CASTELO DE SAN CARLOS DE FISTERRA

Díxomo a semana pasada Alexandre Nerium. Este ano non abrirá o Museo do Castelo de San Carlos de Fisterra. Museo ou centro de interpretación da pesca que, con tanto amor, Alexandre amosou durante anos.

O Castelo, construído durante o reinado de Carlos III e situado sobre a praia da Ribeira, é un dos que mellor se conservan, de entre todos aqueles pensados para defender as vilas do litoral e hoxe case desaparecidos. Foi doado á vila por Plácido Castro del Río, fillo de Plácido Castro, quen llo mercara ao estado. A doazón expresaba o desexo do propietario de facer nel un museo. Ese destino chegoulle 58 anos despois da doazón, cando no ano 2006 abría as portas como Centro de Interpretación da Pesca, nunha vila de tanta tradición pesqueira como Fisterra. Ese momento coincidiu coa inauguración da lonxa nova, proxecto de Covadonga Carrasco e Juan Creus. A Confraría de Pescadores recibiu a encarga de xestionar os dous centros.

Porén, coa chegada da crise, a Confraría non foi quen de manter a xestión do Castelo, cedéndolla a Asociación Neria. Hoxe, Neria está en bancarrota, circunstancia que castiga de maneira particular o Museo.

Non son moitas as pezas que se expoñen no interior, pero son suficientes para que o visitante marche cunha idea do que é e foi a vida do mar. Alexandre Nerium ou Manolo de Fisterra, poeta e mariñeiro retirado, é quen de explicar con cariño os misterios das ondas, o valor das buguinas nos días de borraxeira, o funcionamento das nasas, a práctica do xeito. El fala das augas tintas, dos cetáceos, de naufraxios ou de versos, deses miles de versos, de poetas de todas as latitudes, que falan de Fisterra e que el se ocupou de recompilar. Nesta imaxe eu poso diante da caixa onde cada mes el expoñía un poema. Coincidiu na visita con Elena, que dentro estaba o meu Mar de Lira, no que son varios os poemas que falan do Cabo.

Conta, tamén, como dende as rochas que serven de base á pequena fortaleza, os nenos facían a guerra ao mar.

De visita ao Museo fun moitas veces, algunhas como guías a persoas ilustres, como cando levamos a Elena Poniatowska, ou ao escritor hindú Sudeep Sen, ou ao senegalés Abdoulaye Bilal Traoré. Tamén acompañamos a Yolanda Castaño, ao fotógrafo Francesc Torres, a artista norteamericana Terry Berkowitz. O resultado foi sempre o mesmo, unha revelación, a de escoitar a Alexandre contar con paixón o seu mundo, sen lle importar a lingua, porque el sabe que hai linguaxes que transcenden a fala, o corpo, e forman parte da emoción compartida.

Este verán os turistas italianos, franceses, alemás, ingleses, portugueses ou de calquera das comunidades do estado, ou de calquera provincia ou vila de Galicia, atoparán pechada a porta do Castelo. É mágoa, porque o Centro de Interpretación da Pesca e o seu guía, formaban parte, xa, do noso patrimonio, dese que amosamos con orgullo.

Eu confío en que o concello sexa quen de asumir e facer posible a apertura desta referencia principal da vila e da Costa da Morte.

(As fotografías, tomadas o día da visita de Elena Poniatowska e os seu fillo Felipe, son de Maribel Longueira. A ligazón que segue leva a un artigo anterior que lembra aquel día).

http://fernandeznaval.blogaliza.org/2013/11/19/elena-poniatowska/

Advertisement

PORTAVENTOSA: TERRA E CEO EN CARNOTA

Portaventosa vainos deixando experiencias, a relación con xente que vén e que pasa, os acertos e os erros que darán co tempo unha programación de actividades atractiva e estable. Tamén nos deixa imaxes como esta da Moa, en día de excursión con grupo. As imaxes tres imaxes desta entrada foron tomadas por Jaime Martínez, o astrofísico que nos conta o ceo polas noites.

