MONTE PINDO: VELLAS IMAXES, RELATOS DA MEMORIA

Estiven o venres en Guitiriz, participando no curso de verán A paisaxe como patrimonio, que cada ano a Universidade de Santiago de Compostela alí convoca, curso organizado por Roxelio Pérez Moreira e F. Javier López González. Non era a primeira vez que participaba, xa estivera noutra edición anterior falando das paisaxes do solpor. Nesta ocasión a miña intervención tiña o título de: Monte Pindo, símbolo e identidade.

Buscando imaxes para ilustrar a charla, atopei estas do arquivo de Maribel Longueira. Son do ano 1982. Na primeira vemos a Fernando Alonso Romero con Xan Louro, na segunda Maribel e Luis Monteagudo conversan con ese home ao que debemos boa parte do coñecemento que temos do Monte.

Xan Louro foi compañía xenerosa daquel tempo. Coñecedor de cada recuncho do Monte, da súa microtoponimia, gozaba subindo a el e contando o que sabía. Foi el quen atopou a vasilla medieval, hoxe depositada no Museo do Pobo Galego. Foi el quen amosou algunhas das covas onde procuraban agocho os fuxidos ao Pedregal, logo do levantamento militar do 18 de xullo de 1936. Hoxe conmemóranse 80 anos daquel feito.

Entre os seus moitos valores, o Monte Pindo tamén atesoura o de ser referencia da memoria silenciada. Foron moitos os homes que alí atoparon refuxio, moitas as mulleres castigadas por axudar a maridos, irmáns, noivos ou fillos. Alí buscou refuxio Manuel Rodríguez Louro, o preso 4148 de Mathausen, que o 16 de setembro de 1941 sería asasinado no castelo de Hartheim, instalación anexa ao campo onde se experimentaba con métodos que asegurasen acadar de maneira rápida a “solución final”.

Nunca teremos palabras abondas, nin tempo, para restituír a memoria dos vencidos. Pero tampouco teremos acougo se non o intentamos.

 

Advertisement

CADOIRO DO XALL/AS

Esta fin de semana inaugurei a tempada ciclista. Dos sufrimentos do sábado e do domingo non vou deixar constancia aquí. O nordés frío botaba para atrás, pero ía sol e tiña gana.

A Fervenza onte, domingo dende lonxe.

Percorrín territorios queridos. Achegueime a San Cibrán, baixei ao observatorio de aves da Boca do Río e visitei a Fervenza. Son moitos os turistas que alí van, de inverno e de verán, recurso singular que tanto reclamamos no seu día.

O As en Bristol (arquivo de Bernardo Máiz)

Non me acheguei á beira do Cadoiro, que ía coa bicicleta, pero sentín a fervenza na súa potencia, como sentín a forza do monte, ao que observei cos ollos dos fuxidos do As. Estes días tento cumprir o compromiso de escribir algo sobre a fuga de 14 mozos que se agocharon no Monte Pindo no verán de 1936, para non iren á guerra, e que en agosto de 1937 secuestraron o vapor As, ancorado preto das illas Lobeiras, lanzándose ao mar. Chegaron a Bristol, pero o Reino Unido denegoulles o asilo. Incorporados á fronte polo bando republicano, loitaron, perderon e tiveron destinos diversos: case todos pasaron a Francia; algún foi xulgado en consello de guerra polo franquismo; Miguel Ferrer Fanda e Joaquín Rodríguez Louro conseguiron embarcar no Winnipeg de Pablo Neruda, mentres que o irmán de Joaquín, Antonio, falecía en Gusel, Mathausen, o 16 de setembro de 1941. Que diferentes destinos para unha decisión inicial e un camiño común. Non deixo de cismar nese intre no que Antonio deixou a Joaquín, no momento no que se separaron.

De Antonio, a xeito de homenaxe, quixen facer personaxe na novela A noite branca, no capítulo no que os exiliados, xunto cos ferroviarios franceses, apedran o tren galego da División Azul.

Prometo publicar aquí o artigo en canto estea.