POLA VACA, EN FISTERRA

Foi fermosa a tarde do sábado. Xuntámonos moitos por algo que non sendo esencial, si resulta importante: pedir que a Vaca de Fisterra soe de novo. Á convocatoria era ás 17,00, diante da lonxa. As catro e media estaba eu alí, pero aínda non había ninguén. Ao pouco tempo, chegou o coche do 112 e a policía municipal. Non sei como sucedeu, pero en poucos minutos, aquilo encheuse de xente.

Pouco pasaba das cinco, cando César Cambeiro iniciou a Andaina festiva. Había un

Marilar recitando baixo a Vaca

primeiro recital diante da lonxa mesma. Estaban convocadas doce voces. Pero foi necesario agardar, porque un grupo de pandereiteiras de Fisterra, coas que non contabamos, quixeron sumarse á festa. E sumáronse de vez, que camiñaron ata o faro cantando e tocando a pandeireta, complementándose coa gaita de Moncho do Orzán. Na lonxa, tamén, unha muller, nai, muller e filla de mariñeiros, recitou un poema popular que nos emocionou a todos. Elas foron parte da alegría e da emoción da tarde.

A prensa fala de trescentas persoas e trescentas habería. Polo camiño ata o faro, fomos deixando versos, parando para reagrupámonos na Virxe das Areas e na curva da fonte. En Fisterra vivimos o segundo recital, mentres o sol dun día luminoso e feliz procuraba o horizonte.

Ao regreso, no bar A Galería, de Roberto Traba Velay, un dos poetas participantes, deixamos caer a noite, bebemos e cantamos, levados polo acordeón de Moncho. Foron moitas as sensacións, moita a xente coñecida que acudiu e sempre, a sensación de compartíamos o obxectivo vital de reivindicar o invisible. Esta é a información de hoxe, domingo:

http://www.lavozdegalicia.es/noticia/carballo/fisterra/2015/09/20/vaca-fisterra-span-langglbruaspan-voces-poeticas-reivindicacion/0003_201509C20C19916.htm

http://www.elcorreogallego.es/area-de-compostela/ecg/poesias-musica-buguinas-reivindicativas-pie-cabos-fisterra-tourinan/idEdicion-2015-09-20/idNoticia-953639/

http://www.quepasanacosta.com/?p=46392

Quero dar as grazas a todos os participantes que nos acompañaron, ás peroas que inteveiñeron, os xa mencionados César Cambeiro, que nos levou entre risos, durante máis de tres horas e Moncho que foi o noso Hamelin. Por suposto, a esas pandeireiteiras que decidiron acudir e que tanto e tan ben nos amenizaron e, en particular, as mulleres e homes poetas que acudiron a recitar ou a quen nos enviou os seus poemas, esta sería a nómina: Juan Alberte, Iolanda Aldrei, Marilar Aleixandre, Suso Bahamonde, Concha Blanco, Rocío Blanco Formoso, Fernando Cabeza Quiles, Anxo Cousillas, José Estévez, María José Fernández, Francisco X. Fernández Naval, Modesto Fraga, Mónica Góñez, Serxio Iglesias, Xosé Iglesias, Alex López, Miguel Mato Fondo, Alexandre Nerium, Olga Patiño Nogueira, Fernando Patricio, Marité Prieto, Xesús Rábade Paredes, X. H. Rivadulla Corcón, Pilar Silva, Francisco Souto, Nolo Suárez, Roberto Traba Velay, Miguel Vázquez Freire e Helena Villar, Cesáreo Sánchez Iglesias, Ramiro Torres e David Creus.

Este é o manifesto que limos ao final e que mañá faremos chegar á Autoridade Portuaria da Coruña:

Dende o mes de decembro de 1889, nas mañás de borraxeira, na noites bretemosas, nos días nos que os barcos navegaban no baleiro, un bramido actuaba a xeito de compás sonoro e situaba a pilotos, patróns e temoneiros sobre unha carta mariña invisible, pero certa, unha carta que tiña como referencia o bruar que proviña do promontorio de Fisterra.

Ao longo dos anos, os navegantes do mundo e os habitantes da comarca, interiorizaron ese son poñéndolle un nome: a Vaca de Fisterra. O son pasou a formar parte da vida cotián da xente, integrouse nas conversas, fíxose frase, música e os poetas tomárona como referencia nalgunhas das súas composicións.

