Escríbeme o amigo Miro Villar para contarme, en relación co Museo do Castelo de San Carlos en Fisterra, que todo é peor do que eu dicía no artigo de onte. O Museo ou Centro de interpretación abre, pero sen Alexandre Nerium. O Castelo abriu as portas estes últimos veráns polo compromiso persoal de Alexandre, empeñado, malia as precariedades e incertezas, en amosar o centro a turistas curiosos e grupos organizados. Atesoura el na casa eses centos de poemas de poetas de todo o mundo, que invocan Fisterra e dos que botaba man de cando en vez, e cos que sorprendía aos visitantes, emocionados de escoitar, na súa boca, os versos dun poeta do seu país. Pero é que, ademais, tal e como quixen expresar onte, el forma parte do patrimonio do Castelo , el é, e así o entendemos moitos, a súa alma. Deixo aquí a información publicada pola edición local de La Voz de Galicia:
Arquivo por etiquetas: Miro Villar
CREBA E FILOSOFÍA
Por se alguén tiña dúbidas sobre a condición de obxectos transcendentes das crebas; por se non abondasen os poemas de Eva Veiga, Soledad Pite ou Miro Villar, onte, en Carnota, moi preto da Boca do Río, atopei esta proba do seu ser filosófico que me pareceu irrefutable:
…acaso nós sexamos a crebas/ que deixan, día a día/ unha proba apaixoada e contumaz/ da existencia incerteza. (Son estes versos poema Acaso, incluído no libro Véspera de silencio, de Sole Pite.
Cos meus mellores desexos.
HOMENAXE A FEDERICO GARCÍA LORCA
Acaba de saír o libro 66 poemas, Homenaxe a Federico García Lorca, publicado por Biblos, en edición coordinada por Suso Díaz e Helena Villar Janeiro.
O día 30 de xuño recibía un correo de Helena, convidándome a participar nun proxecto que, en principio, considerei complicado. Tratábase de render homenaxe a Federico García Lorca, no centenario da súa primeira viaxe a Galicia en 1916 e, tamén a Ánxel Casal, o editor dos 6 poemas galegos na súa editorial Nós, porque Federico e Ánxel están vinculados para sempre non só por seren autor e editor dos poemas galegos, senón porque os dous foron asasinados o 19 de agosto de 1936.
Para levar a cabo a homenaxe, Suso e Helena convidaban a 36 poetas galegos contemporáneos a se organizaren en 6 grupos, sabendo que a cada grupo corresponderíalle un dos 6 poemas galegos de Lorca. A partir de aí, cada un dos grupos escribiría un poema colectivo en diálogo co lorquiano adxudicado e, ao tempo, cada autor escribiría un individual. Cada grupo tería unha coordinadora ou coordinador que tamén participarían como autores. O meu, coordinado por Helena, estaba formado, ademais, por Marica Campo, F. R. Lavandeira, Xesús Rábade Paredes e Miro Villar.
Os outros 30 autores eran: Modesto Fraga, Rocío Blanco, Alfredo Ferreiro, Alexandre Nerium, Emma Pedreira, X. H. Rivadulla Corcón, Marta Dacosta, Xosé María Álvarez Cáccamo, Ledicia Costas, Paco Souto, Eva Veiga, Rafa Vilar, Yolanda Castaño, Lucía Aldao, Xiana Arias Rego, Olalla Cociña, Gonzalo Hermo, María Lado, Suso Díaz, Miguel Anxo Alonso Diz, Xoán Carlos Domínguez Alberte, Lorena Rei, Noelia Rodríguez, Lucía Novas, Alba Cid, Xosé Daniel Costas Currás, Rosa Enríquez, Miriam Ferradáns e Ismael Ramos.
O procecto completábase con seis ilustradores, un por cada poema: Nolo Suárez, Viki Rivadulla, Alfonso Costa, Marita Martín Carmona, Irene Silva Xiráldez e Antón Sobral, máis Xosé Vizoso como responsable do deseño de cuberta.
Dicía antes que cando souben do proxecto, este pareceume complicado, porén, a experiencia foi positiva, enriquecedora e creativa e agora síntome moi contento do esforzo por compartir e polo resultado.
A nós correspondeunos o poema Madrigal á cibdá de Santiago:
Chove en Santiago
meu doce amor.
Camelia branca do ar
brila entebrecida ó sol.
Chove en Santiago
na noite escura.
Herbas de prata e de sono
cobren a valeira lúa.
Olla a choiva pol-a rúa
laio de pedra e cristal.
Olla o vento esvaído
soma e cinza do teu mar.
Soma e cinza do teu mar
Santiago, loxo do sol.
Ágoa de mañán anterga
trema no meu corazón.
