Imos atopando pequenos tesouros da vida con Pepe Fernández Ferreiro. Velaí, agora, esta foto, tomada o día da entrada na Academia, na que estamos os dous -eu perturbándolle no ombreiro o perfecto corte do traxe mercado para a ocasión- entre Manuel Álvarez Torneiro e Víctor Freixanes. Son pequenos tesouros para compartir, para vencer o paso dos días, por transcender o irreparable.
Estes días pasei bastantes horas co meu amigo, o escritor Pepe Fernández Ferreiro, nacido en Espartedo, concello de Nogueira de Ramuín en 1931. Coincidiu, tamén, que sabendo destes nosos encontros, algunhas persoas me falaron del. En concreto, Xacobe comentoume que seu foi, quizais, o primeiro libro en galego que mercou, aquel Morrer en Castrelo de Miño, mítico para moitos de nós. Xacobe lembraba a impresión que lle causou, non só pola historia que contaba, senón tamén polo xeito duro de narrar. María Tilve, pola súa banda, preguntoume, cal era o seu último libro. Respondinlle que Tempo de centeo, e ela comentoume que o buscaría e lería, porque era un escritor que lle gustaba moito e do que lera case toda a obra publicada. 
Conteille estes comentarios a Pepe e sorriu, cunha certa indiferenza, pero tamén con orgullo, porque a un escritor, e el é escritor de raza, sempre lle gusta saber o que pensan os lectores dos seus libros.
Pepe recoñece a débeda coa literatura americana, nese punto de dureza do que falaba Xacobe, en concreto, cando llo dixen, Pepe exclamou: Hemingway! Si, co premio Nobel americano compartiu oficio de xornalista e o gusto pola novela, pero tamén un certo xeito de narrar. Sobre os oficios de xornalista e de escritor, versou o seu discurso de entrada na Real Academia Galega.
Eu sempre considerei a Pepe como escritor bidueiro. O bidueiro é das primeiras árbores que ocupan os espazos máis castigados da fraga, logo dun lume ou dunha escorrentía, por exemplo. Os bidueiros sosteñen a terra e enriquecen o chan, facendo posible que alí medren outras especies, se cadra de máis porte, de máis prestixio social, pero non máis importantes. Fernández Ferreiro, con libros como A morte de Frank González, Morrer en Castrelo de Miño, A saga dun afiador, enriqueceu o corpo de lectores do galego e axudou a que sobre a súa obra se construíse outra, porque sabemos que a literatura é coma un castelo de naipes, arquitectura sutil na que unhas pezas sosteñen as outras. As súas achegas posteriores foron moi importantes, velaí, senón, títulos como A ceo aberto, Agosto do 36, A cidade das chuvias ou a que el considera a súa mellor novela, O minotauro.
O outro día, falando os dous sobre o feito de escribir, evocaba ese momento misterioso, e emprego a súa palabra, no que un sente que hai unha man ou un alento que impulsa a narración máis alá da propia vontade do escritor. Cando chega ese momento a novela case está feita, afirma con rotundidade.
Tamén debemos a Pepe unha parte da nosa historia, recollida no libro De xente nova a Brais Pinto, contada por el, parte fundamental do grupo ao que puxo o nome dun suposto afiador morto en Madrid en accidente de tráfico. Ata escribiu un artigo sobre isto no ABC, cousas dos narradores.
Teño o privilexio de tomar café, moitas tardes, con el e con Manuel Álvarez Torneiro, amigos entrañables dende os primeiros anos de traballo en La voz de Galicia. Paradoxalmente, Pepe, da estirpe dos grandes novelistas, iniciouse no oficio cun libro de poemas, aquel Ribeiranas do Sil de 1952.
