SOMBRA TENDIDA

Ás veces sorprendémonos diante das coincidencias e a forza do casual. Eva Veiga acredita na teoría das Resonancias mórficas, do inglés Rupert Sheldrake. Hai unhas semanas, agardaba eu por Pepe Fernández Ferreiro no bar onde toma café polas tardes. Tardaba en vir e eu xa despachara dunha ollada os xornais todos. Quen entrou, daquela, foi o fotógrafo Manuel Vilariño. Situouse na barra, á miña beira e saudeino. Achegueime a el e enredamos nunha conversa vertixinosa que nos levou dun tema a outro: as súas últimas exposicións, os meus últimos libros ou o albergue de Portaventosa. Nun momento preguntoume por unha fotografía, feita no mes de abril de 1989, na que estamos os dous con José Ángel Valente, quen viñera dar unha conferencia no instituto Eusebio da Guarda, na praza de Pontevedra da Coruña. Aparecemos nela: Xavier Seoane, Claudio Rodríguez Fer, Carmen Blanco, Manuel, Valente, Xulio López Valcárcel e eu. El non tiña copia e quedei en buscala para darlla.

Os poucos días fun a Ourense e o meu amigo Antonio agasalloume cun libro de Julio López Cid, publicado en agosto deste ano pola editorial Autófagas, en edición de J. M. Bouzas. Pensei en principio que sería un libro de relatos de Julio, pero logo, cando o lin, decateime de que Valente é eixo do libro (velaí o das resonancias). Valente é o centro, xunto cos outros membros do grupo Los silenciosos, do que con el formaban parte o propio Julio, Valentín Estévez, Antón Risco, Manuel Bouzo e José Miguel Valenzuela.

Logo do limiar de Pepe Bouzas titulado “Tanto lodo”,  López Cid tece para nós un pano de lembranzas que teñen como protagonistas os membros do grupo, en especial Valente, pero con eles invoca outras referencias importantes da súa vida, unhas coñecidas e outras que non chegou a coñecer, pero si a querer: Ernesto Gómez del Valle, Cándido Fernández Mazas, Alfonso Costafreda, Claudio Rodríguez ou María Zambrano.

A primeira frase do primeiro texto é unha proclamación de intencións e de memoria, pois lembra a frase pronunciada por Gómez del Valle: En realidad, casi todo lo que nosotros somos se lo debemos al Dichi. El Dichi non era outro que Cándido Fernández Mazas (1902-1942), o artista e escritor ourensán de vangarda, tan inxustamente esquecido, de quen J. M. Bouzas organizou no ano 2002 a exposición: Vanguardia, militancia y olvido. Mazás mantivo vínculos fortes con boa parte da intelectualidade española da súa época e colaborou en proxectos como As Misións Pedagóxicas. Eu referinme en numerosas ocasións a el, a propósito da relación de amizade mantida con Francisco Luis Bernárdez, a quen retratou, ilustrou libros e para quen deseñou tarxetas de visita, sobres e papel de correspondencia.

Quizais o texto máis importante de Sombra Tendida é Maleza, no que Julio López Cid desvela a razón da ruptura entre José Ángel Valente e María Zambrano. Tamén singular resulta Ajustes de cuentas, que explica o motivo polo que Valente mantivo sempre un certo distanciamento con Ourense, a pequena cidade sórdida, perdida, municipal, escura. A causa sería o fallo dos Juegos Florales de las Fiestas de Orense, de 1956, onde o xurado concede o premio ao escritor falanxista Carlos Rivero, outorgando o segundo a El Cristo, la ciudad y el tiempo, o poema que el presenta.

Recomendo con fervor a lectura deste libro de Julio López Cid, por ben escrito, por curioso, polo coidado da edición e, tamén, porque hai nel augas que, con tempo, deron os lodos, dos que fala Pepe Bouzas.

Engadir, como corolario, que aquel día de 1989, na praza de Pontevedra, tiven ocasión de falar con Valente da novela O bosque das antas, que viña de gañar o premio Xerais e que el lera por recomendación de Julio.

Advertisement

EVA VEIGA E O BOSQUE DAS ANTAS

No ano 1988, a novela O bosque das antas conseguía o premio Xerais. Ese ano, Miguel Suárez Abel gañaba o premio Blanco Amor con Turbo. As dúas obras foron publicadas por Xerais e saíron xuntas antes de Nadal. A principios de 1989, os dous fomos convidados ao programa da televisión galega Mesa Reservada, programa de entrevistas, con intervencións musicais sen playback e público en vivo, que presentaba Eva Veiga. Ese día coñecémonos e a ese día corresponde a imaxe que ilustra este artigo.

Gravábase pola tarde no estudio de Ghaleb Jaber. Aquel serán os convidados eramos nos os dous, Rosa Montero e Pablo Lizcano. Creo que ese día naceu a relación que mantiveron ata o falecemento de Pablo  no ano 2009. A gravación do programa rematou tarde e dende o estudio desprazámonos ao hotel Araguaney, onde fomos convidados a cear. Lembro que era a unha cando nos serviron. Durante a cea, Rosa Montero comentou as dificultades que atopaba para entrevistar a Yasir Arafat e que de nada valera a axuda de Francisco Fernández Ordóñez, entón ministro de Asuntos Exteriores. Nun momento determinado, Eva ausentouse da mesa e cando regresou viña acompañada de Ghaleb Jaber, quen falou nun aparte con Rosa. Poucas semanas despois a entrevista con Arafat aparecía publicada no suplemento de El País.

