SOMBRA TENDIDA

Ás veces sorprendémonos diante das coincidencias e a forza do casual. Eva Veiga acredita na teoría das Resonancias mórficas, do inglés Rupert Sheldrake. Hai unhas semanas, agardaba eu por Pepe Fernández Ferreiro no bar onde toma café polas tardes. Tardaba en vir e eu xa despachara dunha ollada os xornais todos. Quen entrou, daquela, foi o fotógrafo Manuel Vilariño. Situouse na barra, á miña beira e saudeino. Achegueime a el e enredamos nunha conversa vertixinosa que nos levou dun tema a outro: as súas últimas exposicións, os meus últimos libros ou o albergue de Portaventosa. Nun momento preguntoume por unha fotografía, feita no mes de abril de 1989, na que estamos os dous con José Ángel Valente, quen viñera dar unha conferencia no instituto Eusebio da Guarda, na praza de Pontevedra da Coruña. Aparecemos nela: Xavier Seoane, Claudio Rodríguez Fer, Carmen Blanco, Manuel, Valente, Xulio López Valcárcel e eu. El non tiña copia e quedei en buscala para darlla.

Os poucos días fun a Ourense e o meu amigo Antonio agasalloume cun libro de Julio López Cid, publicado en agosto deste ano pola editorial Autófagas, en edición de J. M. Bouzas. Pensei en principio que sería un libro de relatos de Julio, pero logo, cando o lin, decateime de que Valente é eixo do libro (velaí o das resonancias). Valente é o centro, xunto cos outros membros do grupo Los silenciosos, do que con el formaban parte o propio Julio, Valentín Estévez, Antón Risco, Manuel Bouzo e José Miguel Valenzuela.

Logo do limiar de Pepe Bouzas titulado “Tanto lodo”,  López Cid tece para nós un pano de lembranzas que teñen como protagonistas os membros do grupo, en especial Valente, pero con eles invoca outras referencias importantes da súa vida, unhas coñecidas e outras que non chegou a coñecer, pero si a querer: Ernesto Gómez del Valle, Cándido Fernández Mazas, Alfonso Costafreda, Claudio Rodríguez ou María Zambrano.

A primeira frase do primeiro texto é unha proclamación de intencións e de memoria, pois lembra a frase pronunciada por Gómez del Valle: En realidad, casi todo lo que nosotros somos se lo debemos al Dichi. El Dichi non era outro que Cándido Fernández Mazas (1902-1942), o artista e escritor ourensán de vangarda, tan inxustamente esquecido, de quen J. M. Bouzas organizou no ano 2002 a exposición: Vanguardia, militancia y olvido. Mazás mantivo vínculos fortes con boa parte da intelectualidade española da súa época e colaborou en proxectos como As Misións Pedagóxicas. Eu referinme en numerosas ocasións a el, a propósito da relación de amizade mantida con Francisco Luis Bernárdez, a quen retratou, ilustrou libros e para quen deseñou tarxetas de visita, sobres e papel de correspondencia.

Quizais o texto máis importante de Sombra Tendida é Maleza, no que Julio López Cid desvela a razón da ruptura entre José Ángel Valente e María Zambrano. Tamén singular resulta Ajustes de cuentas, que explica o motivo polo que Valente mantivo sempre un certo distanciamento con Ourense, a pequena cidade sórdida, perdida, municipal, escura. A causa sería o fallo dos Juegos Florales de las Fiestas de Orense, de 1956, onde o xurado concede o premio ao escritor falanxista Carlos Rivero, outorgando o segundo a El Cristo, la ciudad y el tiempo, o poema que el presenta.

Recomendo con fervor a lectura deste libro de Julio López Cid, por ben escrito, por curioso, polo coidado da edición e, tamén, porque hai nel augas que, con tempo, deron os lodos, dos que fala Pepe Bouzas.

Engadir, como corolario, que aquel día de 1989, na praza de Pontevedra, tiven ocasión de falar con Valente da novela O bosque das antas, que viña de gañar o premio Xerais e que el lera por recomendación de Julio.