(A foto na que estamos os dous, é de Maribel Longueira)
Miguel González Garcés naceu na Coruña o 12 de xaneiro de 1916, polo que dentro dun ano e un mes, celebraremos o seu centenario, e falecía un día coma hoxe, aos 73 anos, logo dunha vida dedicada aos seus e, tamén, aos libros e á literatura, de maneira especial, á poesía, el que era amante dos libros, da casa e dos seus moradores, do amigo culto, do sorriso.. Miguel sempre estivo vinculado a súa cidade e ao seu mar. “Toda Galicia é mar”, deixou escrito, el que consideraba que “vivir sen mar era vivir apenas”.
Luciano Rodríguez sitúa a Miguel na denominada xeración de 1936, xunto con Álvaro Cunqueiro, Aquilino Iglesias Alvariño, Celso Emilio Ferreiro, Xosé María Díaz Castro, Xosé María Álvarez Blázquez, Eduardo Moreiras e Pura Vázquez.
Para Luciano, a súa é unha poesía de léxico rico e suxestivo, cargada de plasticidade, dunha grande efectividade rítmica, dunha grande intensidade de vivencia e grande tensionalidade poemática.
Si, na obra de Garcés alenta a paixón pola palabra. Méndez Ferrín escribiu que a súa poesía pretende producirse nunha dimensión de valor total; de expresión estética absoluta, cargada coa memoria cultural de todo o pasado literario europeo.
Xulio López Varcálcel definiuno como mineiro da luz contra as tebras, engadindo que toda a obra poética de Garcés se orienta á procura da beleza, ao logro desa unidade orixinal, soberana e eterna que nos sobrevivirá porque xa nos precedeu.
Xavier Seoane, no limiar de Un nome só na néboa, destacaba como un dos logros presentes nese libro e en toda a obra de Garcés, a alta capacidade de percepción e expresión poética do aspecto plástico-visual da obra, con brillantes calidades perceptivas no ámbito cromático, sinestésico e captativo de formas, perfís, perspectivas e iluminación dos seres e obxectos.
Traducido ao italiano, portugués, francés e inglés, Garcés foi distinguido con importantes premios como o de Cabaleiro das Palmas Académicas, que no ano 1967 lle outorgou o goberno francés. Foi, tamén, o cronista desta cidade e, polo tanto, a súa memoria.
Invocalo hoxe, nos días que vivimos, é unha iniciativa necesaria, transcendida dun valor especial, porque el representou e representa os valores extraviados: a honradez, a honestidade, a discreción, o amor aos seus e ao traballo ben feito, a vocación de dar o mellor de si á comunidade, no seu caso materializada no proxecto da biblioteca pública que leva o seu nome e que hoxe segue a ser referencia cultural na Coruña e en Galicia.
Eu coñecino naquel congreso de Poio de 1981, cando os escritores galegos acordamos fundar a Asociación de Escritores en Lingua Galega, e podo acreditar da atención que dispensaba aos escritores novos, atención e curiosidade que, axiña, se transformaba en cariño. Pero ademais, sempre están, sempre teremos os versos, en castelán primeiro, en galego despois, algúns dignos de seren gravados a ferro no corazón, como este que se le na composición fotográfica de Maribel Longueira situada máis arriba.
Amigo de Urbano Lugrís, que ilustrou o libro Isla de dos, ao que pertence este debuxo de serea e home mariño, Garcés, no libro Un nome so na néboa, presentado o mesmo día da súa morte, interpreta poeticamente algunhas das obras máis sobranceiras da arte universal, entre elas o cadro Habitación del viejo marinero, pintado por Lugrís en 1946, ao que lle dedica estes versos:
Hoxe, na biblioteca que leva seu nome, xuntámonos moitos para celebralo. MiguelGonzalezGarces_RecitalHomenaxe25Cabodano 
Fin de semana de vertixe, esta pasada. O venres saímos da casa ás 16,30 camiño de Compostela. Tiñamos xuntanza cos compañeiros que traballan na organización dos Encontros Internacionais de Embarcacións Tradicionais, que o ano que vén serán en Cabo da Cruz. Alí, con Xerardo Triñanes, Pablo Carrera, Manuel Sendón e Lino Lema, falamos de programación cultural, das Xornadas técnicas e de arqueoloxía mariña.