Ese son forma parte do patrimonio da xente da bisbarra e de todo o país. Patrimonio inmaterial, o máis sensible porque non se ve, porque non se toca, pero referencia fonda do sentir colectivo, que resoa no interior da memoria e que constitúe parte esencial do ser comunitario.

Pero ademais, segundo nos comentaban estes días torreiros e fareiros xubilados, a Vaca, o nautófono de Fisterra, non só é importante polo valor simbólico do seu son, senón tamén pola singularidade do mecanismo que o produce, salientando que non son moitos os sinais sonoros destas características que se manteñen en funcionamento en Europa. Trátase pois dunha referencia que conxuga o valor do patrimonio material e inmaterial.

Os convocantes desta marcha festiva, poética e musical, que ten por obxectivo reclamar que a Vaca soe de novo, as persoas que nela participaron, as entidades públicas e privadas que a apoiaron, as asociacións, colectivos e persoas que a ela se adheriron, consideran imprescindible salvagardar este elemento patrimonial que forma parte do ser da comunidade e do propio promontorio de Fisterra, unha referencia máis que engadir a todas cantas atesoura e que fan deste lugar un dos símbolos culturais europeos.

Por iso solicitamos da Autoridade Portuaria da Coruña que, a través do seu Departamento de Pesca e Xestión de Patrimonio, adopte as medidas necesarias para garantir a conservación do nautófono e que o son da Vaca acompañe de novo a singradura dos navegantes e o vivir cotián dos habitantes do territorio máis occidental do continente.

Fisterra, 19 de setembro de 2015

 

Advertisement

TERRA FRÍA

Cold cold ground, di a letra da canción de Tom Waits que Miguel Mato Fondo invoca como referencia para o título do seu novo libro Terra fría.

Onte asistín á presentación na Coruña. Con Miguel estaban Paco Souto, poeta, percebeiro e director da editorial Caldeirón; Suso Lista, tamén home de mar, actor e escritor e o profesor, cantante, escritor, e compositor César Morán. O acto, nas Portas Ártabras creadas por Felipe Senén e que son a sede da Asociación dos Amigos dos Museos de Galicia.

Este non é un libro máis. Co paso do tempo un aprende a percibir cando un libro ten algo especial, cando ten forza. Ter duende ou non telo, que dicía Federico García Lorca, de novo centro da actualidade pola publicación deses informes que falan de que confesou antes de que o matasen. Que confesou? Que amaba e que escribía versos? Foi esa confesión a que determinou o asasinato?

O libro de Miguel ten duende porque é un libro escrito dende a máis íntima e radical percepción de si e do que o rodea, sen concesións, dende a súa verdade. Libro individual e colectivo a un tempo, como son os grandes libros. Duro porque reflexiona sobre o que somos, sobre a situación na que nos atopamos, sobre a lingua, a paisaxe, sobre a derrota e sobre o frío; sobre a sombra que o envolve como nesta imaxe tomada durante o recital. Seguramente non é gratuito que o último poema do libro sexa unha elexía, que invoca a peza musical do mesmo título de Gabriel Fauré.

Díxose na presentación que seguramente este é o mellor libro de Miguel. Haberá valoracións, pero é un libro importante, xa dende a declaración inicial, que recollo aquí:

Non son un cantor ambulante. Desde a consciencia do meu destino individual e colectivo, levo en min certo carácter marxinal que me fai estraño ante o mundo. Os meus poemas deben ser a radical resposta da miña soedade creativa.

A rosa negra da derrota, da lenta agonía do idioma, a inminente chegada dos días da lenta descomposición, a desesperanza. Acaso este país non foi máis do que un soño que alentou como unha ave moribunda nos versos dos seus poetas. 

Para recitar os poemas do libro, Miguel acompañouse das músicas queridas. Janis Joplin, Waits, Fauré… por iso deixo aquí a canción Cold Cold Ground, coa que empecei:

MIGUEL GONZÁLEZ GARCÉS

Miguel González Garcés naceu na Coruña o 12 de xaneiro de 1916, polo que dentro dun ano e un mes, celebraremos o seu centenario, e falecía un día coma hoxe, aos 73 anos, logo dunha vida dedicada aos seus e, tamén, aos libros e á literatura, de maneira especial, á poesía, el que era amante dos libros, da casa e dos seus moradores, do amigo culto, do sorriso.. Miguel sempre estivo vinculado a súa cidade e ao seu mar. “Toda Galicia é mar”, deixou escrito, el que consideraba que “vivir sen mar era vivir apenas”.

