DESPUÉS DE LA OSCURIDAD. MARTA LÓPEZ LUACES

Coñecín a Marta López Luaces en Nova York, no mes de outubro de 2014. Nese ano os dous participabamos no Festival de Poesía das Américas. Ela dá clases de literatura española e latinoamericana en Montclair State University. Pero naceu na Coruña, cidade á que regresa de cando en vez e na que nos vimos o pasado día 13.

Cando nos coñecimos, agasalloume cunha novela: Los traductores del viento, da que xa deixei constancia aquí no seu momento:

http://fernandeznaval.blogaliza.org/2014/11/11/marta-lopez-luaces-los-traductores-del-viento/

Agora recibín dela o seu último libro de poesía: Después de la oscuridad, publicado por Pre-Textos, Poesía, que presentou estes días por España adiante, e no que atopamos certos elementos comúns coa novela: o tempo mítico e do inicio do saber, a pescuda na evolución do ser humano, a inocencia, a morte e a esperanza.

Ordenado en cinco partes: Agua, Tierra, Fuego, Aire, Quark, o libro propón unha viaxe poética a través da historia da humanidade comprendida dende o mito, a filosofía, a poesía, a ciencia, ata esa parte final, Quark, nun mundo dominado polo usurpador dos soños que non dorme.

Y así era al principio:

El imperio del Sur reinaba sobre nuestras cabezas

Y éramos gigantes jugando con los dioses

Con eses versos inicia Marta o libro, nun tempo de titáns no que había visións, había soños, había formas, había sustancia, había materia, había elementos del poema como racimos de esplendor.

Tempo de Pitágoras, de Tales de Mileto, de Heráclito, da biblioteca de Alexandría, cando  sobre as nosas cabezas chovían estrelas e a primavera era dádiva do verde e da palabra.

Hai versos, expresións que se repiten como salmodias, velaí ese: El imperio del Sur reinaba sobre nuestras cabezas, que nos remite a unha idade de prata, aínda que sabemos que o usurpador dos soños sempre está ao axexo. Salientar o importante papel que xogan no libro os espazos en branco, os silencios, nun longo poema en cinco partes de linguaxe limpa, suxestiva, que fai levitar os versos, que se manteñen no aire como a memoria do que somos, que enfían na súa rítmica sucesión, ritmo e harmonía vinculados ás emocións que en nós produce o texto que avanza na procura dun sol que brillou e que acaso aínda brilla, malia os tempos.

No libro hai espazo para o tempo bíblico, para os días do renacemento, para Copérnico, Galileo, Kepler, Newton, Diderot e, en todas as idades polas que transcorre a viaxe, atopamos fame, sede, dor, tamén desexo, e a sombra axexante do usurpador. Na primeiras catro partes o Imperio do Sur reinaba sobre as nosas cabezas. Así ata o final, ata ese Quark no que é o Imperio do Norte quen reina sobre nós. É este tempo final o da conquista dos límites, o tempo do terror representado nas figuras de Lorca-Nemirovsky-Tsvetaeva-Hernández-Celan e os ecos de Hipatia-Sócrates-Bruno-Sor Juana-Benjamin, pero tamén en Auschwitz, a Guerra Civil, o Pazo da Moeda, de Armenia, Bosnia ou Siria. É este un tempo no que xa non somos xigantes xogando cos deuses, malia intuír a partícula de Deus, no que vivimos o esgotamento, a cólera, o odio ao saber, a guerra como espectáculo. Pero seguimos a ser os grandes tecedores de soños, e temos a poesía, que sempre está connosco, e vemos voar os paxaros cara o eterno, e sempre, sempre, somos luz de esperanza.

El Imperio del Norte reina sobre nuestras cabezas

Y Greenwich es el nuevo tiempo.

 

¿los mismos elementos aquí en la tierra

como en el cielo?

en la soga abisal

                          dibujamos a Neptuno

arribamos a la Antártida

y se conquistó el último océano

Un objeto en la orilla del cosmos es la tierra

entre millones de estrellas muertas/una galaxia

en espiral

y la materia se hizo cuerpo

Advertisement

MARTA LÓPEZ-LUACES: LOS TRADUCTORES DEL VIENTO

Coñecemos a Marta López-Luaces na recente viaxe a Nova York. Coruñesa afincada alí dende hai anos, desenvolve unha importante actividade docente, cultural e literaria, traballo recoñecido coa distinción Speaker for the Humanities outorgada pola cidade de Nova York.

Escoitámoslle dicir os seus versos nos recitais que compartimos. Xa noutra entrada anterior falei da habilidade coa que integra nos seus poemas, escritos en español, palabras e expresións galegas e inglesas. Este do plurilingüismo é tema ben interesante. Os escritores non recorren a este xogo como expresión fachendosa do seu coñecemento. A utilización de varias linguas no discurso, procura a apertura ao outro, aos outros, referencia fundamental do que somos e, tamén, do libro que vou comentar a continuación.