Alfonso e Teresa Seara
Logo, ás 20,30, recital e homenaxe a Alfonso Costa na clausura da súa extraordinaria exposición Imaxinar que soño, na sala Bus Station de Compostela, unha sorte de super nova creadora de Alfonso, en complicidade con Luisa Pita, responsable da sala. Moitas amigas e amigos entre o público. Presentou o acto Teresa Seara; tocaron os membros de Grus Art, Bernardo Martínez e Fito Ares; recitamos Marica Campo, Miguel Anxo Fernán Vello, Olga Patiño, Ánxeles Penas, Carlos Pereira Martínez, Luz Pozo Garza, Paco Souto, Dores Tembrás; Eva Veiga e eu. O agasallo que se lle fixo a Alfonso, en nome de todos, foi idea da fotógrafa Mada Carballeira e o libro obxecto, marabilloso, cos textos manuscritos e as fotos de Mada, elaborárono Carmen Villalba e Rosa Fernández, no seu obradoiro de encadernación Penumbra.
Eva, Bernardo e Fito
Na inauguración da exposición de Alfonso no Pazo de María Pita, a principios de ano, Mada, escoitando aos amigos que recitaban e aos músicos que tocaban, rodeados das obras de Alfonso, sentiu que alí agromaba a calor da emoción e o latexo da amizade. Pensou, entón, que pagaría a pena acoller todo aquel caudal de afecto nun soporte fermoso que fose quen de fixalo sen destruilo, coma un perfume. Así naceu a idea do libro. Mada fotografou a todas as amigas e amigos participantes no proxecto, diante dunha obra das que compoñían aquela exposición. Veu logo o proceso de escribir a man os textos dedicados a Alfonso no papel escollido, a amorosa maquetación e a coidada encadernación. En Compostela estabamos algúns, os implicados no proxecto eran máis: Pilar Pallarés, Gustavo Pernas, Xavier Seoane e Manuel Álvarez Torneiro.
Mada entrega o agasallo a Alfonso
Eu comparto con Alfonso a paixón polo ciclismo. Un cadro del, que representa a un ciclista no esforzo do sprint, me acompaña cada día no estudio. Tamén teño ciclistas debuxados a lapis que el me agasallou. Por iso fixen un poema no que xogo coa linguaxe común entre ciclismo e pintura e acelero cara o final, cun aceno semellante ao do pintor cando debuxa trazos longos sobre o lenzo.
SPRINT 2
O día 26 de xullo de 1938, Castelao e Virxinia, a súa dona, chegan a Nova York, a bordo do buque Ille de France no que embarcaran en Le Havre. Nese ano e no seguinte, a vida vainos levar de Nova York a Cuba, con regreso á cidade dos rañaceos. Tamén viaxan polos Estados Unidos procurando apoio para a República. Entre Cuba e Nova York Castelao vai pintar a súa serie de debuxos de negros, o que lle valerá ser nomeado Presidente Honorario da Federación Mundial de Sociedades de Negros, cousa que a min sempre me chamou a atención. Este é o debuxo máis coñecido dos realizados en Nova York.
A min paréceme advertir un aire lorquiano nesta imaxe, como o advirto na serie cubana:
Di Lorca no poema Norma y paraíso de los negros, no capítulo Los Negros, do libro Poeta en Nueva York.
Con Lorca dialoga tamén Adonis, no seu libro Epitafio para Nueva York, escrito en 1971 polo autor sirio, novidade editorial recente, xa que hai pouco Nórdicalibros ofreceu aos lectores unha nova versión en castelán, en tradución e con limiar de Federico Arbós.