Sorprendeume Jaime. Non só le o ceo e sitúa cada galaxia, cada constelación e cada estrela, senón que sabe os nomes de cada astro, a súa etimoloxía, se a orixe é grega ou árabe, o mito ou lenda que alenta detrás de cada un. É ademais fotógrafo que traballa con cámara analóxica e que, nas imaxes nocturnas, xoga coa exposición longa para conseguir efectos como os destas dúas fotografías que se veñen a continuación. A primeira, dende as dunas de Cancelo, en Mar de Lira, con Caldebarcos e o Pindo diante.

Esta está tomada no miradoiro da estrada que descende dende as Paxareiras. O día estivo cuberto dunha borraxeira moi pegada á terra, de xeito que ascendendo 50 metros, estaba o ceo despexado, o sol pola tarde e logo, pola noite, a lúa chea. Este foi o grupo que participou na segunda convocatoria de Carnota: Terra, ceo e mar. A imaxe foi tomada á unha da madrugada, detras de nós o litoral cuberto pola néboa e o monte do Bico do Santo que asoma como un illote nun mar de brancura.

Descubrín con Jaime, entre outras cousas, que a Osa Maior é algo máis cas sete estrelas que coñecemos como o carro. Sempre me preguntara, en realidade, cal era a razón pola que lle puxeran ese nome a sete estrelas que máis semellan unha tixola que unha osa. Non sabía desta outra imaxe máis complexa, na que a tixola ou carro inclúe a parte da parte traseira do lombo e a cola, pero na que si vemos o animal que xustifica o nome.

PEDRO BLAS. POETA NEGRO DE CARTAGENA DE INDIAS

Unha das cousas singulares e fermosas que me aconteceron durante o festival de Barranquilla, foi escoitar recitar e cantar a Pedro Blas Julio Romero, o poeta negro de Cartagena de Indias. Foi na casa de Carolina, quen xa me falara del o primeiro día, significando a súa capacidade para introducir léxico africano e do seu barrio de Getsemaní nos poemas. A noite do noso encontro, faláronlle a el de como recitaba eu o poema Borraxeira, do libro Mar de Lira, cos seus ecos e a súa música e Miguel Iriarte, director do festival, pediume que ao día seguinte, no recital de clausura, repetise ese poema que xa lera na inauguración, esta vez dedicándollo ao poeta negro Pedro Blas, o Babalú de Cartagena. Fíxeno e cando rematei xuntámonos para sempre nunha aperta.

Estes días, Soria, o Ministro de Industria, di que a decisión de Ada Colau de dedicar un ano a reflexionar sobre o futuro do casco histórico de Barcelona é un erro, porque espanta importantes investidores estranxeiros e os investidores é o principal. O principal non é a xente, nunca é a xente. Aquí Pedro Blas narra o proceso de transformación da súa cidade Cartagena de Indias, de como foi entregada ao turismo, de como lle roubaron as velas ao seu barrio de Getsemaní, de como lle cercaron con arame a tarde a nenos e nais. Cartagena non existe, di, está en mans de outros.

Pedro Blas, por cincuenta dólares, amosa a súa cidade, entre versos e lembranzas. Guía único e singular, que é quen de contar a historia de cada recuncho, de cada lastro, de cada sombra. Se alguén quere, algún día, podo facilitar o contacto.

No seguinte vídeo, podedes apreciar unha mostra do seu recitado, non é en Barranquilla, senón no festival de Medellín. Que o gocedes.

 

A VACA DE FISTERRA

Hai algúns anos, en Lira, un día de borraxeira mesta, decateime de que non se escoitaba o son característico que sempre percorría o mar, en situacións meteorolóxicas semellantes. Non soaba a vaca de Fisterra, a vaca ou as vacas, que eran dúas as instaladas en 1889. En principio pensei que se trataba dun fallo mecánico e que axiña o repararían. Logo, Alexandre Nerium, tras me explicar que os altofalantes eran de pel, contaríame que decidiran non restauralos. Agora, Xosé Iglesias dime que implantaron un sistema de control e aviso tecnoloxicamente avanzado, que cumpre a función que antes executaba o sinal sonoro.

