A MIÑA TÍA LELA

Esta fin de semana, en Oira, repasei coa miña nai imaxes do pasado. Ela tiña as coleccións de fotos alí á beira. Supoño que pasará moitas das súas horas deténdose no rostro e no sorriso dos que xa non están. Xuntos, o sábado, convocamos a moitos seres tan queridos para nós.

Lela barca

Para ela e para min foi persoa principal a miña tía Lela, a que a seguía, terceira e cuarta dun conxunto de seis, cinco irmás e un home. Miña nai sempre a considerou máis amiga que irmá, porque medraron xuntas, xuntas foron a festas e bailes, xuntas ían ao monte coas vacas, xuntas durmían no mesmo cuarto. Na foto que precede este parágrafo e que ten o valor etnográfico e patrimonial da barca, están ela, na popa, Olga a irmá pequena e, no centro, tan atrevida, Toña, unha das curmás arxentinas, que estaban pasando en Oira unha tempada e que chegaran traendo a novidade o tango, entre outras cousas.

Lela Anxo

Para min Lela sempre significou o río e dela sempre recibín cariño. Había algo nela que hoxe penso como desinhibición física, sempre disposta a tomar o sol ou arremangar a saia. Pero sobre todo, por ela recibín os versos de Rosalía de Castro e de Curros Enríquez, nun tempo no que mantivo relación coa xente da Agrupación Cultural Auriense, facéndose amiga de Anxo Martínez, de quen teño falado noutras entradas e viaxando con el e coa Asociación a excursións organizadas que percorrían o país. Penso que foi neses días cando aprendeu os versos que logo me recitaba. Na foto anterior podemos vela cun grupo de excursionistas, entre eles Anxo, quen olla para atrás sentado no ángulo da esquerda. Non sei con certeza cal é o templo románico que lles vale de fondo, aínda que, de memoria, apostaría por Santa Mariña de Augas Santas. Tampouco teño claro quen son os compañeiros da fotografía. Na seguinte Lela pousa diante do hórreo de Carnota, supoño que a finais dos sesenta ou primeiros setenta.

Lela Carnota

Eu dediqueille o libro Miño, cheo de referencias a ela. Dentro de poucos días cumprirase o noveno cabodano. Cando morreu eu estaba en México, de viaxe de traballo, abrindo o camiño para a presenza da literatura galega na FIL, a feira de Guadalajara. Aquel día, na distancia, escribín este poema que incluín no libro:

27 DE NOVEMBRO

E o desalento do mar,
esa agonía que afoga
no anhelo dos teus labios,
refacho de marea
íntima que penetras
e se fai doce
onde voan as fragas
e medran as lavercas
Fronteira do silencio
fondal da claridade
que xermina no baluarte das sombras.
E ti,
corpo tendido o sol
e hoxe vencido, ti,
garza de póla incerta,
constancia da silveira,
cántico da alborada,
descendendo aos abismos
da tenrura.
Advertisement

FEIRA DO LIBRO DA CORUÑA

Cita anual na Feira do libro da Coruña. Milleiros de persoas pasean por diante das casetas, convocadas pola extraordinaria oferta que ofrecen os Cantóns e os Xardíns de Méndez Núñez. Nun ámbito tan reducido conviven durante dez días: Feira de Artesanía, Salón do Cómic, Feira do Libro e os locais das casas rexionais. No quiosco Alfonso e no Palexco pódense visitar as magníficas exposicións dos mellores debuxantes de banda deseñada. Á carpa dos libros, cada serán, achéganse escritores a presentar as súas novidades.

Ali Ali e Xan Arias de editorial Trifolium

Ali Ali e Xan Arias de editorial Trifolium

Onte estiven toda a tarde na Feira do Libro. A convocatoria era iniciativa da Asociación de Editores Coruñeses, que reúne a sete editoriais que acordaron asociarse nun tempo difícil no que compartir axuda. Na feira ocupan dúas casetas, cada unha coa súa oferta e cos seus clientes e a verdade é que a unión das sete é garantía dun público variado que se achega con curiosidade aos libros daquelas que non coceñe.

