URBANO LUGRÍS

Onte, na Coruña, por quinto ano consecutivo e sempre por estes días previos a Nadal, celebrouse o día Lugrís. Urbano Lugrís ou Ylysses Fingal, que ese era o seu heterónimo escritor.

A festa tivo de todo: elaboración dun mural sobre unha parede medianeira, á beira dunha das casas nas que o pintor viviu na cidade. Obradoiro de decoración de paraugas, con moita cor, iniciándose logo unha manifestación surrealista ata o Xardín de San Carlos. Alí, nunha performance, representouse o momento do primeiro encontro entre Lugrís e Antón Avilés de Taramancos, convocados ambos polos versos que Rosalía lle dedicou ao xeneral inglés John Moore, alí enterrado. Fixo de Lugrís o escritor Anxo Angueira, presidente da Fundación Rosalía de Castro.

Fotos Lugris.1

Logo a manifestación de cor chegou ao antigo Papagaio, onde no local Monty celebrouse un recital poético no que participaron Manuel O’Rivas, Xosé Iglesias e o Ulysses dos mares do norte, coñecedor das paisaxes do frío, o mítico mariñeiro de Monte Alto e tamén poeta, Serafín Mourelle.

Moncho do Orzán amenizou a festa co acordeón e a balada de Lugrís escoitouse en toda a cidade: Urbano, Urbano, Urbano Lugrís/ Urbano, Urbano, Urbano Lugrís/ que pintou o mar, soñou un país… Como cada ano, Xurxo Souto foi mestre de cerimonia.

Manuel O’Rivas lembrou os días do Xurelo e a expedición á fosa Atlántica para denunciar os verquidos radioactivos e que axudou a prohibir o verquido deste lixo ao mar en todo o planeta.

Fotos Lugris 2

Foi tarde festiva, poética, de alegría e de amigos.

As dúas imaxes de hoxe son de Xacobe Melendrez, na primeira Moncho do Orzán toca o acordeón. Na segunda Manuel Rivas conta a odisea do Xurelo, diante da foto da tripulación do pesqueiro.

Este é un fermoso poema de Ulysses Fingal, escrito en homenaxe a Picasso. Picasso, que aprendeu a pintar aquí, e non o digo eu, que o deixou escrito el. Por certo, o ano que vén, na Coruña, será o ano Picasso. O primeiro acto foi a presentación, o pasado xoves, do libro PICASSO AZUL Y BLANCO -A Coruña: el nacimiento de un pintor- de Rubén Ventureira e Elena Pardo.

UN RÉQUIEM CATIVO PARA UN PINTOR GRANDE

HOXE pregunteilles as vagas do Orzán,
-¿Qué tristura garda voso verde afán?
que ata as areas tan graves están…
Respondeu o vento -¡Ay foi un amor
do mar maior!
Do mar maior de Riazor,
con vilas sulagadas, e mortas en fror.
(E tódolos sinos do fondo do mar
hoxe todos andan a saloucar,
i a chorar),
as sereas calan. Soio canta o mar.
O mar, testemuño dun neno andaluz,
que tiña nos ollos gardada unha lus.
As ondas do Orzán
van, veñen;
van.
Advertisement

MIGUEL GONZÁLEZ GARCÉS

Miguel González Garcés naceu na Coruña o 12 de xaneiro de 1916, polo que dentro dun ano e un mes, celebraremos o seu centenario, e falecía un día coma hoxe, aos 73 anos, logo dunha vida dedicada aos seus e, tamén, aos libros e á literatura, de maneira especial, á poesía, el que era amante dos libros, da casa e dos seus moradores, do amigo culto, do sorriso.. Miguel sempre estivo vinculado a súa cidade e ao seu mar. “Toda Galicia é mar”, deixou escrito, el que consideraba que “vivir sen mar era vivir apenas”.

Garcés acto. til. boa

Luciano Rodríguez sitúa a Miguel na denominada xeración de 1936, xunto con Álvaro Cunqueiro, Aquilino Iglesias Alvariño, Celso Emilio Ferreiro, Xosé María Díaz Castro, Xosé María Álvarez Blázquez, Eduardo Moreiras e Pura Vázquez.

Para Luciano, a súa é unha poesía de léxico rico e suxestivo, cargada de plasticidade, dunha grande efectividade rítmica, dunha grande intensidade de vivencia e grande tensionalidade poemática.

Si, na obra de Garcés alenta a paixón pola palabra. Méndez Ferrín escribiu que a súa  poesía pretende producirse nunha dimensión de valor total; de expresión estética absoluta, cargada coa memoria cultural de todo o pasado literario europeo.

Xulio López Varcálcel definiuno como mineiro da luz contra as tebras, engadindo que toda a obra poética de Garcés se orienta á procura da beleza, ao logro desa unidade orixinal, soberana e eterna que nos sobrevivirá porque xa nos precedeu.