Pero creo que a Vaca de Fisterra era algo máis ca un sinal marítimo para días de néboa e borraxeira. As xentes da contorna, vintecinco millas cara o norte e cara o sur, aprenderon a convivir con el e puxéronlle nome. Incorporouse á literatura e á tradición oral e pasou a formar parte do patrimonio inmaterial, o máis sensible dos patrimonios, o que está en situación de perigo maior de desaparición xa que, ao cabo, trátase dunha realidade invisible, non tanxible, neste mundo no que todo necesita o certificado de existencia modelo Santo Tomás. O meu poema Borraxeira, incluído en Mar de Lira, empeza así: Berro de alén mar/ así e o bruar da luz da fin da terra/ cando a constancia da brétema absorve o espertar do día… Pero hai textos de Marilar Aleixandre e de Miro Villar, que lembre agora.

Desaparece unha cántiga, un refrán, un topónimo e non nos preocupa, sen nos decatar de que iso que perdemos é o verdadeiro ADN dunha colectividade, xunto coa lingua, que tamén é patrimonio inmaterial.

Dende hai tempo veño alertando sobre a necesidade de reclamar que as Vacas braden de novo. Agora atopei en Xosé Iglesias, poeta e mariñeiro de todos os mares, un compañeiro que pensa coma min. El, ademais, xa elaborou material reivindicativo, neste vídeo poema que aquí deixo e que é ben fermoso.

Iremos dando novas das iniciativas que desenvolveremos neste novo movemento que ben podería ter por nome. QUE MEDRE O MAR E QUE BRADE A VACA.

CANCIÓNS DE MAR DE LIRA

Sempre pensei que os poemas de Mar de Lira podían ser canción. Era consciente diso cando os escribía, quizais por iso demorei en cuestións rítmicas, en ecos, en reiteracións silábicas e xogos de palabras. Cando dedico ese libro sempre poño: … estes poemas e Mar de Lira, que sempre soñaron ser canción.

Xosé Luís Fernández Carnicero tomoume a palabra e compuxo 16 cancións coa letra doutros tantos poemas. Durante un ano, cada fin de semana que eu ía a Ourense, traballamos no seu despacho no barrio da Ponte, á beira do piano, procurando a mellor harmonía entre música e letra. Lembro algúns sábados de traballo duro e de rematar con sensación de esgotamento, non só pola dificultade de modificar un poema que nacera cun ritmo e unha cadencia, pero do que a composición musical requiría unha rima que non tiña, un equilibrio entre estrofas, a redución de sílabas dun verso. O esgotamento viña tamén pola loita interior que eu vivía, vendo como aquel poema se transformaba noutro e como perdía uns significados para gañar outros. Cantas dúbidas tiven entón e canto reneguei de min mesmo.

Pero pensei sempre que Mar de Lira, libro, fora proxecto meu, de poeta solitario, e que as Cancións de Mar de Lira eran proxecto de dous e, polo tanto, era necesario un territorio de confluencia que non tiña porque coincidir necesaria ou exactamente co do libro, velaí a miña dispoñibilidade a cambiar, malia que, ás veces, sufrir, sufría.

Aí están agora as cancións. Esta fin de semana tocaba gravación, porque nun par de meses teremos disco. Contamos co mellor técnico que puidemos soñar, Pablo Barreiro, da Radio Galega. O Auditorio de Galicia permitiunos traballar na sala grande, onde toca a Real Filharmonía de Galicia. As cancións foron do gusto da soprano Victoria Álvarez Acón e do pianista Xosé Manuel Yáñez, conxuntados e marabillosos profesionais. Maribel converteuse na fotógrafa da primeira sesión e súas serán as imaxes que acompañarán o CD (xa eran súas as imaxes que ilustraban o libro). Segundo Pablo o escenario do salón grande do Auditorio, é o mellor lugar para gravar un disco coma este, porque ten o mellor piano, un Steinway & Sons, que non é música, é luz cando soa, e unha acústica extraordinaria para a voz.

