Helena Villar Janeiro, publica hoxe, no xornal El Correo Gallego, un artigo sobre a Vaca de Fisterra e a experiencia vivida o pasado sábado. Deixo aquí o enlace, con esta imaxe do fotógrafo do Ézaro Juan Louro, que nos recolle a case todos os que participamos na Andaina.
Foi fermosa a tarde do sábado. Xuntámonos moitos por algo que non sendo esencial, si resulta importante: pedir que a Vaca de Fisterra soe de novo. Á convocatoria era ás 17,00, diante da lonxa. As catro e media estaba eu alí, pero aínda non había ninguén. Ao pouco tempo, chegou o coche do 112 e a policía municipal. Non sei como sucedeu, pero en poucos minutos, aquilo encheuse de xente.
Pouco pasaba das cinco, cando César Cambeiro iniciou a Andaina festiva. Había un
Marilar recitando baixo a Vaca
primeiro recital diante da lonxa mesma. Estaban convocadas doce voces. Pero foi necesario agardar, porque un grupo de pandereiteiras de Fisterra, coas que non contabamos, quixeron sumarse á festa. E sumáronse de vez, que camiñaron ata o faro cantando e tocando a pandeireta, complementándose coa gaita de Moncho do Orzán. Na lonxa, tamén, unha muller, nai, muller e filla de mariñeiros, recitou un poema popular que nos emocionou a todos. Elas foron parte da alegría e da emoción da tarde.
A prensa fala de trescentas persoas e trescentas habería. Polo camiño ata o faro, fomos deixando versos, parando para reagrupámonos na Virxe das Areas e na curva da fonte. En Fisterra vivimos o segundo recital, mentres o sol dun día luminoso e feliz procuraba o horizonte.
Ao regreso, no bar A Galería, de Roberto Traba Velay, un dos poetas participantes, deixamos caer a noite, bebemos e cantamos, levados polo acordeón de Moncho. Foron moitas as sensacións, moita a xente coñecida que acudiu e sempre, a sensación de compartíamos o obxectivo vital de reivindicar o invisible. Esta é a información de hoxe, domingo:
http://www.quepasanacosta.com/?p=46392
Quero dar as grazas a todos os participantes que nos acompañaron, ás peroas que inteveiñeron, os xa mencionados César Cambeiro, que nos levou entre risos, durante máis de tres horas e Moncho que foi o noso Hamelin. Por suposto, a esas pandeireiteiras que decidiron acudir e que tanto e tan ben nos amenizaron e, en particular, as mulleres e homes poetas que acudiron a recitar ou a quen nos enviou os seus poemas, esta sería a nómina: Juan Alberte, Iolanda Aldrei, Marilar Aleixandre, Suso Bahamonde, Concha Blanco, Rocío Blanco Formoso, Fernando Cabeza Quiles, Anxo Cousillas, José Estévez, María José Fernández, Francisco X. Fernández Naval, Modesto Fraga, Mónica Góñez, Serxio Iglesias, Xosé Iglesias, Alex López, Miguel Mato Fondo, Alexandre Nerium, Olga Patiño Nogueira, Fernando Patricio, Marité Prieto, Xesús Rábade Paredes, X. H. Rivadulla Corcón, Pilar Silva, Francisco Souto, Nolo Suárez, Roberto Traba Velay, Miguel Vázquez Freire e Helena Villar, Cesáreo Sánchez Iglesias, Ramiro Torres e David Creus.
Este é o manifesto que limos ao final e que mañá faremos chegar á Autoridade Portuaria da Coruña:
Dende o mes de decembro de 1889, nas mañás de borraxeira, na noites bretemosas, nos días nos que os barcos navegaban no baleiro, un bramido actuaba a xeito de compás sonoro e situaba a pilotos, patróns e temoneiros sobre unha carta mariña invisible, pero certa, unha carta que tiña como referencia o bruar que proviña do promontorio de Fisterra.