Tanto Adonis como Lorca ofrecen unha visión complexa desa cidade que ao tempo fascina e altera, atrapa e distancia. Admírame, tamén, a capacidade profética de Adonis, que 30 anos antes do 2001 escribía:
Borraxeira en NY
Veño con dez poemas iniciados no meu caderno. Dez poemas sobre a cidade, ambivalentes, críticos e fascinados. Fáltalles moito para ser algo que se poida compartir aquí, pero si é certo que neles procuro dialogar con Castelao, Adonis, Lorca e, tamén con Pepe Hierro, que escribira aquel fantástico Cuaderno de Nueva York. Todos foron visitas que busquei nos días anteriores á viaxe. O meu amigo Manuel Álvarez Torneiro, xurado este ano do premio Nacional de poesía, por ser o gañador da pasada edición, faloume das virtudes do libro Nueva York antes de muerto, de Antonio Hernández, gañador deste ano. Como non o atopei, fixen o pedido en libraría antes de nos ir, pero non chegou a tempo e aínda segue sen chegar, que falei hoxe mesmo coa libraría, pero quixera que tamén ese fose texto que se incorporase ao diálogo que pretendo. En calquera caso, deixo aquí estes versos de Pepe Hierro:
Visitamos dúas das librarías máis singulares da cidade, a Strand, sobre Broadway e a Barnes & Nobel, en Unión Sqare. Nelas merquei dous libros de dúas poetas descoñecidas para min e que procurarei ir descubrindo no meu rudimentario inglés: Sailing the Edge, de Anne Mackay e The moon is always female de Marge Piercy. Anne naceu en Nova York, Marge en Detroit.
Na sección de poesía da Strand
Arredor de todo este universo poético, os participantes no The Americas poetry festival of New York 2014, fomos tecendo fíos invisibles, afinidades e complicidades, redes de convivencia, ao tempo que debullabamos os nosos propios versos.
(Hoxe todas as imaxes, agás o debuxo de Castelao e o vídeo, son de Maribel.
O pasado xoves, día 11, Pedro Ramos e eu presentabamos, na libraría Arenas da Coruña, o último libro de poemas de Nieves Álvarez Martín, escritora nacida en Ávila e residente en Cantabria.
O libro, titulado “Desde todos los nombres (Abedeceario del olvido)” é unha decidida e valerosa denuncia do esquecemento das vítimas da represión franquista que aínda permanecen en fosas comúns, espallados por gáveas, campos e traseiras de cemiterios de España e, tamén, da dor e impotencia dos seus familiares.
Lembraba eu na presentación algúns dos poetas que se achegaron a esta cuestión, unha das feridas sen curar da sociedade española. Invocaba, claro, a Antonio Gamoneda, un dos escritores que máis fonda reflexión poética realizaron sobre este tema, velaí senón: Descripción de la mentira, Lápidas ou Libro del frío. Lembraba que tamén a poesía galega reparou nesta inxustiza, tumor da democracia española e da súa incapacidade para permitir que cicatricen as chagas da dor, polo tanto, tema absolutamente actual. Citaba eu Os cadernos da ira, de Pepe Álvarez Cáccamo, o traballo de Claudio Rodríguez Fer ou as voces de mulleres como Carmen Blanco e Marta Dacosta. Tamén, claro, os versos que Manuel Álvarez Torneiro, o noso Premio Nacional de poesía 2013, quen vai deixando referencias a paseos e desaparicións en todos os eus libros. Nese que mereceu o premio, Os ángulos da brasa, podemos ler: Unha memoria mineral recorda/ o túnel cara á morte,/ o medo esborrexendo,/ o estrépito da ira;/ mortos arreo e con todo posto/ unha hora antes das primeiras luces./ E aínda houbo valor para outros días.
Nieves Álvarez, con Desde todos los nombres, incorpórase a ese grupo de escritores que denuncian un dos trazos máis incomprensible e máis cruel da sociedade española. Nieves faino “desde el vuelo herido de los pájaros” y desde “la libertad secreta de los árboles”, tentando achegarse ao sufrimento do pai, que permaneceu preso en varios campos de concentración, historia durante moito tempo ignorada por ela.