Souben, ao regreso de Nova York, da concesión do Premio Internacional Latino Book Award for Best Fantasy Nobel 2014 á súa novela Los traductores del viento, publicada por Vaso Roto Ediciones.

Marta conta nela a destrución da biblioteca da cidade de Henoc, o que supón o final da propia cidade. O nome Henoc lembra o fillo de Caín, primeiro descendente da estirpe maldicida, quen construíra unha cidade á que puxo seu nome. Na novela, a nova Henoc é fundada no ano 2114, como campo de refuxiados onde enviar emigrantes ilegais, excluídos e apátridas. Situada no deserto, está rodeada de murallas e o incremento constante da poboación levará o censo a varios millóns de habitantes. Nada hai máis alá de Henoc, só o deserto onde acoden algúns samuelitas a orar. No centro da cidade está a biblioteca, vixiada por Agustín, o protagonista da novela xunto con Mateo, un místico samuelita, que sae de cando en vez a meditar no deserto, onde descubre que el é a persoa elixida para atopar o novo tradutor do vento, aquel que debe procurar a palabra divina, escondida nalgún dos libros que se agochan nas cámaras secretas da biblioteca.

Os capítulos estrutúranse en tres seccións: La autobiografía de Agustín, La historia oficial de Henoc e La Historia sagrada de Henoc, que van debullando a historia dende tres puntos de vista ben diferentes, cobrando un valor relevante o da autobiografía de Agustín, se cadra porque é o punto de vista do ser humano, só e atrapado entre unha natureza hostil e o poder político e relixioso.

Ten a novela un ton mítico moi acaído. A min, en particular, lembroume algúns dos textos de Borges e algunha das súas paisaxes: La biblioteca de Babel, Los teólogos, El informe Brodie ese parágrafo final do relato impresionante de Borges: “manejan un lenguaje basado en conceptos genéricos, creen, como los hebreos y los griegos, en la raíz divina de la poesía y adivinan que el alma sobrevive a la muerte del cuerpo. Afirman la verdad de los castigos…” . A acción conta, dende a perspectiva de Agustín, o afán e os esforzos de Mateo por salvagardar o diálogo coa divindade ou coa percepción poética do mundo. Os libros teñen neste xogo un papel fundamental. Na novela aparecen referencias á poesía mística española, pero tamén a algunhas obras emblemáticas da cultura universal: O libro da claridade, un dos textos fundamentais da literatura cabalística, no que se di que O home crea cultura como Deus natureza; El Quijote; o poema épico Beowulf; Farenhait 451 de Ray Bradbury; A metamorfosis kafkiana; O home invisible de H.G. Wells ou As ondas de Virgina Woolf.

A novela pode ser lida como metáfora posible dun mundo por vir, un mundo sen libros, que se sitúa no difuso horizonte do século XXIII, de feito, a destrución da biblioteca ten lugar no 2225. Pero tamén como alegoría do pasado, en particular da tensión que ao longo da historia se produciu, e aínda se produce, entre Igrexa e Estado, representados na novela por Samuelitas e Goberno de Henoc, e que a min me fixo lembrar a historia de Prisciliano e o pacto entre a Igrexa Cristián e Imperio Romano de Occidente, que supuxo o acceso da igrexa ao poder económico e militar, tan en contradición co discurso do seu fundador, pero tamén, claro, a Hipatia en Alexandría.

NOVA YORK: AS VOCES E OS ECOS

Quixera dedicar esta última entrada da serie Nova York, ás persoas coas que convivimos durante os días que durou o The Americas Poetry Festival of New York 2014. Debo dicir que me alegro da decisión que tomei en agosto, de ir este ano, aínda que Carlos Aguasaco propoñía a vindeira edición.

Carlos Aguasaco xa tivo algunha entrada anterior nesta bitácora. Amigo, irmán dime el, dende os encontros de Zamora de Michoacán que organiza Roberto Resendiz Carmona, tamén é o meu editor americano. Son xa dúas as experiencias vividas con el nese ámbito, primeiro a publicación da plaquette Golpear de sombras, no ano 2012, no selo editorial Barco Ebrio e agora Memoria de abril, en Artepoética.press, novidade recente, antoloxía poética segundo selección, tradución e estudo preliminar de Teresa Seara. Este primeiro recoñecemento é para el, pola súa entrega, pola capacidade de organización e de convocatoria, pola súa xenerosidade para comigo e para con todos. Rematado hai menos dunha semana o primeiro festival, xa pensa no segundo e reflexionando sobre iso, xa temos cruzado varios correos esta semana.