Xavier Seoane, no limiar de Un nome só na néboa, destacaba como un dos logros presentes nese libro e en toda a obra de Garcés, a alta capacidade de percepción e expresión poética do aspecto plástico-visual da obra, con brillantes calidades perceptivas no ámbito cromático, sinestésico e captativo de formas, perfís, perspectivas e iluminación dos seres e obxectos.

Traducido ao italiano, portugués, francés e inglés, Garcés foi distinguido con importantes premios como o de Cabaleiro das Palmas Académicas, que no ano 1967 lle outorgou o goberno francés. Foi, tamén, o cronista desta cidade e, polo tanto, a súa memoria.

Invocalo hoxe, nos días que vivimos, é unha iniciativa necesaria, transcendida dun valor especial, porque el representou e representa os valores extraviados: a honradez, a honestidade, a discreción, o amor aos seus e ao traballo ben feito, a vocación de dar o mellor de si á comunidade, no seu caso materializada no proxecto da biblioteca pública que leva o seu nome e que hoxe segue a ser referencia cultural na Coruña e en Galicia.

Congreso Poio 1981Eu coñecino naquel congreso de Poio de 1981, cando os escritores galegos acordamos fundar a Asociación de Escritores en Lingua Galega, e podo acreditar da atención que dispensaba aos escritores novos, atención e curiosidade que, axiña, se transformaba en cariño. Pero ademais, sempre están, sempre teremos os versos, en castelán primeiro, en galego despois, algúns dignos de seren gravados a ferro no corazón, como este que se le na composición fotográfica de Maribel Longueira situada máis arriba.

Serea LugrísAmigo de Urbano Lugrís, que ilustrou o libro Isla de dos, ao que pertence este debuxo de serea e home mariño, Garcés, no libro Un nome so na néboa, presentado o mesmo día da súa morte, interpreta poeticamente algunhas das obras máis sobranceiras da arte universal, entre elas o cadro Habitación del viejo marinero, pintado por Lugrís en 1946, ao que lle dedica estes versos:

Sobre o mastro, o anxo da calima.
O sinuoso perfil dos hipocampos.
A túa man, negadora da lúa,
broslaba o filamento sutil do vagalume.
O barco que navega de bolina.
Balea nas Sisargas.
A botella do náufrago.
O vento acouga en mans das fondas algas.
E as anduriñas cruzan abismos submariños.
Gris de brétema.
Azul.
Patinir.
Crebados sinos nas cidades irtas.
Sempre buscándote nas illas inventadas.
Pola area, deitado, un catalexo.
Tamén a volvoreta cravada con puñal quizais que voe.
Racha o azul o pailebote branco.
Esbara a estrela polo gume dun pecio.
Azul. 
Santa Trahamunda ven de Córdoba entre palmas
montada nun milagre.
Rosa dos ventos, medusas e cercellas.
O leme e o ronsel.
E a ala
Galopan as marés sen esporas nen bridas
por prados florecidos de actinias e madréporas.
Azul. 

LugrísHoxe, na biblioteca que leva seu nome, xuntámonos moitos para celebralo. MiguelGonzalezGarces_RecitalHomenaxe25Cabodano MiguelGonzalezGarces_RecitalHomenaxe25Cabodano

ESPIRAL DE SOMBRAS

Hai poucos días, asistín á presentación do último libro de Xavier Seoane, Espiral de sombras. Acolleu o acto o local que a Asociación de Amigos dos Museos ten na cidade vella da Coruña. Participaban o responsable da edición, Luís Rei, que dirixe a colección Tambo de poesía da editorial Kalandraka, a mesma colección que acolleu Os ángulos da brasa de Manuel Álvarez Torneiro; Henrique Rabunhal, quen comentou polo miúdo e de maneira pousada e lírica o contido do libro; Eva Veiga e Olga Patiño, que recitaron varios dos poemas, achegando, ademais, a súa propia experiencia de lectoras do libro e o autor, quen tamén leu varios textos.

Xavier é voz principal e referencia fundamental na poesía contemporánea galega. A primeira noticia que eu tiven del foi no ano 1979 cando, coido que na libraría Tanco da rúa do Paseo en Ourense, merquei o seu primeiro libro A caluga do paxaro. Dende entón, quince libros de poemas, literatura infantil e xuvenil, libros de aforismos e unha novela, Ábrelle a porta ao mar, publicada no ano 2000, da que eu gustara moito, con referencias ao mundo oceánico de Urbano Lugrís, e que fomos presentar a Compostela el, Miguel Anxo Fernán Vello e eu, presentación que non se levou a cabo por falta de público, polo que regresamos á Coruña e acordamos darnos unha cea de compensación. Todo isto sen esquecer Atravesar o espello, unha reflexión sobre a importancia da lectura na sociedade actual, na mellor liña de escritores como Alberto Manguel. Xavier é, tamén, un dos mellores intérpretes da arte galega actual e permanente activista cultural. Hai dous veráns tiven o pracer de facerlles de guía, a el e a Fátima, na súa primeira ascensión ao Monte Pindo, daquel día é o poema que figura no libro Versos no Olimpo, o Monte Pindo na poesía galega.