Acordamos nós, como traballo colectivo, facer un madrigal mantendo estrofas de catro versos, con rima asonante nos pares, aínda que isto e o número de sílabas dos versos gozou de certa liberdade. Cada un escribiriamos dúas estrofas, polo que resultou un poema de 48 versos, moi fermoso. A min fascinoume o xeito de se engarzaren as estrofas, e o doado que foi harmonizar. O noso poema titúlase: Madrigal de memoria, longo de máis para incluír aquí. Deixo, iso si, o meu poema individual, xa libre, pero que dialoga cos elementos e o sentir do Madrigal de Federico ou, cando menos, iso pretendín.
LORCA EN COMPOSTELA
Tempo de camelias,
serodias pétalas abertas na lentura,
no berce do amor, no estremecer do día.
Bordadas pétalas no cristal da chuvia,
viso polo que a luz transpira,
cóncavo son de campá,
laio polos soños mudos.
Quizais no leito húmido
sobre o ventre de escamas
por onde o bico tece a liña escura
que fragua no desexo, quizais alí
intuíches o repenicar das bágoas,
a horta de aire mesto no verán da noite,
o resón das voces baixo os lampos de chumbo
e de silencio. A terra e o silencio.
Quizais na escura vibración da salmodia que marca as horas
espertaches suorento e pálido,
exaltado polo sombrío compás que fai tremer o corazón
e as pedras.
Pero estabas aquí, na ourizada peluxe do balor
e era outro, aínda, o calendario, a alborada,
a grilanda do amor,
o timbre do piano,
o agarimo da lingua
o diván e o xenio.
Abríase aínda o corazón a ondas de tenrura.
aquí, entre a herba de prata
sobre lenzos de liño
e almofadas de lúa.
Aquí, onde viñeches
peregrino de versos e metáforas,
a procurar o amor no vento esvaecido,
nos ollos doces do galán transido
na Quintada de mortos e de vivos.
O resultado: un libro fermoso, que suma os 6 poema de Lorca, máis os 6 poemas colectivos, máis os 36 poemas individuais e as 6 ilustracións. Un fermoso agasallo para estes días.
A VACA DE FISTERRA
Hai algúns anos, en Lira, un día de borraxeira mesta, decateime de que non se escoitaba o son característico que sempre percorría o mar, en situacións meteorolóxicas semellantes. Non soaba a vaca de Fisterra, a vaca ou as vacas, que eran dúas as instaladas en 1889. En principio pensei que se trataba dun fallo mecánico e que axiña o repararían. Logo, Alexandre Nerium, tras me explicar que os altofalantes eran de pel, contaríame que decidiran non restauralos. Agora, Xosé Iglesias dime que implantaron un sistema de control e aviso tecnoloxicamente avanzado, que cumpre a función que antes executaba o sinal sonoro.
Pero creo que a Vaca de Fisterra era algo máis ca un sinal marítimo para días de néboa e borraxeira. As xentes da contorna, vintecinco millas cara o norte e cara o sur, aprenderon a convivir con el e puxéronlle nome. Incorporouse á literatura e á tradición oral e pasou a formar parte do patrimonio inmaterial, o máis sensible dos patrimonios, o que está en situación de perigo maior de desaparición xa que, ao cabo, trátase dunha realidade invisible, non tanxible, neste mundo no que todo necesita o certificado de existencia modelo Santo Tomás. O meu poema Borraxeira, incluído en Mar de Lira, empeza así: Berro de alén mar/ así e o bruar da luz da fin da terra/ cando a constancia da brétema absorve o espertar do día… Pero hai textos de Marilar Aleixandre e de Miro Villar, que lembre agora.
Desaparece unha cántiga, un refrán, un topónimo e non nos preocupa, sen nos decatar de que iso que perdemos é o verdadeiro ADN dunha colectividade, xunto coa lingua, que tamén é patrimonio inmaterial.
Dende hai tempo veño alertando sobre a necesidade de reclamar que as Vacas braden de novo. Agora atopei en Xosé Iglesias, poeta e mariñeiro de todos os mares, un compañeiro que pensa coma min. El, ademais, xa elaborou material reivindicativo, neste vídeo poema que aquí deixo e que é ben fermoso.
Iremos dando novas das iniciativas que desenvolveremos neste novo movemento que ben podería ter por nome. QUE MEDRE O MAR E QUE BRADE A VACA.
ALEXANDRE NERIUM
Recibo estes días unha publicación que envía e asina o meu amigo, o poeta fisterrán Alexandre Nerium (Nocturnidade do sal, Vogar de couse) titulada Detrás da néboa o felo. Trátase dunha colección de poemas nos que Alexandre, a proposta do escritor e etnógrafo de Coles (Ourense), Emilio Araúxo, tende unha ponte ou un vínculo poético entre o seu mar de Fisterra, o mar de Fóra, ese mar que navegou e que tan ben coñece, e o entroido do val de Maceda, tomando como referencia a figura do felo, o personaxe que tanto nos lembra a outros da provincia ourensá, como peliqueiros e cigarróns.