Hoxe pola mañá, escoitando como Victoria quentaba a voz, como Yáñez e Carnicero dialogaban sobre entradas, adornos ou cadencias, como Pablo tendía cables e axustaba micrófonos, como Maribel tiraba fotos, sentín unha emoción nova, a de descubrir e sentir que aqueles versos que escribín camiñando as beiradas de Carnota, navegando con Bernardo, con Lobelos ou con Xosé, de alcume o Fisterrán, que faleceu o día 30 de decembro pasado; conversando con Cuchía ou con Pilar, agora son proxecto de tanta xente.

Hai máis que agradecer, pero todo será ao seu tempo. Mentres, aquí, como acta desta mañá de febreiro, quedan estas imaxes e este texto.

 

FISTERRA

Era información xornalística do sábado. A Comisión de Cultura da Unión Europea retíralle a Fisterra o selo oficial de Patrimonio Europeo, co que fora recoñecido no ano 2007.

Laméntoo e dóeme. Eu vou moito alí. Adoito levar xente que nos visita, tanto dende a Coruña como dende Lira. Alí levei a Elena Poniatowska; a Sudeep Sen, poeta indio; ao pintor americano George Rodez; a amigas e amigos de paso, coñecidos do público ou non. Tamén son frecuentes as nosas excursións polo promontorio, con amigos queridos como Lino e María, Marisa e Moncho, procurando sempre a compañía de amigos fisterráns.

O Pindo dende Fisterra

Dende hai dous anos advertía eu un abandono grande e grave na contorna do faro. Esta percepción era compartida por algúns dos visitantes aos que servía de guía. Algún, mellor dicir algunha, chegou a pedirme que a sacase de alí. Porque era difícil convivir coa profusión de camisetas e pantalóns prendidas dos ferros das antenas, como unha instalación espectral; ou coa borralla das fogueiras na que se queiman botas e roupas sudadas do camiño, esparexida por todos os recunchos das penedas. A min gustaríame saber de onde saíu esa moda? Como se permite? e, sobre todo, como foi imaxe dunha campaña de promoción turística da Xunta? Porque, aínda demostrándose o enraizado que poida estar ese acto de queimar, non todo o que foi tradición é digno de ser conservado, e menos cando falamos de permitir prender lumes sen control, con tanto poder contaminante, en calquera lugar dun espazo tan especial e tan visitado coma este.

Deixamos queimar a goma e o coiro das botas, pero non nos importou perder o sinal marítimo do faro, a Vaca de Fisterra, que era patrimonio inmaterial querido pola xente da contorna e que si merecía ser conservado.

Hai máis cousas que dicir, ao meu xuízo. O faro de Fisterra é un lugar simbólico interesante, pero probablemente o menos importante de cantos forman o conxunto patrimonial do promontorio. Pouco explica o faro con respecto ao valor simbólico do cabo no seu conxunto, tránsito entre a vida e a morte, entre o mundo de aquí e o do máis alá. O patrimonio está arriba, na parte superior, onde sempre estivo situado o facho; o lugar onde se postraría Décimo Junio Bruto e dende o que George Borrow viu os cachalotes. Alí estaba o dolmen que acollía a lenda dese ser de ultratumba que é a Orcabella; as pedras santas (na imaxe inferior) onde segundo a tradición predicou Santiago; a ermida de San Guillerme e o leito pétreo da fertilidade. Sen coñecer esas referencias, o visitante marchará sen comprender o valor de Fisterra como símbolo non só xeográfico, senón, sobre todo, espiritual e antropolóxico. Ademais, tamén arriba, está a estación Marconi, de importancia histórica nas guerras mundiais; a vista que se ofrece do horizonte oceánico, de amplitude moi superior á contemplada dende o faro; a paisaxe que ofrecen os cantís do cabo da Nave, a praia de Mar de Fóra e a vila. E aínda están a románica Santa María das Areas, co seu cruceiro e o centro de interpretación da pesca no castelo de San Carlos.

