A PAIXÓN DO COTIÁN

Fun ver a película A xuventude de Paolo Sorrentino. Penso que o título orixinal é Youth, e digo isto porque o director é italiano e italianos, suízos e franceses son os cartos. Gustoume moito. O tema non é doado, unha ollada cara atrás e cara adiante, da man dos personaxes que interpretan Michael Caine e Harvey Keitel. Atrás e adiante, horizontes xa inalcanzables para eles. Na miña opinión, a proposta estética, quizais por veces excesiva, axuda a mellor levar un tema que sen ese adobío podería causar a depresión do espectador maior e a deserción da xente nova. O guión é moi bo, fondo nos diálogos cando é necesario, e con momentos de humor. Os minutos de Jane Fonda son formidables.

Paréceme que a nómina de personaxes que se reúnen no hotel de luxo de Suíza -un lugar imposible para o común da xente, como imposible era a Roma que viamos en A gran beleza-, compréndense dende a perspectiva do actor que leu a Novalis e debe interpretar a Hitler, cando nos fala da paixón. Nada hai neles de cotián, por máis que o personaxe de Caine diga que finalizadas as vacacións regresará á rutina. Pero todos eses seres: Maradona, o monxe budista, o escalador… viven ou viviron a súa paixón e ese é, paréceme, o nó da película.

Son seguidor de Michael Caine, dende aquela La huella de Joseph Mankiewicz, que vin, quizais, con 13 ou 14 anos no Xesteira; película na que el e Laurence Olivier mantiñan un duelo interpretativo extraordinario e inesquecible para min.

Agora, nesta de Sorrentino o diálogo, -non exactamente un duelo-  é con Harvey Keitel. Admiro a Keitel. Sei que estivo a piques de deixar o cine por aquela decisión de Coppola o Grande, de substituílo polo noso Martín Sheen, en Apocalypse Now. Pero soubo superar aquel momento difícil e atopou o seu camiño no cine independente ao que se entregou: O piano, Pulp Fiction, Thelma & Louise e ao meu ver, sobre todo, Smoke de Paul Auster e Wayne Wang. Nesa película gañoume para sempre.

Tamén nesa película hai paixón, a paixón do cotián, expresada na teima fotográfica do protagonista, que cada mañá, á mesma hora, toma unha imaxe da rúa e da esquina que olla dende a porta do seu negocio, un café-tenda de revistas e tabaco. Miles de fotografías que semellan retratar o mesmo, pero que son todas diferentes. Xa di el que un día chove e outro vai sol, un neva e outro venta, pasan pola beirarrúa diferentes persoas e pola rúa coches distintos… Eu lembro esa teima súa cada día, cando vou ao traballo. Paso sempre á mesma hora polo mesmo traxecto. Son 300 metros dende o coche ata a escaleira, pero procuro sentir neles a paixón do cotián, a riqueza do día; cada mañá a mañá, como se fose única, a última. Lembro o personaxe de Keitel e busco a diferencia ou o matiz, onte era a lúa chea, hoxe no principio do devalo; dentro dun mes será o amencer; poden ser planetas aliñados, o canto dun merlo na sebe de mirtas, a estridencia das gaivotas, o matrimonio de xubilados que sube no mercedes cada mañá á mesma hora para ir á aldea; a ansia por ver ás persoas que quero na oficina, por compartir un sorriso.

Son lector de Auster, pero admiro a súa capacidade para traballar con eficacia outros rexistros, como o cine. Smoke gustoume moito. En Brooklyn fun á encrucillada da Terceira coa Sétima Avenida só por ver o espazo do film. Iso foi no 2014. Está a esquina, pero non o local que valeu de localización para a película. Gústame moito este trailer, no que Tom Waits interpreta esa canción marabillosa Innocent when you Dream. Aí está o soño desa avoa cega por recuperar seu neto en Noiteboa. Polos soños.  

Advertisement

TERRA FRÍA

Cold cold ground, di a letra da canción de Tom Waits que Miguel Mato Fondo invoca como referencia para o título do seu novo libro Terra fría.

Onte asistín á presentación na Coruña. Con Miguel estaban Paco Souto, poeta, percebeiro e director da editorial Caldeirón; Suso Lista, tamén home de mar, actor e escritor e o profesor, cantante, escritor, e compositor César Morán. O acto, nas Portas Ártabras creadas por Felipe Senén e que son a sede da Asociación dos Amigos dos Museos de Galicia.