Detrás da néboa o felo: abica o medo
escorrentando a ingravidez do día.
Novamente outro abismo, outra derrota:
cabelos de muller feitos sedelas
sentindo do ollomol a súa trabada.
Emilio Araúxo foille enviando fotografías do entroido, non as imaxes dun
turista, senón instantáneas tomadas coa visión do etnógrafo, que humanizan as figuras da celebración, tan distantes e alleas cando a vemos correndo polas pistas e corredoiras, pero tan próximas cando as observamos no momento de ser vestir, no abrazo, na espera, no descanso. Consegue Alexandre un efecto fantástico nos versos, ao considerar el que tamén o mar é unha máscara de salitre: A máscara do mar ten ollos gacios./ Un sorriso de furna cada tarde/ sostén na comisura o precipicio./ O acantilado desminte o que pasou ás sete vagas.
A colección de poemas remata cun soneto titulado Cinza, arte na que Alexandre é experto (poña cada un o fin de estrofa seguindo a clásica secuencia de versos 4/4/3/3, os catorce que pide Violante):
Arrostra o mar a máscara do día
cun xesto azul de clara escuridade.
A chuvia entre as pupilas, a saudade
levemente marfil xunta a avreguía.
Rosma o solpor febril, queda utopía
ancorada na cinza: exhausta idade
que se perde mordaz na inmensidade,
que se agocha baleira na ardentía.
O mar esculca o vendaval vizoso.
co paraugas de man baila inconsciente.
Do chocallo a harmonía, o seu saloma.
Simplemente vivir, grisáceo aroma,
requente sabor doce, aínda se sente
disfrazarse en Maceda o mar vidroso.
Xa outras veces teño falado aquí de Alexandre Nerium, o poeta mariñeiro, o cabaleiro de mar, no seu día presidente do batallón da Costa da Morte, hoxe guía excepcional do centro de interpretación da pesca situado no Castelo de San Carlos de Fisterra, lugar de visita obrigada, tanto polo que amosa como, sobre todo, por quen o amosa, que o guía tamén é patrimonio.
Xeiteira de Lira. Maribel Longueira
Alí el explica como son as artes de pesca dese mar que se estende ao norte e ao sur do Promontorio Nerium, entre elas o xeito, unha das máis antiga e máis selectiva das nosas artes, exclusiva da sardiña e que deu unha embarcación tan fermosa como a xeiteira, amais de ditos e cantigas. Por iso, aínda co temor pola alarma recente da prohibición das redes de deriva, incluido o xeito, sen ter en conta as súas particularidades que a fan singular, e aliviados sabendo que acaso ese temor quede en nada, escoitamos a voz de Alexandre explicando que é o xeito para o programa Vivir o mar da CRTVG. Aquí queda este enlace ao blog de Miro Villar, As crebas, un dos vinculados a este, onde quen o desexe pode escoitar a Alexandre, quen remata con ese poema seu, tan fermoso, que se inicia co verso: O xeito faise ao mar sen despedida.
ELENA, CREBAS, ANIVERSARIO, ISLANDIA
Hoxe é o meu aniversario e hoxe, tamén marchamos a Islandia. A miña amiga Rosa Álvarez, dende Madrid, mándame esta imaxe dun globo branco, metáfora da vida e da viaxe, di.
A Islandia imos cun proxecto fermoso, creo, no que as crebas son elemento principal. Alí Maribel expoñerá as imaxes de Xente no Medio, en dúas cidades simultaneamente, Reikiavij e Akureyri. No marco das exposicións haberá recitais no que participaremos Elías Knörr e eu. Eu, ademais, darei a conferencia das crebas nas universidades das dúas cidades. Aquí tendes a illa de Thule, o reino de Sigrid, na carta mariña de Olaus Magnus, de 1537, unha das primeiras representacións que se fixeron dela.
Este xoves pasado presentabamos na libraría Couceiro de Compostela o libro das Crebas, precisamente. Foi un acto entrañable, con amigos e cariño, no que rin moito, o que pasa é que iso de rir os propios chistes, non sei se está moi ben. Os de Couceiro fixeran un fermoso escaparate con libros e crebas. Nesta fotografía estamos Belén, de Baía, Manuel Rodríguez, xornalista e Soledad Pite, pintora e poeta e eu. Faltaba Miro Villar, que non puido acompañarnos, como estaba previsto nun principio. A imaxe é da miña amiga Malores Villanueva, que veu á presentación dende Pontevedra.