Penso que no seu caso, como no dos demais poetas, o poema axuda a elaborar un discurso ético con valor estético, tan necesario cando se trata de abordar un asunto que fire tanto como este. Si, ademais os seus versos fan leve o pesado, pois pesada é a carga, como sucede nese poema dedicado a Antonio Machado: … empuñar el valor como una pluma/ el alma como un largo recorrido/ de palabras que sangran en la boca…
Pero Chile fixo o esforzo por recuperar, identificar e devolver á luz da memoria aos desaparecidos, como o fixeron Arxentina, Uruguai, Brasil, como o están facendo as Repúblicas balcánicas.
Non tiven outra que invocar o nome de Rafael Hernando, esa voz do PP que lembra a Torquemada, personaxe que afirmou aquilo de que os familiares dos desaparecidos so se preocuparon deles cando chegaron as subvencións, preguntándose con cinismo que pensariamos se a alguén en Rusia ou en Alemaña se lle ocorrese exhumar as fosas da segunda guerra mundial?. Pois si, cínico e ignorante o personaxe.
No limiar do libro de Nieves álvarez, escrito pola editora Raquel Lanseros, recóllese esta cita de Pablo Neruda: recordar a quienes desaparecieron en la oscuridad y recordarlos a plena luz, es un deber de España, un deber de amor.
A imaxe da presentación é de Iván Casal Nieto.
[Polo interese que sen dúbida terá para os seus lectores, publicamos aquí a intervención de Manuel Álvarez Torneiro na presentación do libro Onde nunca é mañá (Colección Tambo de poesía, Kalandraka), acto celebrado no local Portas Ártabras, dos Amigos dos Museos de Galicia, o día 6 de xuño de 2014].
Manuel Álvarez Torneiro. Fotografía de Maribel Longueira
Onde nunca é mañá é un libro que naceu un pouco acomplexado quizais polo fulgor que acompañou ao inmediatamente anterior, tan próximo no tempo. Refírome a Os ángulos da brasa, libro acaparador de premios, abusón, cargante, excesivo, pouco menos que insultante e merecedor tamén (todo hai que dicilo) de comentarios máis ou menos públicos e non sempre favorables: diana para os dardos da envexa ou do silencio da fría impotencia ou indiferenza de certas persoas próximas, supostamente informadas que van de entendidos pola vida, que escriben de poesía e pontifican segundo e como…
Pero ao final un sempre acaba confortado na calor dos amigos, incondicionais de toda a vida. Son poucos pero dunha extraordinaria calidade. Digo algúns nomes porque é de xustiza: nomes de persoas que non podo desvincular do meu labor creativo, porque dalgunha maneira están presentes nel: Teresa, Concha, Lola, Fina, Eva, Carmen, Pilar… mulleres-estímulo, mulleres-solidariedade, mulleres-forza e tenrura, mulleres evocadas nas alturas do agradecemento: irmás, amigas, compañeiras… sen esquecer a un verdadeiro grupo de bos e xenerosos de lei que estiveron e foron cando había que estar e ser e aínda seguen estando e sendo. Non necesito máis. Grazas a todos.
