión é súa). O bastón é o terceiro que ten, aínda que só mercou un. Cambios nos cafés. Alguén leva o seu por erro e el debe asumir o que lle deixan, pero sorrí ao contar que sempre gañou co equívoco, cada bastón aceptado como propio era mellor co anterior e agora agarda que alguén leve este seu, que non o era, e lle deixe un con empuñadura de prata.

Sempre entrañable, segue pechando os ollos ao falar, o que lle dá un certo aire de inocencia. Mantén a fidelidade ao café só. Hoxe toma dous, pero non proba os churros.

Ten Antonio o don de facer sentir importante ao interlocutor. Pregunteille eu polo que escribe e os traballos nos que fatiga as horas. Contoume dun proxecto con Yamamoto Masafumi, de quen hai pouco puidemos admirar a súa obra na Coruña, porque o pintor e gravador xaponés ilustrou un fermoso poema de Eva Veiga. Falounos, tamén, doutro proxecto pictórico literario con Juan Carlos Mestre, e dunha restauración ou reparación do cancioneiro popular asturiano, traballo que desenvolve co barítono Joaquín Pixán. A min gustaríame coñecer a Joaquín Pixán, pois el compuxo unha oda a Jovellanos, e falaríalle eu dos días que o político e escritor ilustrado pasou en Muros e do que alí escribiu.

Pero falaba da particularidade de Antonio, que é don dos xenerosos. Porque sempre hai un momento no que, cun movemento da man e da cabeza, semella querer borrar todo o anterior e entón interésase polo que fai o outro. Sorprendeume a súa memoria ao me preguntar por cousas das que falamos hai tempo e sobre as que mantivemos correspondencia. Lamentou fondamente que A noite branca non estea aínda publicada en castelán e si traducida xa ao ruso, e non só porque me autorizou a incorporalo a el, de neno, como personaxe nun dos capítulos, senón porque sempre manifestou interese en ler o libro. Eu mandeille ese capítulo, como peza separada da novela, para obter a súa aprobación, e el respondeume isto tan fermoso para min, claro: Bien me parecen tus folios, ajustados en su primera mitad a la realidad “histórica” y en esa prolongación imaginaria que bien pudiera haber sido también realidad en la segunda. Únicamente, una precisión: Los alemanes, en sus desfiles, se acompañaban de una banda de música, pero no cantaban. Tampoco pasa nada si conservas el cántico. Creo que está escribiendo una buena novela. (Os alemáns eran a Lexión Cóndor, que para entrar en León desfilando, formaban diante da súa casa).

Cóntanos das fatigas e dos compromisos. Nos dous últimos dous meses estivo en Italia, Canarias, México e Ecuador e fala do volume de papeis, peticións de limiares e lecturas de manuscritos que o agardan e que acadan a altura de máis de medio metro. Confesa ser consciente de que o tempo é limitado e sabe que o que resta non lle vai dar para escribir todo o que ten na cabeza. Dicímoslle que iso é o importante e que debe liberarse doutras obrigas que lle rouban horas de traballar no seu. Sábeo, pero sabe tamén o que lle custa dicir non.

O camareiro tiranos unha foto. Maribel, a fotógrafa, fotografada polo camareiro. É unha curiosidade, porque ela case nunca sae nas fotos. As outras dúas si son súas. Pasa do medio día cando marchamos. Angelita chámao para que merque o pan. Sobre León segue caendo a chuvia.

Deixo esta gravación que atopei en YouTube, o poema, a súa voz, o ritmo do verso, que non é só música, que ten, tamén, valor significante, tal e como deixou escrito nese libro que a editorial Trifolium publicou en galego, Fonación, palabra e escritura, pensamento poético, no que Antonio escribe: as significacións poéticas son creadas pola rítmica. E máis estritamente aínda: o pensamento poético é pensamento rítmico, para engadir algo máis adiante: Recorden: a rítmica creará unha semántica imprevisíbel,  mais esa semántica imprevisíbel ha de ter -e o mencionado conxunto neuronal “censor” ha de respectala- unha seria e veraz connotación existencial. 