Luciano Rodríguez sitúa a Miguel na denominada xeración de 1936, xunto con Álvaro Cunqueiro, Aquilino Iglesias Alvariño, Celso Emilio Ferreiro, Xosé María Díaz Castro, Xosé María Álvarez Blázquez, Eduardo Moreiras e Pura Vázquez.

Para Luciano, a súa é unha poesía de léxico rico e suxestivo, cargada de plasticidade, dunha grande efectividade rítmica, dunha grande intensidade de vivencia e grande tensionalidade poemática.

Si, na obra de Garcés alenta a paixón pola palabra. Méndez Ferrín escribiu que a súa  poesía pretende producirse nunha dimensión de valor total; de expresión estética absoluta, cargada coa memoria cultural de todo o pasado literario europeo.

Xulio López Varcálcel definiuno como mineiro da luz contra as tebras, engadindo que toda a obra poética de Garcés se orienta á procura da beleza, ao logro desa unidade orixinal, soberana e eterna que nos sobrevivirá porque xa nos precedeu.

Xavier Seoane, no limiar de Un nome só na néboa, destacaba como un dos logros presentes nese libro e en toda a obra de Garcés, a alta capacidade de percepción e expresión poética do aspecto plástico-visual da obra, con brillantes calidades perceptivas no ámbito cromático, sinestésico e captativo de formas, perfís, perspectivas e iluminación dos seres e obxectos.

Traducido ao italiano, portugués, francés e inglés, Garcés foi distinguido con importantes premios como o de Cabaleiro das Palmas Académicas, que no ano 1967 lle outorgou o goberno francés. Foi, tamén, o cronista desta cidade e, polo tanto, a súa memoria.

Invocalo hoxe, nos días que vivimos, é unha iniciativa necesaria, transcendida dun valor especial, porque el representou e representa os valores extraviados: a honradez, a honestidade, a discreción, o amor aos seus e ao traballo ben feito, a vocación de dar o mellor de si á comunidade, no seu caso materializada no proxecto da biblioteca pública que leva o seu nome e que hoxe segue a ser referencia cultural na Coruña e en Galicia.

Eu coñecino naquel congreso de Poio de 1981, cando os escritores galegos acordamos fundar a Asociación de Escritores en Lingua Galega, e podo acreditar da atención que dispensaba aos escritores novos, atención e curiosidade que, axiña, se transformaba en cariño. Pero ademais, sempre están, sempre teremos os versos, en castelán primeiro, en galego despois, algúns dignos de seren gravados a ferro no corazón, como este que se le na composición fotográfica de Maribel Longueira situada máis arriba.

Amigo de Urbano Lugrís, que ilustrou o libro Isla de dos, ao que pertence este debuxo de serea e home mariño, Garcés, no libro Un nome so na néboa, presentado o mesmo día da súa morte, interpreta poeticamente algunhas das obras máis sobranceiras da arte universal, entre elas o cadro Habitación del viejo marinero, pintado por Lugrís en 1946, ao que lle dedica estes versos:

Sobre o mastro, o anxo da calima.

O sinuoso perfil dos hipocampos.

A túa man, negadora da lúa,

broslaba o filamento sutil do vagalume.

O barco que navega de bolina.

Balea nas Sisargas.

A botella do náufrago.

O vento acouga en mans das fondas algas.

E as anduriñas cruzan abismos submariños.

Gris de brétema.

Azul.

Patinir.

Crebados sinos nas cidades irtas.

Sempre buscándote nas illas inventadas.

Pola area, deitado, un catalexo.

Tamén a volvoreta cravada con puñal quizais que voe.

Racha o azul o pailebote branco.

Esbara a estrela polo gume dun pecio.

Azul. 

Santa Trahamunda ven de Córdoba entre palmas

montada nun milagre.

Rosa dos ventos, medusas e cercellas.

O leme e o ronsel.

E a ala

Galopan as marés sen esporas nen bridas

por prados florecidos de actinias e madréporas.

Azul. 

Hoxe, na biblioteca que leva seu nome, xuntámonos moitos para celebralo. MiguelGonzalezGarces_RecitalHomenaxe25Cabodano