Volvo ao libro. Onde nunca é mañá é un libro en boa parte debedor do anterior e todos eles debedores da memoria do tempo vivido, da biografía dos anos… Eu habito na casa da memoria: unha propiedade con moitas estancias, tristes a maioría, sen luz, de aire enfermizo, de derrota. Nada semellante a un fogar de xílgaros e lirios. Alí traballo con destino dubidoso, temeroso, humano e sinxelamente home, ergueito na utopía, derrotado unha e mil veces e nunca afeito ao barro da caída. Volve este libro a insistir nos asuntos do corazón (non sei doutros para alimentar o poema). Volven as brasas cos seus ángulos, as doazóns do incendio, o habitante único, o rigorosamente humano, o incrédulo coa súa parábola…
Na miña historia, como poeta non hai máis ca un libro con distintos títulos: un libro que vexo interminable, que non dou acabado, que me repite e, ao mesmo tempo, descubre camiños. Unha boa parte da miña poesía nace dos ollos, da mirada atenta ás revelacións dese bosque primario, iniciático, que só permite a entrada aos inocentes, aos que aínda non manipularon a visión da imaxe orixinal, a que máis tarde será, inevitablemente, violentada pola actuación do artificio, pola necesidade de converxencia do artificio. Logo está a introspección, a confesión esperanzada ou crepuscular, o imaxinario, os encontros cas pantasmas do íntimo, o taller da memoria mellor ou peor ordenado; aí están os argumentos, as patentes da realidade vivida ou soñada, o veleno e o antídoto: o mundo ante o que hai que posicionarse. E aí está o auxilio da cultura coa súa compaña de angustias, desvaríos, deslumbramentos, significacións; as mentiras salvadoras tantas veces, a impudicia de certas revelacións…
“El poema nos dice”, afirma Octavio Paz.
Teresa Seara que sabe da miña poesía máis ca min, afirma que fago da beleza materia de profunda reflexión e a transformo en signo musical da linguaxe, único estado lexítimo do poema, segundo Edgard Allan Poe. Ela, a beleza, é quen esgota as miñas forzas na procura da maxia non sempre conseguida: queda, ás veces, o poema (ou que pretende ser poesía) meramente descritivo, discursivo, prosaico, simple, imposible, sen milagre… Ocorre que a beleza está ausente. Ocorre que lle falta a campá ao campanario.
Eu vivo onde nunca é mañá, e á vista dos xogos dunha dialéctica pretendidamente rompedora, dos discursos liberados de moldes, patróns ou corseis, quixera ser tan pasado e decadente como Pablo Neruda, Octavio Paz, Lorca ou Miguel Hernández e que na miña biografía (se un día a houbese) alguén puidera dicir: Torneiro viviu fiel á vida, con conciencia e con emoción indesmaiables…
A miña poesía prodúcese como desenvolvemento duns poucos temas, porque poucos son os temas a tratar pero moitas as variacións, e corro o risco de caer no pecado da repetición. Os poetas, chegados a unha determinada idade tenden a repetirse, a plaxiarse a si mesmos e volven a escribir o que xa escribiran tempo atrás e con máis acerto. Eu procuro que a poesía, a tributaria da memoria ou calquera outra, sexa un xénero de rango superior. Vén a miña da memoria discontinua, ás veces fragmentada, errática; vén do vento dos soños incumpridos, vén do páramo das ausencias, das pantasmas aborrecidas ou amadas; vén das mitificacións; vén, en definitiva, da autoridade brutal da realidade de onte e de hoxe mesmo.
Confeso que sería para min moi traballoso falar, polo miúdo, das miña poesía; tamén aquí ocorre que as árbores non deixan ver o bosque, ou sucede que non me considero suficientemente obxectivo para poder facelo. Tamén confeso que non creo nas chamadas “poéticas”. No que si creo é que o poeta, como todo ser humano, está sometido a estados de ánimo cambiantes e que a poesía, quizais máis ca outros xéneros, preséntase aberta a distintas interpretacións e que ten tantas lecturas como lectores; que a verdadeira ten moito que ver co misterio, co inexplicable, coa irracionalidade, con ese non saber sabendo do místico. E non se me escapan as teorías sobre a aventura interior, a fundación do espazo emocional, os intentos da ordenación do caos íntimo, as voces da memoria, por suposto, a mitoloxía persoal, a propia épica, as potencias do imaxinario, etc…
Escribimos dende unha conmoción, dende un cataclismo persoal: unha sorte de desorde construtivo: estraño suceso onde a dor, o desexo, a beleza e a miseria, a caída e a resurrección empezan a ser cribles e a ter unha transcendencia, insospeitada antes de se situar no poema.