O SOÑO GALEGO DE JULIO CORTÁZAR

Libro novo. Trátase dunha edición revisada, aumentada e cun traballo final inédito, sobre a relación de Julio Cortázar con Galicia e cos galegos e dos galegos con el.

Inclúe case todo o libro do ano 2006, aquel “Respirar polo idioma, os galegos e Julio Cortázar”, pero vai moito máis alá, porque dende entón apareceu nova documentación que non invalidou ningún dos aspectos que pretendía salientar naquel libro, máis ben o contrario. O que sabemos agora e non sabiamos entón, reafirmounos na singularidade da relación que mantivo connosco, velaí, senón, as imaxes nas que vemos a Cortázar e a Aurora en Galicia; fotografías comentadas por el por detrás, colección á que pertence a que figura na cuberta do libro. Está, tamén, a fermosa carta que lle escribe a Eduardo Jonquières, o amigo pintor, a quen refire a primeira viaxe, a do ano 1956, e na que se expresa con paixón da Galicia que viu. Esta carta alimenta o título do libro, que muda e pasa a ser “O soño galego de Julio Cortázar”, pois nela o escritor confesa que, de ter un Deux Chevaux, viría pasar unha temporada aquí con Aurora, dedicándose a pasear, pescar e herborizar como Rouseau. Pero hai máis. Cando se publicou Respirar polo idioma, Pepe Neira Vilas chamoume para comentar que el coñecera a Cortázar. A partir de aí foron varias as cartas que recibín, nas que lembraba para min a relación que os dous mantiveron en Bos Aires, primeiro, e na Habana despois. Tamén esa información xenerosa de Neira Vilas se incorpora a este novo libro.

A publicación do epistolario de Luís Seoane, en edición dixital do Consello da Cultura Galega, ofreceu algunha información complementaria sobre a relación de Luís, Maruxa, Aurora e Julio, enriquecendo así o capítulo que analizaba a amizade que mantiveron durante tantos anos. Ademais, completa vai agora, coa súa autorización, a entrevista que Ramón Chao lle fixo no ano 1977, para o programa Esbozos, de Radio Francia Internacional e da que na edición anterior só se ofrecía un fragmento.

A terceira parte desta nova edición, titulada Presenzas supón, ao meu xuízo, unha achega novidosa, xa que analiza a presenza da obra de Cortázar na cultura galega contemporánea. Falo de presenza e non de influenza, por ser aquel un concepto máis amplo e enriquecedor, e digo cultura e non literatura, porque presenza hai na literatura galega, claro, pero tamén no cine, teatro, artes plásticas, mundo editorial, universidade, música ou asociacionismo cultural. Máis de 50 creadores e profesionais de diferentes ámbitos, me axudaron na elaboración deste apartado e a todas e todos quero agradecer a súa disposición e xenerosa colaboración.

O soño galego de Julio Cortázar é a homenaxe que a editorial Linteo rende a este autor no ano do seu centenario, como homenaxe foi a publicación da versión galega do relato Autoestrada do sur, que a editorial Trifolium publicaba a principios de ano. Para min é unha emoción e un orgullo formar parte deses dous proxectos.

Fantástico me parece o traballo de Linteo, na elaboración da cuberta do libro novo. As transparencias da caixa do título, permiten apreciar sen interrupción esa imaxe na que vemos a Cortázar sentado no cruceiro da ponte da Ramallosa, coa man esquerda vendada por unha queimadura causada polo sol das Rías Baixas.

FEIRA DO LIBRO DA CORUÑA

Cita anual na Feira do libro da Coruña. Milleiros de persoas pasean por diante das casetas, convocadas pola extraordinaria oferta que ofrecen os Cantóns e os Xardíns de Méndez Núñez. Nun ámbito tan reducido conviven durante dez días: Feira de Artesanía, Salón do Cómic, Feira do Libro e os locais das casas rexionais. No quiosco Alfonso e no Palexco pódense visitar as magníficas exposicións dos mellores debuxantes de banda deseñada. Á carpa dos libros, cada serán, achéganse escritores a presentar as súas novidades.