Na caseta estabamos Ali Ali e eu ás seis da tarde. Os primeiros 45 minutos sucederon sen incidencias, coa sensación de que non iamos asinar nada. Os comentarios, os de sempre, que a feira ía frouxa. Achegábanse as sete cando veu polo stand unha mociña de Navarra, de vacacións entre nós cunha amiga e un amigo que a acompañaban. Era a cuarta vez que pasaba por diante da caseta e non podía deixar de pararse a contemplar Suleiman y Salúa, algo caro para a súa economía de aí as dúbidas. Pero onte, véspera do final da vacación, decidírase. Izaskul é o seu nome que escribimos Ali Ali e eu, el en árabe. Foi tan feliz coas longas dedicatorias dos dous e nós quedamos tan contentos, que a confluencia de tanta enerxía positiva cambiou o aire. A partir dese momento, eu asinei: 5 Suleiman y Salúa máis, 5 As Crebas, 1 Miño e 1 Días de cera.

Vin moitos amigos e compartín o tempo con Daniel, vendo como traballa para ese proxecto fermoso que é http://www.vivirnacoruna.es

Logo asistín á presentación dunha singularidade, A dama da noite, novela sobre os últimos días de Rosalía de Castro, escrita por Xavier Seoane e publicada por Laiovento. Participaban no acto Pancho Pillado pola editorial, Anxo Angueira como presidente da Fundación Rosalía e Xavier como autor.

Esta é a crónica:

Rosalía de Castro viviu na Coruña entre os anos 1871 e 1878, na praza da Fariña, hoxe praza de Azcárraga. Unha placa na fachada dunha das casas, lembra ese feito. A Coruña é pois un dos espazos importantes na vida da escritora, tal e como recolle Xavier Seoane no seu libro A dama da noite e como salientou onte Anxo Angueira.

A dama da noiteA dama da noite é, a xuízo de Francisco Pillado, un libro histórico, que prestixa a calquera editorial, tanto polo libro en si, -unha desas lecturas que dá mágoa rematar-como polo feito asumir o reto de enfrontar nun texto narrativo, os últimos días da escritora. Poema en prosa sinfónica, afirmou refiríndose con admiración ao texto escrito por Xavier Seoane.

Como reto extraordinario cualificou Anxo Angueira a proposta de Seoane, xa que novelar parte da vida de Rosalía require valor, por ser un personaxe de tanta envergadura que mete medo, afirmou, engadindo que ninguén ata agora se atrevera a facer algo semellante ao abordado por Xavier. Na súa opinión, o libro incide nese remuíño que vivimos nos últimos anos e que pretende situar á fundadora da moderna literatura galega, na perspectiva do noso tempo, fuxindo do estereotipo morriñento que dela se tivo ata hai pouco. Angueira considera a Rosalía fonte e océano: fonte por ser a matriz do que somos; océano porque nela está o horizonte cara o que camiñamos. Debullou os núcleos nos que se centra a novela, compartidos por todos os que se achegan ao mundo rosaliano hoxe: a paternidade ausente; a penuria económica familiar; a Rosalía feminista; o perfil intelectual, político e social que nos ofrece a perspectiva dunha muller revolucionaria que xa dende a mocidade reclamaba igualdade, independencia e liberdade, rematando por centrar os lugares esenciais na vida da escritora, que son tamén os que Xavier recolle na novela: Ortoño, Padrón, Santiago de Compostela, Madrid, A Coruña, Lestrove e a Casa da Matanza, hoxe lugar de referencia rosaliana, lugares que nos falan dunha muller de múltiples lecturas, relacionada ca vangarda cultural galega e española, de pensamento demócrata e liberal, coñecedora dos movementos sociais e literarios europeos.

Libro difícil, dixo Xavier Seoane desta súa última obra, por ser Rosalía unha figura grandiosa e enigmática, cunha vida na que as grandes preguntas seguen sen responder. Confesou que sempre se plantexou escribir unha obra de ficción, polo que iso supoñía de liberdade, aínda que nalgún intre considerou que pola cantidade de material reunido e das lecturas acumuladas, estaba en condicións de escribir un ensaio biográfico. Xavier rematou a súa intervención asegurando que poñía este libro en mans dos lectores, con humildade, aceptando a súa consideración.

Mañá ás 20,00 h. toca presentación de “As crebas, outro xeito de andar ao mar”, que fixen con Maribel Longueira e que publicou Baía Edicións. Será ás oito e sentarán comigo Belén López, pola editorial e Manuel Rodríguez, xornalista de La Voz de Galicia e crebeiro coma min.

