Hoxe viaxei ata as terras de Allariz, ao enterro da miña tía Choncha. Cheguei ao mediodía, con calor. Logo do tempo no tanatorio, desprazámonos ata San Martiño de Pazo, a parroquia á que pertence Amiedoso, a aldea da que era ela. Son estas paisaxes moi queridas para min. Meu pai era de Magarelos, en San Torcado, a parroquia seguinte, continuando pola estrada que vai a Celanova. Amiedoso, Magarelos, As Quintas, son nomes que ecoan na memoria. Son moitas as lembranzas que me unen a este territorio, unhas de nenez, outras recentes, de cando xoguei a ser apicultor, primeiro cos amigos Tito e Fidel e o meu curmán Juan, logo co meu pai. Da infancia lembro en particular o ouveo do lobo, un verán no que fomos retellar a casa da avoa, aproveitando a vacación do meu tío Luís, o home de Choncha, os dous emigrantes en Francia. Lembro tamén a visión fugaz dunha loba, á beira do Arnoia e os tritóns, na fonte que había diante da reitoral de San Torcado e digo loba non por ser eu quen de identificarlle o sexo á sombra de animal que só entrevín, senón polo que dixo meu pai.
Porta lateral
A igrexa de San Martiño de Pazo queda situada nun lugar alto. Dende ela vese todo o val de Allariz, pechado ao fondo e cara o leste pola serra de San Mamede. Sobre o outeiro do que foi castelo, ondea a bandeira do país. Intúese, contra o horizonte polo norte, o que penso pode ser a serra do Faro. A igrexa é fermosa, sobre todo nos restos mozárabes que conserva, do século X. Foi templo dun cenobio vinculado á Celanova de San Rosendo, pero moi alterado por posteriores reformas.
Chegamos ata a igrexa ela por unha estrada que ascende entre soutos. Castiñeiros moitas veces centenarios, que dan as castañas coas que fixen os magostos dende neno. Onte percorrín a aldea de San Martiño. Recendo intenso a figueiras, aroma de verán serodio, outra nostalxia, e vin casas vellas amañadas a novas e confortables, pero tamén a evidencia do que perdemos, coma o esqueleto da cabaceira situada diante da casa reitoral.
O adro está rodeado de cruces, unhas máis antigas e outras menos. No funeral de corpo presente, os dous curas novas que oficiaron foron incapaces de pronunciar unha palabra en galego, malia o auditorio de fieis que non falan outra lingua. Se cadra, igual era bo que viñera por aquí o papa Francisco. Igual lles daba unha volta, a eles e a situación, e lles explicaba esa teoría súa sobre o papel da igrexa na sociedade, que vin escoitando na radio no regreso, declaracións publicadas hoxe e que corresponden a unha entrevista de seis horas concedida a unha revista xesuíta.
A noite branca 