Ali Ali e Xan Arias de editorial Trifolium

Onte estiven toda a tarde na Feira do Libro. A convocatoria era iniciativa da Asociación de Editores Coruñeses, que reúne a sete editoriais que acordaron asociarse nun tempo difícil no que compartir axuda. Na feira ocupan dúas casetas, cada unha coa súa oferta e cos seus clientes e a verdade é que a unión das sete é garantía dun público variado que se achega con curiosidade aos libros daquelas que non coceñe.

Na caseta estabamos Ali Ali e eu ás seis da tarde. Os primeiros 45 minutos sucederon sen incidencias, coa sensación de que non iamos asinar nada. Os comentarios, os de sempre, que a feira ía frouxa. Achegábanse as sete cando veu polo stand unha mociña de Navarra, de vacacións entre nós cunha amiga e un amigo que a acompañaban. Era a cuarta vez que pasaba por diante da caseta e non podía deixar de pararse a contemplar Suleiman y Salúa, algo caro para a súa economía de aí as dúbidas. Pero onte, véspera do final da vacación, decidírase. Izaskul é o seu nome que escribimos Ali Ali e eu, el en árabe. Foi tan feliz coas longas dedicatorias dos dous e nós quedamos tan contentos, que a confluencia de tanta enerxía positiva cambiou o aire. A partir dese momento, eu asinei: 5 Suleiman y Salúa máis, 5 As Crebas, 1 Miño e 1 Días de cera.

Vin moitos amigos e compartín o tempo con Daniel, vendo como traballa para ese proxecto fermoso que é http://www.vivirnacoruna.es

Logo asistín á presentación dunha singularidade, A dama da noite, novela sobre os últimos días de Rosalía de Castro, escrita por Xavier Seoane e publicada por Laiovento. Participaban no acto Pancho Pillado pola editorial, Anxo Angueira como presidente da Fundación Rosalía e Xavier como autor.

Esta é a crónica:

Rosalía de Castro viviu na Coruña entre os anos 1871 e 1878, na praza da Fariña, hoxe praza de Azcárraga. Unha placa na fachada dunha das casas, lembra ese feito. A Coruña é pois un dos espazos importantes na vida da escritora, tal e como recolle Xavier Seoane no seu libro A dama da noite e como salientou onte Anxo Angueira.

A dama da noite é, a xuízo de Francisco Pillado, un libro histórico, que prestixa a calquera editorial, tanto polo libro en si, -unha desas lecturas que dá mágoa rematar-como polo feito asumir o reto de enfrontar nun texto narrativo, os últimos días da escritora. Poema en prosa sinfónica, afirmou refiríndose con admiración ao texto escrito por Xavier Seoane.

Como reto extraordinario cualificou Anxo Angueira a proposta de Seoane, xa que novelar parte da vida de Rosalía require valor, por ser un personaxe de tanta envergadura que mete medo, afirmou, engadindo que ninguén ata agora se atrevera a facer algo semellante ao abordado por Xavier. Na súa opinión, o libro incide nese remuíño que vivimos nos últimos anos e que pretende situar á fundadora da moderna literatura galega, na perspectiva do noso tempo, fuxindo do estereotipo morriñento que dela se tivo ata hai pouco. Angueira considera a Rosalía fonte e océano: fonte por ser a matriz do que somos; océano porque nela está o horizonte cara o que camiñamos. Debullou os núcleos nos que se centra a novela, compartidos por todos os que se achegan ao mundo rosaliano hoxe: a paternidade ausente; a penuria económica familiar; a Rosalía feminista; o perfil intelectual, político e social que nos ofrece a perspectiva dunha muller revolucionaria que xa dende a mocidade reclamaba igualdade, independencia e liberdade, rematando por centrar os lugares esenciais na vida da escritora, que son tamén os que Xavier recolle na novela: Ortoño, Padrón, Santiago de Compostela, Madrid, A Coruña, Lestrove e a Casa da Matanza, hoxe lugar de referencia rosaliana, lugares que nos falan dunha muller de múltiples lecturas, relacionada ca vangarda cultural galega e española, de pensamento demócrata e liberal, coñecedora dos movementos sociais e literarios europeos.