 

MIGUEL HERNÁNDEZ

Hoxe pola mañá sucedeume unha desas cousas máxicas que pasan ás veces. De camiño ao traballo fun cantando La boca, a versión de Joan Manuel Serrat do poema de Miguel Hernández.

O disco que Serrat lle dedicou ao poeta dos ventos do pobo, foi sempre algo principal para min. Quizais o coñecemento primeiro do poeta, foi polas cancións de Serrat, aínda que axiña tiven ocasión de ler un libro que sempre me fascinou, Dentro de luz, agasallo da que durante seis anos, e dende a adolescencia, foi a compañeira dos días, Carmen, libro editado en 1958 e que ela mercara en Madrid. O libro, que recolle textos dun Miguel con 20 e 21 anos, aínda pastor, empeza con este parágrafo tan fermoso: Estás en el corazón de la luz, el de mi huerto, con la brisa y las venas desveladas, como todo lo de ahora de abril. Como yo.

A Carmen, durante toda a vida, dediqueille moitos versos perdidos en poemas que non fan referencia explícita a ela e tamén incorporei un feixe de lembranzas e de momentos a novela e contos. Pero hai un poema, en Miño, na que ela é o centro:

APRENDER
a C.F.F.
Era auga ancorada,
enmudecida,
pero aprendemos a amar
no seu silencio escuro,
na súa fondura
de abrazo.
Aprendémonos, quero dicir,
naquela sombra.

Volvendo ao principio, hoxe pola mañá ía eu ao traballo cantando a Miguel Hernández a través da música de Serrat e coa xanela do coche aberta. Ao chegar á oficina, na pantalla do ordenador dunha compañeira, puiden ler que como consecuencia dos labores de catalogación dos fondos que son memoria del e que desenvolve a Fundación que leva seu nome e que agora marcha para Jaén, apareceran 300 cartas non coñecidas, escritas por Vicente Aleixandre.

Sempre lle quixen a Miguel Hernández, como sempre quixen a Aleixandre, dous corazóns cálidos, de afecto profundo, de honestidade e de amizade. Hai unha imaxe feliz e emotiva, anterior ao desastre que viría logo, na que Hernández bota por riba de Aleixandre, convalecente e sentado nunha hamaca no xardín da súa casa de Madrid, un saco de laranxas que lle trae da horta de Orihuela. Que lonxe estaban de imaxinar os dous, como axiña se torcerían os días!

Gústame o poema de Hernández (boca poblada de bocas, pájaro lleno de pájaros) e tamén a canción. Esta é unha versión antiga, de 1972, en Perú, os anos do exilio de Serrat, o tempo no que, quizais, nós liamos xuntos ese Dentro de luz, mentres aprendiamos a amar.

 

O RITMO DA CHUVIA

Non deixa de chover. Alguén me comentou onte que o nivel de pluviosidade é semellante ao rexistrado no ano 2002, aquel en que pensamos que nunca chegariamos a secar.

La Voz de Galicia informa hoxe de que a causa da chuvia é que o anticiclón siberiano bloquea o camiño natural das borrascas. Veñen días de vacación, pero sen sol.

Para que lle poñamos boa cara a todo isto, deixo aquí este vídeo e esta canción que sempre me gustou, dende neno, na voz de Sylvie Vartan, na miña opinión quen mellor cantou O ritmo da chuvia. Que elas, Sylvie e a canción, nos acompañen nestes días.

Sylvie Vartan – Én ecoutant la pluie

Ás veces, a min dáme por escribir letras para músicas que me gustan e que quero. É algo do que non se dán moita conta nin críticos, nin lectores, aínda que, como sucede neste caso, porque a cousa resulta obvia xa dende o título deste poema que formaba parte do libro Miño:

O RITMO DA CHUVIA

En Oira a chuvia
sabe a flor de terra e gran,
pinga grosa
de mazá, recendo a piñeiral
son que se mira azul
na órbita do gabián.
Mansas lembranzas coma espellos
ollos de luz coma un abrazo,
o doce aloumiño que nos garda
nunca anubrará.

 

Pasádeo ben, queredevos moito e non deixedes de pensar que a vida é o mellor e o máis marabilloso que temos.