Non me atopo cómodo ollando esta foto. Estaba crispado porque eu era o segundo entrevistado e vencíame os nervios. Ademais, creo que estaba conmovido ou asustado da beleza de Eva e iso que aínda non sabía do tesouro que coñecería logo, ela, o seu corazón, a súa voz, a súa amizade, todo o seu ser. O certo é que no momento que captou a cámara eu teño cara de sufrimento e Miguel de felicidade, bebendo os ventos de Eva. Envexa me dá.

Para os actos de promoción da novela mercara un traxe de Adolfo Domínguez, ese co que se me ve aí, que co tempo foi perdendo a cor, nun proceso de descomposición que a min moito me chamou a atención.

Falar do Bosque das antas vén sendo unha desculpa para estar de novo con Eva, para invocar os seus versos. Velaí deixo estes, que pertencen ao libro A distancia do tambor:

ser en

ti

puro instante

que expira e abre

a un tempo

a flor do mundo.

 

e dende lonxe

responde

á chamada

como sangue

que volta

de algo innomeable.

 

na cicatriz

dunha pinga de auga

sobrevivir.

O BOSQUE DAS ANTAS

Ides perdoar a fachenda. De feito non sei se a información está contrastada, pero ler este artigo no blog biosbardia: biosbardia.wordpress.com/2014/05/20/os-…pois produciume unha certa emoción, por ver aí O bosque das antas e ler a análise que o autor fai dela. Tampouco non sabía que estivera tan ben colocada nas vendas.

Ben, aí queda. Hai días nos que un precisa alimentar a autoestima.

O PREMIO XERAIS

O sábado pasado estivemos na illa de San Simón, na festa de Edicións Xerais de Galicia, na convocatoria anual de fallo e entrega dos premios Xerais de novela e Merlín de literatura infantil. Foi ocasión de saudar e falar con moita xente que había tempo non viamos. A alegría, ademais, foi grande, xa que o premio Xerais foi para un bo amigo, Xabier López López, ao que tamén había tempo que non vía, autor dunha obra xa importante e pola que sempre sentín admiración. A novela coa que gañou o premio e que teremos na man en poucos meses, leva por título Cadeas. Non coñecía a Antonio Fraga, gañador do Merlín co libro O castiñeiro en abril. Emocionounos a súa emoción e celebramos a felicidade de recibir o premio e casar, todo en oito días, dous sábados de xuño que, sen dúbida, serán fitos esenciais na súa vida.

Importante a intervención de Xavier Docampo, mantedor do acto, cun discurso sobre a lectura e sobre a lingua titulado: E serei unha cerdeira (panfleto). Tamén importantes as reflexións de Manolo Bragado sobre o mundo da edición e do libro que vén. Alegres os músicos da agrupación Os irmandiños de Vincius. Fundamental o traballo de Celia Torres.

Era a trinta edición do Xerais. En 1988, hai 25 anos, gañaba o premio O bosque das antas. Debo ser, aínda hoxe, o único gañador do Xerais que non recolleu o premio o día do fallo do xurado. Daquela o premio fallábase en outono. Aquel ano coincidía en sábado, 12 de novembro, día seguinte ao San Martiño, festa en Ourense. Aconteceu que eu non sabía moi ben como funcionaba o asunto. Nos xornais vin, ese mesmo día pola mañá, que a miña novela estaba entre as finalistas, pero non sabía que debería estar presente no fallo e entrega do premio, diso nada dicían as bases. Inocencia, ignorancia, ou as dúas cousas, o certo é que aquela tarde eu fun de magosto á casa duns amigos preto de Celanova. Regresamos a Ourense e xa pola noite, tomando unhas copas, David Cortón e Eustaquio Puga, sen me dicir nada, acordaron achegarse á redacción de La Región, situada aínda na rúa de Cardeal Quiroga de Ourense. Volveron coa boa nova. O bosque das antas gañara o premio. Ao día seguinte non había foto do gañador. A foto era de Víctor Freixanes, entón director da editorial, recollendo o premio no meu nome. Souben logo que durante todo o día, a editorial tratara de localizarme inutilmente. Entón aínda non tiñamos teléfonos móbiles.

Cinco veces pasei a máquina a novela, xa que, daquela, tampouco non tiñamos ordenadores. Era a prehistoria. Hoxe, ollando para atrás, sei e recoñezo que aquel premio marcou a miña vida. Entón non puiden dar as grazas, pero, se cadra, aínda é tempo. Grazas a editorial por convocar o premio cada ano e aos xurados, ao meu xurado, composto aquel ano por: Roi Alonso, Luis Álvarez Pousa, Antón Gómez Vilasó, Pedro de Llano e Berta Piñó. Logo dun tempo sen colaborar, hoxe sigo publicando a miña narrativa con esta editorial, nela están os dous últimos títulos: Para seguir bailando e A noite branca.

Reproduzo aquí as cubertas da primeira e a cuarta edición daquel libro, transcendental par min. A imaxe da primeira era de Vilar Cardona. A da cuarta, unha barca como sería a de Amador, o barqueiro da novela, é de Maribel Longueira. Fomos dar con ela un serán, preto de Vide, logo de percorrer as beiras do Miño dende Chantada.