Advertisement

MIGUEL GONZÁLEZ GARCÉS

Miguel González Garcés naceu na Coruña o 12 de xaneiro de 1916, polo que dentro dun ano e un mes, celebraremos o seu centenario, e falecía un día coma hoxe, aos 73 anos, logo dunha vida dedicada aos seus e, tamén, aos libros e á literatura, de maneira especial, á poesía, el que era amante dos libros, da casa e dos seus moradores, do amigo culto, do sorriso.. Miguel sempre estivo vinculado a súa cidade e ao seu mar. “Toda Galicia é mar”, deixou escrito, el que consideraba que “vivir sen mar era vivir apenas”.

Luciano Rodríguez sitúa a Miguel na denominada xeración de 1936, xunto con Álvaro Cunqueiro, Aquilino Iglesias Alvariño, Celso Emilio Ferreiro, Xosé María Díaz Castro, Xosé María Álvarez Blázquez, Eduardo Moreiras e Pura Vázquez.

Para Luciano, a súa é unha poesía de léxico rico e suxestivo, cargada de plasticidade, dunha grande efectividade rítmica, dunha grande intensidade de vivencia e grande tensionalidade poemática.

Si, na obra de Garcés alenta a paixón pola palabra. Méndez Ferrín escribiu que a súa  poesía pretende producirse nunha dimensión de valor total; de expresión estética absoluta, cargada coa memoria cultural de todo o pasado literario europeo.

Xulio López Varcálcel definiuno como mineiro da luz contra as tebras, engadindo que toda a obra poética de Garcés se orienta á procura da beleza, ao logro desa unidade orixinal, soberana e eterna que nos sobrevivirá porque xa nos precedeu.

Xavier Seoane, no limiar de Un nome só na néboa, destacaba como un dos logros presentes nese libro e en toda a obra de Garcés, a alta capacidade de percepción e expresión poética do aspecto plástico-visual da obra, con brillantes calidades perceptivas no ámbito cromático, sinestésico e captativo de formas, perfís, perspectivas e iluminación dos seres e obxectos.

Traducido ao italiano, portugués, francés e inglés, Garcés foi distinguido con importantes premios como o de Cabaleiro das Palmas Académicas, que no ano 1967 lle outorgou o goberno francés. Foi, tamén, o cronista desta cidade e, polo tanto, a súa memoria.

Invocalo hoxe, nos días que vivimos, é unha iniciativa necesaria, transcendida dun valor especial, porque el representou e representa os valores extraviados: a honradez, a honestidade, a discreción, o amor aos seus e ao traballo ben feito, a vocación de dar o mellor de si á comunidade, no seu caso materializada no proxecto da biblioteca pública que leva o seu nome e que hoxe segue a ser referencia cultural na Coruña e en Galicia.

Eu coñecino naquel congreso de Poio de 1981, cando os escritores galegos acordamos fundar a Asociación de Escritores en Lingua Galega, e podo acreditar da atención que dispensaba aos escritores novos, atención e curiosidade que, axiña, se transformaba en cariño. Pero ademais, sempre están, sempre teremos os versos, en castelán primeiro, en galego despois, algúns dignos de seren gravados a ferro no corazón, como este que se le na composición fotográfica de Maribel Longueira situada máis arriba.

Amigo de Urbano Lugrís, que ilustrou o libro Isla de dos, ao que pertence este debuxo de serea e home mariño, Garcés, no libro Un nome so na néboa, presentado o mesmo día da súa morte, interpreta poeticamente algunhas das obras máis sobranceiras da arte universal, entre elas o cadro Habitación del viejo marinero, pintado por Lugrís en 1946, ao que lle dedica estes versos:

Sobre o mastro, o anxo da calima.

O sinuoso perfil dos hipocampos.

A túa man, negadora da lúa,

broslaba o filamento sutil do vagalume.

O barco que navega de bolina.

Balea nas Sisargas.

A botella do náufrago.

O vento acouga en mans das fondas algas.

E as anduriñas cruzan abismos submariños.

Gris de brétema.

Azul.

Patinir.