Nada había antes da palabra.
“El poema nos dice” e voltamos, de novo, a Octavio Paz.
É certo que non se escribe para unha maioría: o xénero é moi complexo e require un destinatario especialmente sensible, cultivado. A poesía é, digamos, un “produto” destinado ao consumo daqueles que, sen sabelo son tamén un pouco poetas, e quen sabe se escritores de versos en secreto. O poeta é unha sensibilidade aberta á busca doutra sensibilidade: xustamente esa que axuda a completar o poema que sempre é cousa de dous: o que escribe e o que le.
Penso que a poesía non ten porque ser un prato exquisito para uns poucos hipersensibles que respiran sen facer ruído e teñen como mascota o cisne impoluto, nin ser máis interesante aquela acumulativa de estrañas claves, alxebraica ou mineral. Non defendo unha obra lixeira ou divertida; tampouco digo que teña que ser poeticamente correcta, xa que na perfección case sempre hai algo de falso. O que hai que facer é atreverse a sentir, como pedía Stendhal. Unha caída leve, ou menos leve é algo moi humano neste mundo das infinitas imperfeccións. Sitúanos na realidade real.
Unha última reflexión: a poesía non fai que suceda nada, que mova a cambiar o mundo, e sei de moitas teorías contrarias ao que acabo de dicir. A poesía é inútil, “gracias a Dios”, en opinión de Juan Gelman, nada sospeitoso de pertencer á cultura da compracencia ou do encantamento. Escribir sobre a realidade non implica unha vontade política. A realidade tamén se inventa, segundo Antonio Machado. É certo que os grandes problemas do aquí e agora non os vai resolver a poesía. Non hai forza capaz de obrar o milagre dunha transformación, dun cambio a partir dunha media dúcia de endecasílabos, ou das metáforas máis reveladoras, pero a traxedia é que as solucións para estes problemas que nos quitan o sono tampouco veñen da ciencia política, nin da ciencia económica, como estamos a ver: porque non se sabe, ou non se quere, ou non se pode…
Xa sei que estou dando paso á pregunta inevitable, a pregunta do millón. Por que escribimos? No meu caso a resposta é clara: porque leo; porque penso; porque sinto; porque necesito saberme querido; porque a vida non é suficiente, non basta. E, sobre todo, porque teño medo a morrer.
“Lo más natural de la vida es morirse”, dicía Bergamín.
Grazas pola vosa presenza e atención. Grazas a Kalandraka, a todo o equipo da editorial, e a Luís Rei, director de Tambo, illa do tesouro baixo a “estrela do norte”.
Foi onte, pasadas as oito e media do serán, da man de Yolanda Castaño, con Manuel Álvarez Torneiro e con Adonis. Sabiamos do poeta sirio que viviu en Beirut e que hoxe reside en Francia. Leramos versos seus, celebráramos que a editorial Linteo de Ourense, acordase publicar o libro Singulares, na súa extraordinaria colección de poesía.
O recital foi unha festa, primeiro Torneiro, debullando versos de catro dos seus libros, entre eles os dous últimos, o premiado Os ángulos da brasa, que lle valeu o premio Nacional de poesía e o presentado hai catro días Onde nunca é mañá.
Logo Adonis con Yolanda, nun xogo de complicidades. Non sabemos se recitou, se declamou, se interpretou, se cantou. Escoitar os poemas na súa lingua, a diferencia de son do aire nos pulmóns, no esófago, na gorxa, na boca, o ritmo case canción, a forza e a dozura, a delicadeza e o espasmo, o verso coma vento, foi un agasallo que non esquecerei. O traballo de Yolanda como tradutora e como recitadora dos versos de Ali Ahmad Said, extraordinario.