Pero todo ese espazo marabilloso está abandonado. Mal sinalizado, cos camiños enlamados, os carreiros sen limpar, os toxos e as silvas comendo as vellas pedras.

Eu nunca entendín como sendo Galicia o destino dos camiños de peregrinación, atesourando referencias como a catedral compostelá e o mito que alberga, non somos quen, como comunidade, de poñer en valor todos os elementos que o forman. No Códice Calixtino ou Liber Sancti Jacobi, non só se fala do lugar de enterramento do Apóstolo. Nas súas páxinas está Padrón, ou o lugar do desembarco; o Pico Sacro e Duio, os tres, algún máis cos outros, fóra de circuito. Os turistas e camiñantes máis sabidos que van cara Fisterra, ao pasar por Duio pregúntanse como se aprobou a barbaridade urbanística que afianza os alicerces de formigón sobre o que foi cidade de mar, anterior á vila. Ese espazo, coa praia e o val, debería formar parte das de referencia do país.

– Cal é o nome desta aldea? -díxenlle a unha muller cando pasabamos onda cinco ou seis casas ruinosas nun recodo da badía denantes de entrarmos na península de Finisterra.

– Esta non lle é unha aldea -dixo a galega-; esta non lle é unha aldea, señor cabaleiro, esta élle unha cidade, élle Duyo.

Tanto dura a gloria do mundo! Aquelas cabanas foron todo o que o ruxinte mar e a moda do tempo deixaron de Duyo, a gran cidade. Agora, adiante cara a Finisterra. 

(Da Viaxe por Galicia. George Borrow, en edición de Salvador García Bodaño, editada por Galaxia)

En Duio traballou nos anos corenta Esmorís e Recamán e moitos foron as evidencias atopadas de ser este lugar principal como sitio arqueolóxico, acaso a capital dos Nerios: dende obxectos de sílex a evidencias de romanización. Duio, ademais, achega a este conxunto lenda de ser cidade asulagada.

O alcalde de Fisterra, José Manuel Traba, a quen coñezo dende os días nos que traballei na Consellería de Pesca, celebra a importancia e singularidade que a Comisión de Cultura lle dá a ese espazo. Pero é que a Comisión non priva a Fisterra do selo oficial de Patrimonio Europeo porque careza de valor, senón porque recoñecendo o seu valor único, considera que non se trata como merece.

Falando da Vaca, eu invoqueina no poema Borraxeira, de Mar de Lira, que empezaba así: Berro de alén mar/ así é o bruar da luz da fin da terra/ cando a constancia da brétema absorve o espertar do día…

Pero é novidade destes días o último libro de versos de Marilar Aleixandre, Ovella descarreirada, publicado por Edicións Xerais, onde lemos este poema que afirma o valor patrimonial do son de Fisterra:

brúa a vaca

en días de temporal
á noitiña
cando os barcos poden perder o rumbo
estrelárense nos cons
aínda se escoita o bruar da Vaca de Fisterra
resoando de cabo a cabo

brúa a vaca
do cabo da Nao a Fisterra, de Fisterra a Touriñán
do Vilán ao Roncudo
do Roncudo a Punta Nariga
de Punta Nariga ás Sisargas
das Sisargas a Santo Adrián

brúa a vaca
máis alto que o bradar do mare
que o zoar do vento
para non perdermos o rumbo
en tempos atroces
brúa a vaca
contra desleixo e cobiza
do Pindo a Baldaio
do Monte Branco a Traba

brúa a vaca

DOUTOR ALVEIROS

Sei desta novidade cinematográfica e literaria polo meu amigo Xosé Luis Fernández Carnicero, músico e autor da música orixinal da película. Levar ao cine a historia de Risco, Do caso que lle aconteceu ao doutor Alveiros, foi proxecto da Fundación Vicente Risco. Eu só vin este trailer que vos deixo a continuación. Non deixa de causar simpatía e de provocar un sorriso, ver a Alfonso Monjardín, vestido de época e circulando pola película de figurante, pola paisaxe urbana de Allariz.

