NOITE DE SAN XOÁN

Cando vivía en Ourense non celebraba a noite de San Xoán. As nosas lumieiras, fogueiras, laradas ou cacharelas, o noso lume, novo ou vello, era por novembro, nos magostos do San Martiño. Cando cheguei á Coruña, en 1982, descubrín a forza desa tradición, que logo vin corroborada en Carnota. Pero sempre me gustou esta canción de Emilio Cao, que tiña nunha cinta e que poñía moito cando viaxaba no meu 127.

Este ano choveu pola tarde do día 23, pero despexou xusto antes do solpor. Dende a casa puiden comprobar o que din en Lira, de que no San Xoán o sol vaise poñer polo “buso” do cabo. O cabo é Fisterra. O “buso” é o fociño do porco, que trasladado ao dito, quere expresar que o sol entra no mar xusto diante do promontorio. Logo da treboada a noite despexou e foi fermosa, limpa, cálida, cun ceo preñado de estrelas.

Fomos á cacharela de Caldebarcos, na praia, moi preto de onde creban as ondas dun mar durmido. Grande, construída arredor de tres piñeiros, supoño que dos xa queimados e mortos no incendio do Monte Pindo de setembro. Moito loureiro que repoñían deseguido e a xente comentando: “Que ben fala o loureiro” ao sentilo crepitar. Alí rimos moito con Belén e eu, diante do lume, sentín unha forte emoción, algo que me trasladou a o fermoso tempo da xuventude, a noites de San Xoán sen durmir, a cancións e música de guitarra.

No Pindo non puideron queimar a súa, moi mollada pola chuvia e así chegamos a vela ao día seguinte e comprobar cal é, e cal sería dende antigo, o destino das vellas embarcacións de madeira sen uso. Unha curiosa testemuña etnográfica.

A foto do lume é de Maribel Longueira, a das barcas, de Lino Lema.

POR FIN O CUCO

O domingo pola tarde fun a Ourense. Como ía con tempo e sen présa, acordei ir pola estrada vella ata Lalín. Cando cheguei a Lestedo decidín subir ao Pico Sacro. Había moito tempo que non ascendía o monte Illicinius do Calixtino. A última vez foi cando fixemos aquela guía patrimonial da provincia da Coruña, para Caixa Vigo, antes da fusión das Caixas de aforros. Daquela foramos facer a foto do monte e, tamén, das ermidas de San Lorenzo e de San Sebastián.

Dende o Pico Sacro, na distancia o Monte do Pindo

Antes, na década dos oitenta, cada ano, por San Xoán, subiamos ao monte sagrado a celebrar o solsticio. Chegabamos arriba antes da saída do sol, vestiamos as túnicas brancas, Arturo Romaní, actuando de druída, coroaba as raíñas das colleitas, das artes e das letras para todo o ano, e logo celebrabamos as primeiras raiolas do sol con música e moita alegría. Daquela compaña de luz formabamos parte de maneira estable, amais de Arturo e as súas fillas, Luis Monteagudo, María Castroviejo, Fernando Alonso Romero, Maribel, eu… Daniel chegou a vir dous anos, os primeiros da súa vida. Tamén acudían amigos, uns con frecuencia, outros máis esporadicamente. A música era cousa de Xoán Silvar e de Emilio Cao.

Un día, hai tempo, coincidín con Emilio Cao nun acto poético musical no mosteiro de Melón. Falamos e eu lembreille aqueles solsticios festivos. El lembraba con saudade a tola ledicia daquelas celebracións, que chegaron a merecer reportaxe na revista Interviú.

O rueiro de Lupa

O domingo ascendín o carreiro no que trazaron chanzos con trabes de madeira e, chegando arriba, escoiteino. Non ao dragón, nin un dos bois da lenda. O cuco cantaba no fondo do val, cara Bandeira, cantaba na tarde anubrada, que é cando máis lles gusta cuquexar. Alegreime moito, que eran dous anos sen sentilo. Arriba, ollando a paisaxe imensa que se ofrece dende a altura, concentreime no seu canto mentres buscaba no horizonte o Monte do Pindo. E atopeino, contra o solpor, os dous montes de Lupa visibles entre si na distancia.