Este non é un libro máis. Co paso do tempo un aprende a percibir cando un libro ten algo especial, cando ten forza. Ter duende ou non telo, que dicía Federico García Lorca, de novo centro da actualidade pola publicación deses informes que falan de que confesou antes de que o matasen. Que confesou? Que amaba e que escribía versos? Foi esa confesión a que determinou o asasinato?

O libro de Miguel ten duende porque é un libro escrito dende a máis íntima e radical percepción de si e do que o rodea, sen concesións, dende a súa verdade. Libro individual e colectivo a un tempo, como son os grandes libros. Duro porque reflexiona sobre o que somos, sobre a situación na que nos atopamos, sobre a lingua, a paisaxe, sobre a derrota e sobre o frío; sobre a sombra que o envolve como nesta imaxe tomada durante o recital. Seguramente non é gratuito que o último poema do libro sexa unha elexía, que invoca a peza musical do mesmo título de Gabriel Fauré.

Díxose na presentación que seguramente este é o mellor libro de Miguel. Haberá valoracións, pero é un libro importante, xa dende a declaración inicial, que recollo aquí:

Non son un cantor ambulante. Desde a consciencia do meu destino individual e colectivo, levo en min certo carácter marxinal que me fai estraño ante o mundo. Os meus poemas deben ser a radical resposta da miña soedade creativa.

A rosa negra da derrota, da lenta agonía do idioma, a inminente chegada dos días da lenta descomposición, a desesperanza. Acaso este país non foi máis do que un soño que alentou como unha ave moribunda nos versos dos seus poetas. 

Para recitar os poemas do libro, Miguel acompañouse das músicas queridas. Janis Joplin, Waits, Fauré… por iso deixo aquí a canción Cold Cold Ground, coa que empecei:

DECEMBRO

Fernando Pérez-Barreiro Noia procuraba os versos de diferentes poetas segundo a época do ano e o estado de ánimo.  Así, cando intuía as sombras, regresaba a William Blake e os seus labirintos, que moita ledicia e moita inquedanza lle producían, de feito sabemos que quizais foi este o último autor que leu, pero tamén a William B. Yeats, voz que buscaba cando precisaba alento para continuar.

Tamén a min me sucede algo así. Logo dun novembro perturbador, que nos tivo nun sobresalto seguido e que nos sacudiu con forza, chega decembro. Cando vén a tormenta eu procuro acudir a voces e autores que son coma portos de refuxio e de espera. Por suposto que aí están Blake e Yeats, pero tamén Eva Veiga, Torneiro ou Vicente Aleixandre.

A obra de Vicente Aleixandre sempre foi coma un bálsamo na enfermidade e, tamén, cando o corazón sente como o golpea a vida. Nada humano lle era alleo. El soubo achegarse ao significado das palabras, ao xeito que teñen de acompañar aos que sofren, soubo do seu valor e, tamén, do valor dos silencios: Entonces son posibles ya las luces, las caricias,/ la piel, el horizonte,/ ese decir palabras sin sentido/ que ruedan como oídos, caracoles,/ como un lóbulo abierto que amanece/ (escucha, escucha) entre la luz pisada.

Ou este fragmento do fermosísimo poema que ten por título LA PALABRA: La palabra fue un día/ calor: un labio humano./ Era la luz como mañana joven; más: relámpago/ en esta eternidad desnuda.

Ou este outro: Él decía palabras./ Quiero decir palabras, todavía palabras./ Esperanza. El Amor. La Tristeza. Los Ojos./ Y decía palabras,/ mientras su mano ligeramente débil sobre el lienzo aún vivía./ Palabras que fueron alegres, que fueron tristes, que fueron/ soberanas…

El que nos dixo aquilo tan fermoso: A palabra responde, por el mundo… Pero a veces, muchas más veces, la palabra limita con el hombre, es el hombre…

Os poetas e os poemas que amamos, pero, tamén as músicas. Estes días procurei acougo en cancións e melodías que sempre me axudan a atopar dentro a forza necesaria non só para seguir, senón para seguir cos outros. Hai algo nesta canción de Tom Waits que vos deixo, que produce en min un efecto catártico; sosego, diría; música e voz que, máis alá do que digan, son coma un vieiro interior de procura e de acougo, unha luz que nos leva para non equivocar o camiño, que nos axuda a comprender a ambigüidade e a transcendencia que pode haber na Fannin Street que cada un de nós levamos dentro.