Quizais engadir que Carnicero puxo música a 16 poemas do meu libro Mar de Lira. Músicas fermosas e suxestivas. Agora toca ver o xeito de facer diso un produto que compartir con todos.

NATUREZA E CREBAS

Hoxe erguinme cedo. O día era luminoso e almorcei axiña coa intención de saír e percorrer o litoral cara o sur, dende Mar de Lira ata o faro de Lariño. Pensaba, dese xeito cubrir toda a liña de costa dende o faro ata a Boca do Río. Case conseguín o obxectivo, pero faltoume tempo, debido a circunstancias ben singulares que se explican nesta crónica.

Dende a Beirada distinguín un alca dentro de Portocubelo, pero do outro lado de onde eu estaba, así que encamiñeime cara o espigón, para confirmar a observación e averiguar en que estado se atopaba, logo da desfeita de onte. Efectivamente era alca e pareceume que estaba ben de saúde, descansando, quizais, dentro do porto, logo da fatiga extrema destes días. Continuei ata a punta do muelle e alí agardaba por min unha das sorpresas do día. Entre o muelle e Pedra Pas (as pedras que dan nome ao bar) varias ducias de golfiños comían, saltaban, xogaban, nun espectáculo marabilloso, sobre todo porque estaba mesmo sobre eles e a moi poucos metros. Tirei fotos co móbil, pero non creo que percibades nada, aínda que, podo asegurar, que nesta imaxe saltan tres, aí, diante da onda central, á esquerda da pedra.

O día, marabilloso de luz, ofrecía un agasallo tras outro. A observación de aves vivas era completa: alca, miñato, merlos, lavandeiras, escribenta liñaceira, os dous corvos mariños, as tres gaivotas, garzas, ostreiros, mazaricos, volvepedras, mascatos, rabirrubio tizón, corvos, chascas, pardais, pirlo bulebule, píllaras…

Antes de chegar a Porto Balea, un coche da Televisión de Galicia atascado na lama ocupaba o camiño. Pola xanela vin un folio sobre o asento dianteiro: Vara en la costa de Lira una estación meteorolóxica procedente de Miami. Alá fun. Varias televisión, protección civil, persoal do 112 e a estación varada sobre as rochas, á beira da toma de auga limpa da piscifactoría. A estación, contáronme, desprendérase do morto que a sostiña firme no mar, hai cousa dun ano, tempo no que cruzou o Atlántico ata arrombar esta noite na beirada.

Como enredara coa alca, cos golfiños, coa estación, só puiden chegar ata a fonte que construíron, en homenaxe ás xentes de Lira, os voluntarios de Castela León, cando foi do Prestige, algo máis alá da áncora que lembra o naufraxio do Ariete. Hoxe o espazo da fonte está abandonado e un non pode deixar de pensar que é por desidia, xa que ata aí non penso que chegue a crise, aínda que si pode valer de desculpa.

Vin crebas singulares, aínda que non tanto como a estación, e aumentei o inventario de animais mortos: 1 alca como a que vira no porto, 4 frailecillos e 4 cetáceos, penso que golfiños. Destes din parte ao 112. Tamén moita medusa azul, -xa as vira onte en Carnota-, e un mariñeiro comentoume que en Lira dinlles “caveiras portuguesas” e que teñen moto veleno.

Como as botas de camiñar e contra a auga non secaran da camiñada de onte (entroulles auga ao cruzar de volta o río de Mallou), calcei as de goma e media cana, tipo “El pocero”, que desa marca eran as que mercabamos cando me iniciei nisto dos paxaros. Con ese calzado, volvendo e pisando sobre madeira, esvarei dúas veces e batín con todo o corpo contra o chan. Agora sinto todo descolocado, dende a cabeza ata os pés, aínda que sen lesión grave. Iso si, entre un escorregar e outro, observando o mar dende o paseo de madeira que une a Beirada e Mar de Lira, pareceume ver, na Foz de Carnota, unha parella de colimbos ou mobellas árticas, o paxaro que busco cada ano entre xaneiro e febreiro. Estaban lonxe e non o podería asegurar, pero logo de velos tantas veces, penso que a observación é certa.

