XAVIER BLANCO NA FESTA DOS MUÍÑOS

O sábado pasado os veciños de Caldebarcos celebraron esa romaría íntima á que nos convocan cada ano, chegado xuño. O espazo da romaría chama a esa intimidade á que me refiro, entre os muíños por eles restaurados, algúns con data do século XVIII, á beira do rego de Amil, tamén denominado Caldeirón, que baixa dende as cumes do Pindo ou Pedregal (advírtase da querencia da xente da contorna por duplicar os nomes) a se xuntar co Vadebois (que ten o mesmo significado que Oxford, vaia isto por diante, por aquilo do diálogo intercultural). O fondo do escenario son os cumios do monte recortados contra o ceo.

Como cada ano, acudimos a compartir ese momento entrañable, con tanta xente querida. A condución do programa, sempre ameno, en representación da Asociación Xurde Caldebarcos e da Mancomunidade de Montes, foi cousa de César Cambeiro e de Belén Campos (ou da Crega), clásica parella da festa, que quizais un día veremos nunha televisión, conducindo o programa de despedida de ano e as badaladas.

É costume amenizar o día con actuacións, individuais ou colectivas nun programa que abrangue a tarde toda. Ás veces anímanse os espontáneos, outras suben ao escenario as agrupacións das parroquias e concellos dos arredores. Nunca falta un desafío regueifeiro e moita música. Tamén este ano cantou María de Fetós, que é a nosa devoción, coa súa voz que aínda resiste, malia os anos, e a súa pandeireta.

Este ano o nivel do programa foi moi alto. Por alí pasaron Moncho do Orzán con varios amigos de Cántigas da Terra, que moi ben cantaron. As pandereiteiras de Mazaricos; pandereiteiras de Corcubión: sección adulta, Millo Verde, na foto; sección menuda: As Xaviñanas.

Pero a grande sorpresa, por espectacular, foi descubrir a Xavier Blanco e os seus instrumentos pobres. Xavier é veciño de Moaña, concello no que exerce de técnico en cultura tradicional. Na Escola de Música Tradicional que hai no concello, desenvolve unha actividade incesante na salvagarda da memoria daqueles que non tiñan cartos para pagarse instrumentos musicais, e que aprenderon a facer  música co que tiñan: unha basoira, unha fouce e un testo; unha tella; unha peneira; un muíño de café, unha leiteira.

A súa actuación foi unha regalía, algo formidable que moitos nos admirou e nos fixo gozar, tanto polo que lle escoitamos tocar, como polo que nos contou. Tamén polo que nos fixo cantar, que moito coro armamos coas súas cantigas. Eu escoitei, por vez primeira, como soa a gaita de cana. Unha descuberta que quero compartir. Aquí vos deixo este vídeo no que podedes apreciar as súas habilidades.

MONTE PINDO: PETRÓGLIFOS E LOBO

Magnífica excursión a de hoxe ao Monte Pindo. Só chegamos a Chan de Lamas, dende os muíños de Vadebois, pero foron cinco horas fermosas e intensas. A expedición estaba formada pola autoridade de Fernando Alonso Romero; a alegría de Violeta, Gabriel; os pais Inma, Xacobe, e logo Maribel e eu. Canto máis subo con Fernando ao Monte máis me afirmo na idea de que poucos o coñecen coma el e poucos, tamén, teñen unha concepción tan clara da súa complexidade antropolóxica e arqueolóxica.

Choveunos en varios momentos. Chuviscas frías nun ceo que cambiaba entre o escuro ameazador e os máis fermosos arcos da vella. Moitas sorpresas. A primeira, a observación de varias pegadas de lobo. Falaba o outro día con Mario Maceiras e dicíame el que xa se observaba a recuperación de especies no Pedregal, o regreso da vida, logo de tanta morte. Nós hoxe vimos paxaros, se cadra lavercas e escribentas, pero, sobre todo, vimos as pegadas do lobo, de corzo e quizais furón. Tamén de xabarín. Esta imaxe é particularmente interesante porque nela, amais dos pneumáticos, vense claramente dúas de lobo, pata dianteira e traseira, a do corzo e a do outro animal pequeno, acaso mustélido. A observación das pegadas confirma o que me contou Mario o pasado sábado, de que se vira un lobo.

As pegadas son en Chan de Lamas. Do lobo xa viramos outras antes, na pista que ascende dende as alvarizas, claras, pero máis castigadas pola chuvia e menos marcadas. Máis adiante puidemos apreciar unha secuencia longa das do corzo.

Pero ademais, logo de xantar en Onde se adora, xa de regreso, no Camiño do Currusal, preto da calzada que nalgún tramo aínda se amosa impresionante, vimos de novo, grazas a Fernando e logo de tantos anos, vinte e cinco, quizais, o petróglifo tantas veces buscado por min e  nunca atopado, para amosarllo a César Cambeiro e a Belén Campos, de Xurde Caldebarcos. O petróglifo, situado nunha peneda, no outeiro do Currusal, está composto de varias coviñas, dous conxuntos de podomorfos, con dous pés paralelos cada un, un grupo orientado exactamente na dirección leste-oeste e o outro, tamén con exactitude, na norte-sur. Hai tamén unha cruz, seguramente medieval e varias formas de difícil identificación.

O día foinos axudando, esquivando os chuvascos máis fortes ata chegar aos coches, pero antes ofreceunos unha visión plena da Berberecheira, que nestes días de lúa enche ata o límite e que baixo a luz da tarde víase así,