Libro difícil, dixo Xavier Seoane desta súa última obra, por ser Rosalía unha figura grandiosa e enigmática, cunha vida na que as grandes preguntas seguen sen responder. Confesou que sempre se plantexou escribir unha obra de ficción, polo que iso supoñía de liberdade, aínda que nalgún intre considerou que pola cantidade de material reunido e das lecturas acumuladas, estaba en condicións de escribir un ensaio biográfico. Xavier rematou a súa intervención asegurando que poñía este libro en mans dos lectores, con humildade, aceptando a súa consideración.

Mañá ás 20,00 h. toca presentación de “As crebas, outro xeito de andar ao mar”, que fixen con Maribel Longueira e que publicou Baía Edicións. Será ás oito e sentarán comigo Belén López, pola editorial e Manuel Rodríguez, xornalista de La Voz de Galicia e crebeiro coma min.

 

ELENA PONIATOWSKA ENTRE O DURMINTE E O SILBATAZO

A editorial Trifolium publica estes días unha novidade importante e fermosa, un relato de Elena Poniatowska, poucos días antes de que ela veña a España para recibir o Premio Cervantes 2013. Trátase dunha historia que explora territorios que teñen que ver co sexo, coa posesión, coas relacións dos seres solitarios cos outros e coas cousas, todo contado cunha sensibilidade moi especial e co marabilloso sentido do humor de Elena.

O relato narra a historia de Pancho, un maquinista de tren, que sente pola máquina, Prieta, unha atracción semellante a que lle produce Teresa a súa amante. Non é Pancho o único que humaniza a súa locomotora. Luciano púxolle La Coqueta á súa. As primeiras páxinas, coa máquina abríndose camiño na noite, precedida da lanterna de luz que alumea dous quilómetros por diante e contra a que morren os paxaros, son dunha forza e dun alento creador insuperables.

Non é o primeiro libro de Poniatowska que publica Trifolium, que xa antes acollera no seu catálogo o libro infantil Lilus Kikus, traducido ao galego por Teresa Moure e, tamén en galego, a emotiva e novelada correspondencia entre Quiela e Diego, doce cartas que dende París escribe a Diego Rivera a pintora rusa Angelina Beloff, no libro que leva por título Benquerido Diego, abrázate Quiela.

A fermosa e suxestiva ilustración de cuberta desta novidade é obra da pintora Ánxela Pérez Meilán.

 

 

 

 

A AUTOESTRADA DO SUR

A música de Thelonious Monk que nos acompañou onte, trouxonos por unha cosmopista de autonautas ata hoxe, trinta cabodano do pasamento de Julio Cortázar. Hoxe, precisamente, a editorial Trifolium lanzou a tradución ao galego do relato A autoestrada do sur, o primeiro dos que formaban parte do libro Todos los fuegos el fuego.

Eu son o responsable da tradución e o que nela hai de bo, débese aos consellos e achegas de Carlos Arias, que me axudou con ela. Con este libro, Trifolium pretendía conmemorar o centenario do nacemento, que será o 26 de agosto, pero o azar, cousas de cronopios, fixo que sexa dobre a conmemoración e máis intensa a lembranza.

Ata onde eu sei, esta é a segunda tradución ao galego dun texto de Cortázar. O anterior foi o Discurso do oso, que formaba parte do Manual de instrucciones, incluído en Historias de Cronopios y de famas, publicado por Kalandraka como albúm infantil ou de adultos, que con estes libros e estes formatos nunca se sabe. As ilustracións eran do arxentino Emilio Urberuaga e a tradución de Xosé Ballesteros.

LUGO, CALOR E FRÍO, AO MESMO TEMPO

O venres fun a Lugo con Ali Ali e Xan Arias. Tratábase de presentar na libraría A Biblos o libro Suleiman y Salúa, publicado en árabe e castelán pola editorial Trifolium. Ïamos con esa tensión que nos acompaña sempre que participamos nun acto nunha cidade ou nun espazo que non son os nosos. Certo temor a estar sós, xa se sabe: non saíu nada no xornal, é moi  mal día que chove e que vai frío… Pero a xente da Biblos traballara ben e a nosa sorpresa foi grande cando empezou a chegar xente, nenos, sobre todo, que axiña sentaron no chan agardando por nós.