Falando de certezas, o venres entrou na imprenta o libro das crebas. Mañá procurarei parar o proceso e ver se aínda é posible incluír unha nota que informe desa gran creba que é a estación meteorolóxica de hoxe.

PAISAXE DE BATALLA

Hoxe, tras mes e medio de espera, atopeime con mar de inverno. Nestes últimos días botábao en falta, afeito a convivir con el todos os anos. O que atopei no paseo que vai dende a casa en Sestelos ata a Boca do Río, foi un mar desatado e salvaxe, unha natureza vencida polo vento e pola auga, a visión dun territorio familiar vestido hoxe dunha desacougante beleza.

A praia transformada

A icona de Mar de Lira, agora símbolo dun naufraxio

Antes xa María me puxera ao tanto. Mal ano, dixera, cinco mortos na parroquia e dous barcos perdidos, un deles o da confraría. Si, o Novo Belay, o que quixo ser abandeirado do proxecto Mar de Lira, un vello pesqueiro de Fisterra, adquirido e restaurado para navegar de novo, agora con outra función, habilitado para facer turismo, para levar viaxeiros, tamén persoas con discapacidade. Fixéramos nel, no verán do ano 2011, unhna viaxe inaugural, de Lira a Caldebarcos, logo toda a Costa das Crabas e o Pindo, pasando por diante das Lobeiras. Isto é o que resta del.

Paisaxe de batalla, pero aínda non despois da batalla. Moita natureza morta: medusas, paxaros, cetáceos. Atopei os corpos de 6 araos e 4 frailecillos. Un dos araos aínda vivía cando o atopei. Deixouse coller e procurou a miña calor. Fíxenlle un niño mentres buscaba algo para protexelo ata a casa, porque chovía e non tiña onde metelo. Cando volvín xunta del, xa estaba morto.

 

 

 

 

 

 

 

 

ANDORIÑAS

Onte pola mañá, pouco despois das nove, saín coa miña nai da casa de Oira. Tiñamos dúas citas médicas. Sobre o cable da luz, pousaran as andoriñas. Comenteillo e ela dixo que estarían preparando a viaxe, que sempre marchaban en setembro. De ser así, hoxe estarán voando cara o outro lado do mundo, milleiros de quilómetros por diante, ata chegar ao sur de África.

andoriñas

Sempre fixeron niño no patio da casa de Oira, ata que a miña tía Olga ergueu a parede dunha das adegas, dándolle a altura do resto da casa. O tellado máis baixo da adega era a saída natural cando as crías aprendían a voar. Pero coa parede alta, batían contra ela e caían no chan, onde agardaban os gatos. Aínda resistiron un par de anos, vese que a carga xenética da tradición xera fidelidades, pero axiña desistiron. Buscar outro ámbito ou perecer. Esa debeu ser a alternativa. Agora xa non aniñan na casa, tampouco as meixengras, pero si nos arredores e unhas e outras son compañía feliz na primavera e no verán.

Mirándoas pousadas sobre o tendido eléctrico, pensando na viaxe, sentín unha nostalxia cálida, a do verán que se vai e, tamén, a da viaxe aos confíns e a descuberta. A imaxe que acompaña este artigo non é miña. O móbil, onte, non daba para tanto.

No libro Mar de Lira incluín un poema que se refire a elas, alegres e miúdas compañeiras dos días da infancia:

Era andoriña, 

si, si,

era andoriña

pendurada á mañá

no bico dun canto. 

Sam Peckinpah inclúe a canción mexicana La golondrina na película The wild bunch, entre nós Grupo salvaxe. Velaí un vídeo curioso no que podemos escoitar o que non foi, como Peckinpah quería que soase a banda sonora do film.