Déixovos aí ese enlace para poder ler o discurso de Elena Poniatowska o día do Cervantes. Non sei con canta frecuencia, pero eu procurarei contar algo aquí de como nos vai no norte, na luz do frío.
http://www.eldiario.es/cultura/libros/Discurso-completo-Elena-Poniatowska_0_252675207.html
Apertas e bicos.
AS CREBAS
Saíu o libro das crebas. Chegounos o venres. Resultado de tantos paseos pola beirada do litoral entre Muros e Fisterra, de tanto perdernos por recunchos do litoral da Costa a Morte, de tanta conversa e tanta información recollida, da curiosidade, do xogo, da casualidade e da descuberta. Corenta fotos de Maribel e un texto meu deron este, As crebas, outro xeito de andar ao mar, que a editorial Baía acolleu no seu catálogo, nunha colección chea de luz. Esta é a cuberta, lembranza e homenaxe a Man. As crebas, título tamén dun libro de poemas e do blog de Miro Villar. Falando delas percorremos moitos lugares e con elas iremos a Islandia, país de crebeiros, entre abril e maio. Fotos, versos e conferencia acompañada de imaxes, na compañía de Elías Knörr e de Níels Einarsson.
Onte, en Area Maior, dei con este cavaco (madeira na linguaxe dos crebeiros), que ben valería para apuntalar o tellado da casa, madeira de teca en bo estado, agardando por alguén que a recolla.
Estando xa o libro disposto para imprimir, no límite do tempo, puidemos recoller, como colofón, fóra de texto, a imaxe da estación meteorolóxica que apareceu en Lira o mes pasado, procedente de Miami e que xa foi comentada nunha entrada anterior.
Espero que esta achega nosa axude a ollar ese mundo con curiosidade, porque del tamén se obtén información e por el aprendemos cousas. Hoxe a maior parte das crebas son lixo e sobre iso deberamos tomar consciencia. No libro fálase das illas artificiais formadas pola acumulación de moléculas de plástico nos lugares dos océanos onde conflúen as correntes. Gustaríame que este noso dea outros moitos libros, porque a súa vocación deste non é esgotar nada, senón abrir e dialogar.
VERSOS NO OLIMPO. O MONTE PINDO NA POESÍA GALEGA
Xa está listo o libro que recolle a colección de poemas sobre o Monte Pindo. Distribuirase axiña.
As imaxes das cubertas son de Maribel Longueira. A coordinación e procura de autores e poemas foi cousa de Miro Villar e miña, coa colaboración inestimable de Xosé María Rei Lema. O traballo de edición correspondeulle a Goretti Seijas, de Gráficas Sementeira. O libro sae na colección Esmorga da editorial Toxosoutos.
Cincuenta e seis autores e setenta e nove poemas. O máis antigo é de Francisco Añón e está datado en 1861. De aí, ata agora, poemas publicados ou inéditos, que foron moitas e moitos os autores que responderon ao chamamento que Miro e eu faciamos no outono de 2011.
A relación de autores é a seguinte: Marilar Aleixandre, Fran Alonso, Francisco Añón, Carlos Arias, Pilar Beiro, Concha Blanco, Darío Xohán Cabana, Ramón Cabanillas, Francisco Castro, Xulio Cid Neira, José Alberte Corral Iglesias, Diego Cousillas, David Creus, Estevo Creus, Manuel Curros Enríquez, Marta Dacosta, Berta Dávila, Francisco María de la Iglesia, Xoán Carlos Domínguez Alberte, Francisco Domínguez Romero, Francisco X. Fernández Naval, Rosalía Fernández Rial, Nieves García Centeno, Gonzalo López Abente, Evaristo Martelo Paumán, Xosé Luís Martínez Pereiro, Cruz Martínez Vilas, Rosanegra (Rosa Martínez Vilas), Anxo Mena, César Antonio Molina, Alexandre Nerium, Manuel Oliveira Gómez (Manolín), Lois Oreiro, Olga Patiño, Emma Pedreira, Xavier Queipo, Xesús Rábade Paredes, Baldo Ramos, Luis Rei Núñez, X. H. Rivadulla Corcón, Manuel Rivas, Xavier Rodríguez Baixeras, Arturo Romaní, Xabier Ron, Cesáreo Sánchez Iglesias, Isolda Santiago, José Antonio Santos, Xavier Seoane, Obdulia Seoane, Paco Souto, Manuel Suárez Sampedro, Alberte Suras, Miguel Vázquez Freire, Helena Villar, Miro Villar e Rafa Vilar.
O libro foi posible grazas ao apoio previo de 107 persoas e todas elas figuran nun epígrafe final de agradecementos. Este libro quixera axudar na procura de conseguir que o Monte sexa declarado Parque Natural, significando que a literatura tamén é parte do seu patrimonio.
Nos campos da Moa, no Chan de Lourenzo, amais de flores, tamén florecen versos.
A noite branca 