SALVADOR ALLENDE

Se hai pouco máis de quince días, era con Jorge Edwards con quen podiamos falar de literatura chilena, do Chile anterior ao golpe de estado e de Salvador Allende, o pasado sábado, en horario matinal, a oportunidade repetiuse e puidemos invocar de novo a figura do Presidente que quixo transitar polo carreiro difícil do socialismo democrático e, con el, a de Víctor Jara, a de Pablo Neruda e tantos outros. Desta vez a aproveitamos a visita do escritor e editor Gonzalo Contreras, de viaxe por Europa para presentar os dous tomos do libro La cultura con Allende, do que é autor e editor, xunto con Eduardo Vassallo.

O acto, promovido pola A.C, Irmáns Suárez Picallo, organizado por vivirnacoruña.es e presentado por Francisco Pita, desenvolveuse no local das Portas Ártabras, na cidade vella coruñesa e contou coa participación do cantautor César de Centi, quen interpretou tres cancións, unha propia e tamén Te recuerdo Amanda, de Víctor Jara e Yo pisaré las calles nuevamente, de Pablo Milanés, quen por certo foi intervido a semana pasada dun transplante de ril no Complexo Hospitalario Univesitario da Coruña. César publicou recentemente o seu segundo disco La luz de los gigantes. Neste vídeo César canta con Félix Arias.

Os dous tomos da obra presentada suman máis de 1200 páxinas e nelas recóllese a crónica da relación e apoio do mundo da cultura co goberno de Salvador Allende. Precedeu á presentación a proxección dun documental que puxo en antecedentes aos asistentes, lembrando o que foron os mil días de goberno de Allende, o seu intento de acceder ao socialismo pola vía democrática, as folgas salvaxes da patronal para boicotear a economía e o abastecemento de alimentos e a traizón dos militares. Dalgún xeito, esa crónica está recollida na obra presentada, pero narrada dende o punto de vista da intervención cultural e dende a expresión dos artistas e creadores chilenos.

O debate que seguiu á presentación foi vivo, emotivo e intenso. Nel, Gonzalo contounos a historia da vinganza de Antonio Ramón Ramón contra o xeneral Roberto Silva Renard, responsable da matanza de traballadores, mulleres e nenos na escola Domingo Santa María de Iquique, na que morreu o irmán ilexítimo de Antonio, Manuel Vaca. Gonzalo confundiuse e pensou galegos os irmáns, que en realidade son orixinarios de Granada. Porén, a historia resulta moi interesante. Investigada polo historiador Igor Goicovic Donoso, recolleuno no libro Entre el dolor y la ira, do que deixo este enlace.

Entre el dolor y la ira. La venganza de Antonio Ramón …

Gonzalo Contreras deixoume tamén un agasallo especial, a súa selección de poetas chilenos contemporáneos, na que figuran vinte autores, dende Carlos Pezoa Véliz ou Gabriela Mistral, ata Raúl Zurita e Diego Maquieira, contemporáneos nosos.

Advertisement

JORGE EDWARDS, ENTRE FISTERRAS

Dende hai dez anos, Javier Pintor, coa colaboración do poeta Xavier Seoane, organizan na UNED o curso: “A creación literaria e os seus autores”, destinado a alumnos da universidade a distancia, pero tamén aberto ao público cando se trata de dialogar cos escritores convidados.

Para pechar o ciclo da décima edición, onte gozamos dunha tarde magnífica de literatura, de historia, de risa e de memoria, coa presenza do escritor chileno Jorge Edwards, premio Cervantes 1999 e autor dunha importante obra narrativa con novelas como: El origen del mundo, El sueño de la historia ou La muerte de Montaigne; libros de relatos, que foi que primeiro publicou (El patio, en 1952); de ensaio como Persona non grata, e de memorias Los círculos morados.

Nun auditorio ateigado de público, Edwards, coa súa voz cálida pero firme, con lucidez e humor, co seu acento austral pulido pola vida diplomática e o coñecemento doutras linguas, foi debullando momentos da súa vida intensa que, dalgún xeito, influiron ou motivaron algúns dos seus libros. Nun principio situou a súa visita a Coruña, lembrando que chegaba ata esta fisterra europea dende a fisterra máis extrema, aquela que si é límite e confín, Chile, con capital en Santiago del Extremo, a terra que foi denominada polos conquistadores como Nueva Extremadura. Chile, “país de la ausencia, extraño país” dixo lembrando os versos de Gabriela Mistral.

Falou da súa formación de neno e adolescente; dos colexios coas súas luces e as súas sombras; da consciencia da literatura e dos escritores criollistas; dos mitos literarios chilenos do seu tempo, que sempre estaban fóra: Mistral, Huidobro, Neruda. Referiuse a amizade con este último, que recolleu no libro Adios poeta; analizou algunha das circunstancias que antecederon ao golpe militar de Pinochet e tamén da resistencia última e do plebiscito; falou da poesía nos días de hoxe, lembrando a Octavio Paz cando este dicía que a nosa sociedade é monotonía, sequedade e tristeza, se ben el fai unha análise máis optimista e menos tráxica.

Lembrou aos compañeiros e amigos do Boom da literatura hispanoamerciana, con mención especial para Rayuela de Julio Cortázar, sinónimo de liberdade, que ten algo de ritmo ou ton nerudiano nos primeiros capítulos, intuición de Edwards lector corroborada logo polo propio Cortázar, que lía o Canto General de Neruda cando escribiu esa parte da novela á que se refería Edwards, quen tamén falou da crise das grandes editoriais, por exceso de títulos e pola pouca atención que prestan ao que publican, sempre condicionadas polo balance, saudando ese fenómeno da aparición das pequenas editoriais que manteñen unha relación moi estreita co autor e co lector e que ofrecen edicións de tirada limitada, pero moi coidadas.

Puiden falar con el antes do inicio do acto. Comenteille que meu pai gustaba moito das súas novelas, en particular de El sueño de la historia, e procuramos centrar o noso primeiro encontro, en Compostela, no cambio de século. Falamos tamén, con Xavier de Albino Mallo, o xornalista cultural, hoxe xubilado, que viviu moitos anos en Chile e a quen considera un bo amigo.

Logo, mentres asinaba libros, Jorge Edwards prometeu volver. Semana de luxo esta na cidade, con Adonis, con Edwards, con Torneiro.