Eu non sei se Espiral de sombras é un libro curador das feridas, como dixo alguén no acto de presentación. O que sei é que dende a capacidade poética de Xavier, con paixón,  o libro vai debullando o que somos como país e, tamén, como seres humanos, convidándonos a unha reflexión, que tamén provocar a reflexión é función do poema. Dende os mitos que aínda ecoan na memoria, pasando polos símbolos e signos da prehistoria, os brillos e as formas, a historia poucas veces ben contada, o que foron os nosos antes ca nós, o que nós mesmo fomos, o que deixamos de ser, o que puidemos ou aínda podemos ser como colectividade, o libro, sen renunciar aos elementos esenciais do poema, Xavier convócanos a unha imprescindible análise de nós mesmos, para poder alimentar a esperanza. Son moitas as referencias e tamén moitas as complicidades que se intúen, procedentes desa multiplicidade de voces da poesía universal que Xavier tan ben coñece. Para min é un libro importante,

Vai como mostra (pedindo desculpas porque non consigo a xustificación que o poema ten no libro) a primeira parte do poema titulado: 1936-1939 (Nocturno no Campo das Ratas) dedicado a Xoán Casal, Manuel Monge, Reimundo Patiño e Manuel Rivas:

                  I

MATARON, alí, o pedernal,

A terra estaba fría, as fontes secas.

 

   Un tumor viña no vento.

Xirou a Torre, trinta e sete veces.

Alguén botou carbón de chumbo ao mar.

Un furón uliscou o ventre aberto

da lareira violada.

   As mulleres cuspiron

na tépeda borralla. 

   Este
comeu piollos.
                       Aquel
maldixo os sanxoáns.
                                   Xaceron as meniñas
maceladas
                 en pel de ra.

JOSÉ MARÍA LABRA E O MURALISMO CORUÑÉS

Falouse estes días nos xornais da recuperación e protección dos murais de Urbano Lugrís nos locais públicos da Coruña. Pensei, entón, que a cidade ten unha importante tradición muralística -velaí as obras de Jorge Peteiro, amigo a quen perdemos hai poucas semanas, ou de Abelenda- tradición pouco valorada polos seus veciños e polas autoridades que a rexen. Lembro con arrepío a destrución do mural de Alfonso Costa na fábrica de Leyma ou o dano causado ao que Leopoldo Novoa realizou en Santa Margarita, mutilado, sen autorización do artista, para tender unha pasarela.

Quizais foi iso o que me fixo evocar a José María Labra, o pintor nacido na Coruña en 1925 e falecido en Palma de Mallorca en 1994. Autor dunha obra ben singular, encadrada na “abstracción xeométrica”, no “construtivismo” e representante da “arte normativa do século XX”, moi vinculado á arquitectura, tamén realizou importantes murais, como aqueles do antigo edificio de sindicatos, por sorte salvados cando a súa remodelación e hoxe expostos no pazo de Mariñán. Lembrar como curiosidade e como mostra da súa colaboración coa arquitectura, as celosías realizadas para o pavillón español da Feira Mundial de Nova York de 1964, hoxe no edificio do Corte Inglés de Arapiles en Madrid, ou as da Hípica da Coruña.

DEDICATORIA DE AMARAMA

DEDICATORIA DE AMARAMA

Souben de Labra ao pouco de nacer Daniel. Maribel xa o coñecía e foi ela quen me levou á presentación dun libro do pintor, un libro de versos titulado AMARAMA, fermoso palíndromo que, dalgún xeito, vén sendo a representación da súa pintura xeométrica (dicir como curiosidade, non sei se como mérito, que o libro leva un limiar de Paco Vázquez).

Non lembro moito aquel serán, sei que ceamos os tres xuntos e demoramos logo polos bares da cidade ata moi entrada a madrugada. Eu deille os meus poemas e el asinounos o seu libro. Daquela noite son estes debuxos cos que el procuraba explicarnos as simetrías e os xogos das formas.

Xeometría pictórica debuxada nun bar

Xeometría pictórica debuxada nun bar

Como lembranza e homenaxe, vai tamén esta breve mostra dos versos descubertos entón:

La olas…
y
las horas….
en letal letania
¡rómpen!
gritando: ¡vuélve! ¡vuélve! ¡vuélve! … … …

——————————–

… por eso pienso…
-con mi propia razón
proporcional-
que soy “ese” que…
yendo de camino
con éste de “el oeste”
y éste otro de “el este”
y éstos otros de “el
sur” y de “el norte”…
siendo natural de…
… el noroete…
soy…
… “transfinisterráneo”…
y sin extraterrestrarme
vialácteo

—————————–

fértil fiero feraz
vital aliento
que…
va dando…
 a lo dado
¡Vida nueva!