Dende Zamora coñezo, tamén, a Yrense Santos, a poeta dominicana que sempre me acolle no seu sorriso e nos seus abrazos. Comparto con ela a editorial de Carlos e moitas outras cousas, máis alá da amizade, porque descubrimos que, ás veces, escribimos poemas que, no fondo e na forma, responden ao mesmo pulo, recollen a mesma emoción e, o máis curioso, expresándonos do mesmo xeito e coas mesmas imaxes. Ela organizou con Carlos este primeiro encontro de poetas das Américas en Nova York, cidade na que viven.

 “Seguro que non te lembras de min”, díxome Juana M. Ramos cando nos vimos. E claro que a lembraba. Non é doado esquecer o seu rostro, o seu sorriso. Tamén ela é afecto que naceu nas horas cálidas de Zamora. Juana é salvadoreña, pero tamén vive en Nova York, onde exerce a docencia, dando clase de español e de literatura no York College CUNY, da universidade pública da cidade. O seu libro Multiplicada en mí, tamén está publicado por Artepoética.press. Comparto pois con ela e con Yrene e con Juana a relación de amizade e editorial con Carlos.

Na foto de abaixo estamos algúns dos que fomos á casa de Walt Whitman. Se non me trabuco: Carlos Aguasaco; Pedro Antonio Estrada, meu compañeiro de furgoneta na viaxe de ida; eu; Carolina Zamudio, que ten un libro inédito sobre a escuridade ou sobre a sombra; Winston Morales; Susana Ada Villalba; Carlos Velasques, sempre comprometido co outro Carlos, o Aguasaco; Margarita Drago; Diana Araujo; Félix García, da revista Trazos; Christian Cuartas, o máis novo do festival; Rosana Acquaroni. Por detrás, o escritor e editor Augusto Rodríguez e diante: Sergio Andruccioli, Yrene e María Farazdel.

Na foto faltan moitos: a coruñesa residente en Nova York, Marta López-Luaces, quen durante o festival recibiu a nova da concesión do premio International Latino Book Award for Best Fantasy Nobel 2014, para a súa novela Los traductores del viento e que recitou uns poemas nos que integra marabillosamente o galego e o inglés no texto en castelán; o irlandés Seamus Scanlon; Ralph Nazareth, con quen quixen falar de filosofía en inglés; Mercedes Roffé; Daniel Shapiro, Joanna C. Valente; Luis Alberto Ambroggio; Marianela Medrano, que me fascinou coa súa voz e cos seus versos; Ely Rosa Zamora; Carlos Manuel Rivera; David Groff; Pedro Arturo Estrada; Danniel Schoonebeek; Leonardo Nin, Alex Lima; Juliet P. Howard; María Socorro Soto Alanís; Miguel Falquez-Certain; Mariela Dreyfus; Isabel Espinal; Keisha-Gaye Anderson; José Miguel de la Rosa, tamén afecto que vén de Zamora; Eduardo Lantigua; Jacqueline Herranz Brooks; Jimmy Valdez Osaku; Myrna Nieves; Keiselim A. Montás; Karina Rieke; Kianny N. Antigua, quen de antiua non ten nada e que o primeiro día veu coa súa filla, que ben podería ser símbolo ou afillada do festival; Osiris Mosquea; Rolando Pérez; Yvelisse Fanith; Miguel Ángel Zapata; Alexis Romay, Ana Isabel Saillant; Rubén Medina e os seus poemas poderosos que falan da convulsión que vive México, o seu país; Tonia León; Claribel Díaz; Tomás Modesto Galán; Guido Ernesto Cabrerizo; Ricardo Alberto Maldonado; Camille Rankine; Juan Antonio González Fuentes, quen recitou connosco no Cervantes; Gregory Crosby e Juana, claro, pero dela xa falei. Con uns tiven máis relación que con outros, pero con todos estiven ben.

Maribel gravou en vídeo o meu recital na casa de Walt Whitman e subiu este fragmento a YouTube. Creo que me atrevín a cantar porque estaba moi feliz de estar alí. A música dese poema é do meu amigo ourensán José Luis Fernández Carnicero.

Na entrada de onte dicía que, se cadra, poucas músicas podían definir ou interpretar o que é a cidade de Nova York como Rhapsody in Blue, de George Gershwin. Non sei se esta afirmación é certa. O que si é verdade é que hai unha canción que é referencia simbólica da cidade: New York, New York de Frank Sinatra. A última noite, logo do recital no Cervantes, un grupo pequeno fomos cear no local que hai xusto diante, na outra beirarrúa. Cando procediamos co viño e coas cervexas, unha parella, ela ao piano, el coa voz e coa trompeta, empezaron a súa actuación. A cousa foi devalando entre boleros e tangos, ata que nun momento cantaron a canción. New York, New York soaba ben alí, interpretada por eles e recoñezo que escoitala pola noite, na súa cidade, ten algo especial. Aquí deixo esta outra versión, con mala calidade de imaxe, pero que me gusta moito, Sinatra e Liza Minelli, nun xogo de complicidades.

Todas as fotos e o vídeo no que actúo, son obra de Maribel Longueira.