Ao longo dos anos, os navegantes do mundo e os habitantes da comarca, interiorizaron ese son poñéndolle un nome: a Vaca de Fisterra. O son pasou a formar parte da vida cotián da xente, integrouse nas conversas, fíxose frase, música e os poetas tomárona como referencia nalgunhas das súas composicións.
Ese son forma parte do patrimonio da xente da bisbarra e de todo o país. Patrimonio inmaterial, o máis sensible porque non se ve, porque non se toca, pero referencia fonda do sentir colectivo, que resoa no interior da memoria e que constitúe parte esencial do ser comunitario.
Pero ademais, segundo nos comentaban estes días torreiros e fareiros xubilados, a Vaca, o nautófono de Fisterra, non só é importante polo valor simbólico do seu son, senón tamén pola singularidade do mecanismo que o produce, salientando que non son moitos os sinais sonoros destas características que se manteñen en funcionamento en Europa. Trátase pois dunha referencia que conxuga o valor do patrimonio material e inmaterial.
Os convocantes desta marcha festiva, poética e musical, que ten por obxectivo reclamar que a Vaca soe de novo, as persoas que nela participaron, as entidades públicas e privadas que a apoiaron, as asociacións, colectivos e persoas que a ela se adheriron, consideran imprescindible salvagardar este elemento patrimonial que forma parte do ser da comunidade e do propio promontorio de Fisterra, unha referencia máis que engadir a todas cantas atesoura e que fan deste lugar un dos símbolos culturais europeos.
Por iso solicitamos da Autoridade Portuaria da Coruña que, a través do seu Departamento de Pesca e Xestión de Patrimonio, adopte as medidas necesarias para garantir a conservación do nautófono e que o son da Vaca acompañe de novo a singradura dos navegantes e o vivir cotián dos habitantes do territorio máis occidental do continente.
Fisterra, 19 de setembro de 2015
Hai algúns anos, en Lira, un día de borraxeira mesta, decateime de que non se escoitaba o son característico que sempre percorría o mar, en situacións meteorolóxicas semellantes. Non soaba a vaca de Fisterra, a vaca ou as vacas, que eran dúas as instaladas en 1889. En principio pensei que se trataba dun fallo mecánico e que axiña o repararían. Logo, Alexandre Nerium, tras me explicar que os altofalantes eran de pel, contaríame que decidiran non restauralos. Agora, Xosé Iglesias dime que implantaron un sistema de control e aviso tecnoloxicamente avanzado, que cumpre a función que antes executaba o sinal sonoro.
Pero creo que a Vaca de Fisterra era algo máis ca un sinal marítimo para días de néboa e borraxeira. As xentes da contorna, vintecinco millas cara o norte e cara o sur, aprenderon a convivir con el e puxéronlle nome. Incorporouse á literatura e á tradición oral e pasou a formar parte do patrimonio inmaterial, o máis sensible dos patrimonios, o que está en situación de perigo maior de desaparición xa que, ao cabo, trátase dunha realidade invisible, non tanxible, neste mundo no que todo necesita o certificado de existencia modelo Santo Tomás. O meu poema Borraxeira, incluído en Mar de Lira, empeza así: Berro de alén mar/ así e o bruar da luz da fin da terra/ cando a constancia da brétema absorve o espertar do día… Pero hai textos de Marilar Aleixandre e de Miro Villar, que lembre agora.
Desaparece unha cántiga, un refrán, un topónimo e non nos preocupa, sen nos decatar de que iso que perdemos é o verdadeiro ADN dunha colectividade, xunto coa lingua, que tamén é patrimonio inmaterial.
Dende hai tempo veño alertando sobre a necesidade de reclamar que as Vacas braden de novo. Agora atopei en Xosé Iglesias, poeta e mariñeiro de todos os mares, un compañeiro que pensa coma min. El, ademais, xa elaborou material reivindicativo, neste vídeo poema que aquí deixo e que é ben fermoso.
Iremos dando novas das iniciativas que desenvolveremos neste novo movemento que ben podería ter por nome. QUE MEDRE O MAR E QUE BRADE A VACA.
A noite branca 