Ali Ali, Xan Arias e eu tivemos ocasión de agasallarlle un exemplar de Suleiman y Salúa, publicado por Trifolium, a editorial de Xan, que inclúe edición en árabe. Grande foi a súa sorpresa ao descubrir que había entre o público un sirio coma el, non podendo ocultar a súa alegría. Falaron entre eles, pero non teño nin idea de que se dixeron.
Adonis con Eva Veiga
Deixo aquí estes versos. O primeiro poema, “Rapsoda” é tradución de Yolanda. Os outros son cousa miña, traducidos, iso si, dende unha versión en castelán. O primeiro poema que eu coñecín del foi a “Homenaxe ao vento e ás árbores” ao que pertence o fragmento que vai en segundo lugar. O terceiro titúlase “Na sombra das cousas”:
Perdón, pero hoxe toca compartir o contento e o orgullo de pai. Para Lucía e Daniel, esta pasada foi unha fin de semana intensa. O seu proxecto http://www.vivirnacoruna.es, axenda cultural da cidade, foi presentado en varios foros, obtendo en todos o recoñecemento e abrindo portas de futuras colaboracións. O momento máis especial foi cando o sábado recibían a notificación de que se lles concedía un dos premios outorgados por Smart Coruña. Encántame esa máxima de Lucía, aprendida do seu avó: “o caldo é a raíz do corpo”, porque é verdade e o caldo é, seguramente, o que lles permitiu manter o ritmo de traballo e a tensión destes últimos meses, ata poñer en marcha este proxecto.
Salientar que vivirnacoruna non é só unha axenda cultural, senón que tamén publica contidos interesantes, como a entrevista a Manuel Álvarez Torneiro da semana pasada ou a reportaxe sobre as “Arquitecturas interiores” de Carolina Fernández..
Velaí están os responsables dos tres proxectos gañadores en Smart Coruña:
O pasado venres, último da exposición “Vento de inverno” do gravador e editor de libros de artista Masafumi Yamamoto, convocados por Eva Veiga e Teresa Seara acudimos un grupo de amigos para recitar os nosos versos e a cantar. Con Teresa, que fixo de extraordinaria anfitrioa e de Eva que recitou, estabamos: Olga Patiño, Ánxeles Penas, Dores Tembrás, Pedro Ramos, Charo Pita, Manuel Álvarez Torneiro, (o noso flamante Premio Nacional de poesía, na imaxe), e eu. Na parte musical, a soprano Victoria Álvarez Acón, acompañada por Vicente Castro Alonso, interpretando tres cancións compostas a partir de poemas de Rosalía de Catro.
Foi un momento feliz, cando menos así o sentimos os que estabamos do lado actuante, pero esa sensación tivérona tamén moitos dos asistentes e así nolo comentaron ao final. As interpretacións de Victoria Álvarez foron fantásticas, malia as condicións do local, unha galería de arte que seguramente non reúne as condicións idóneas para a música a interpretar, e, malia iso, ela cantou marabillosamente. A min emocionoume, en particular, a romanza composta por Andrés Gaos, a partir do poema “Rosa de abril”.
Gustaríame compartir a canción, pero sobre todo a interpretación de Victoria. Porén non atopei nada dela en you tube, así que, pedíndolle perdón, vai este vídeo con interpretación de María Bayo, acompañada da Orquestra Sinfónica de Galicia, dirixida, aínda, por Víctor Pablo.
Hai tamén en you tube un vídeo, de moi baixa calidade, no que varios centos de nenas e nenos, alumnos dos colexios de Compostela, cantan a canción no Panteón de Galegos Ilustres. Tamén ese, malia a pouca calidade de imaxe e son, resulta emotivo, cando menos para min, pero é que a música de Gaos paréceme moi fermosa.
As imaxes todas forman parte da reportaxe gráfica de Maribel Longueira.
A noite branca 