Pasámolo moi ben con eles, pero sobre todo emocionounos a presenza de varias familias da comunidade árabe, nais e nenos, sobre todo, e gustoume ver como as nais, mentres liamos o conto, pedíanlle aos fillos que atendesen a Ali Ali, que era quen lles lía en árabe. Todos as rapazas e rapaces, en especial as rapazas, participaron no xogo que lles propuxen, accedendo ao sorteo de varios debuxos de Ali Ali.

Cando rematamos puidemos falar con Mohamed Bouhamid, marroquí, profesor de árabe en Lugo. Demos un paseo pola cidade e tomamos un café, mentres charlabamos de lingua, de literatura, de xeografías e proxectabamos unha visita de Alí Alí e miña, para conversar cos seus alumnos, adultos todos.

Cando regresamos ía frío na noite húmida de Lugo, pero nós volviamos coa calor de coñecer e compartir.

SULEIMAN E SALÚA

Hoxe, nada máis saír do prelo, recibín da man de Xan Arias o primeiro exemplar do álbum SULEIMAN Y SALÚA, publicado pola editorial Trifolium, con ilustracións do pintor sirio residente dende hai anos entre nós, Alí Alí.

Foi por este proxecto que nos coñecemos Alí Alí e eu. Andaba el na procura dun escritor que tecese unha historia cos fíos da súa memoria de infancia, dos seres míticos que habitaban a provincia de Al Hassake e o lago Khatounie, nese territorio de montañas cara o leste, moi próximo a Turquía e a Irak, onde el naceu.

Procurei eu darlle corpo a esas lembranzas ou saudades e contei unha historia que ordenaba o material caótico da súa memoria, construíndoa a partir de dous personaxes, unha nai e a súa filla, que viven en algún lugar de occidente, onde chove moito, nai que tamén tece unha historia coa súa memoria, que coincide coa de Alí Alí.

Os personaxes fantásticos forman parte todos dese universo máxico, así como a árbore dos desexos e as illas do lago Khatounie. Chamoume a atención a condena que deben padecer as sereas no seu contacto coa humanidade, tanto alá como na nosa cultura tradicional. En Galicia, a serea da nosa lenda ten un fillo, pero ata que non bota de si o que nela hai de peixe ou de animal, non pode alimentalo, mentres debe padecer o tormento de ver como seu home amaga con lanzar o cativo ao lume. Esta serea da historia de Alí Alí ten un fillo cun pescador, pero é Hamfis, unha especie e tigre ou leopardo branco, quen llo rouba e o leva a vivir cos homes.

O universo do libro lembra o mundo marabilloso das Mil e unha noites e, amais da serea, son varios os elementos comúns entre nós e esa cultura que nos é tan afastada e tan próxima: a árbore dos desexos, o traballo da pesca, a vía láctea ou o eremita da illa que lembra a San Ero ou a San Amaro.

Alí Alí traballou durante un ano e medio no obradoiro Mil pedras, coa pedra litográfica para conseguir as vinte e unha ilustracións a toda cor, que gravadas no papel miden 1,20 x 1,00. A historia foi escrita en galego e posteriormente traducida ao árabe e ao castelán. O tradutor ao árabe foi Yassin Swehat.

Cunha das copias dos gravados, Alí Alí compuxo un libro descomunal, encadernado por ese mestre da encadernación que é Carlos Rey. Ese libro artesanal recollía o texto nas tres linguas. Durante un tempo soñamos con ir co libro a Damasco e Alepo, non o grande de máis de trinta quilos, si con este que agora sae, falando das dúas culturas que conviven nel. Pero ese soño é hoxe cousa difícil, por non dicir imposible.

Agora Trifolium edita a versión castelán-árabe. Confío en que pronto poidamos ter na man a edición galego-árabe, a que naceu aquela tarde noite na que Alí Alí e máis eu conversamos durante horas, no seu estudio, bebendo té, aprendendo a nos coñecer, espallando lembranzas.