Crebados sinos nas cidades irtas.

Sempre buscándote nas illas inventadas.

Pola area, deitado, un catalexo.

Tamén a volvoreta cravada con puñal quizais que voe.

Racha o azul o pailebote branco.

Esbara a estrela polo gume dun pecio.

Azul. 

Santa Trahamunda ven de Córdoba entre palmas

montada nun milagre.

Rosa dos ventos, medusas e cercellas.

O leme e o ronsel.

E a ala

Galopan as marés sen esporas nen bridas

por prados florecidos de actinias e madréporas.

Azul. 

Hoxe, na biblioteca que leva seu nome, xuntámonos moitos para celebralo. MiguelGonzalezGarces_RecitalHomenaxe25Cabodano

CON ALFONSO COSTA EN COMPOSTELA

Fin de semana de vertixe, esta pasada. O venres saímos da casa ás 16,30 camiño de Compostela. Tiñamos xuntanza cos compañeiros que traballan na organización dos Encontros Internacionais de Embarcacións Tradicionais, que o ano que vén serán en Cabo da Cruz. Alí, con Xerardo Triñanes, Pablo Carrera, Manuel Sendón e Lino Lema, falamos de programación cultural, das Xornadas técnicas e de arqueoloxía mariña.

Alfonso e Teresa Seara

Logo, ás 20,30, recital e homenaxe a Alfonso Costa na clausura da súa extraordinaria exposición Imaxinar que soño, na sala Bus Station de Compostela, unha sorte de super nova creadora de Alfonso, en complicidade con Luisa Pita, responsable da sala. Moitas amigas e amigos entre o público. Presentou o acto Teresa Seara; tocaron os membros de Grus Art, Bernardo Martínez e Fito Ares; recitamos Marica Campo, Miguel Anxo Fernán Vello, Olga Patiño, Ánxeles Penas, Carlos Pereira Martínez, Luz Pozo Garza, Paco Souto, Dores Tembrás; Eva Veiga e eu. O agasallo que se lle fixo a Alfonso, en nome de todos, foi idea da fotógrafa Mada Carballeira e o libro obxecto, marabilloso, cos textos manuscritos e as fotos de Mada, elaborárono Carmen Villalba e Rosa Fernández, no seu obradoiro de encadernación Penumbra.

Eva, Bernardo e Fito

Na inauguración da exposición de Alfonso no Pazo de María Pita, a principios de ano, Mada, escoitando aos amigos que recitaban e aos músicos que tocaban, rodeados das obras de Alfonso, sentiu que alí agromaba a calor da emoción e o latexo da amizade. Pensou, entón, que pagaría a pena acoller todo aquel caudal de afecto nun soporte fermoso que fose quen de fixalo sen destruilo, coma un perfume. Así naceu a idea do libro. Mada fotografou a todas as amigas e amigos participantes no proxecto, diante dunha obra das que compoñían aquela exposición. Veu logo o proceso de escribir a man os textos dedicados a Alfonso no papel escollido, a amorosa maquetación e a coidada encadernación. En Compostela estabamos algúns, os implicados no proxecto eran máis: Pilar Pallarés, Gustavo Pernas, Xavier Seoane e Manuel Álvarez Torneiro.

Mada entrega o agasallo a Alfonso

Eu comparto con Alfonso a paixón polo ciclismo. Un cadro del, que representa a un ciclista no esforzo do sprint, me acompaña cada día no estudio. Tamén teño ciclistas debuxados a lapis que el me agasallou. Por iso fixen un poema no que xogo coa linguaxe común entre ciclismo e pintura e acelero cara o final, cun aceno semellante ao do pintor cando debuxa trazos longos sobre o lenzo.

SPRINT 2

Coma un nobelo tubular curvado sobre o cadro

enarborando o pincel

cruzando o aire

tensas a cor na órbita do radio

alumeas o día

e trazas o ronsel do incorpóreo

acelerando sobre a liña de luz

que o lenzo expande. 

Logo de tanta emoción, seguimos viaxe cara Ourense, onde durmimos, para saír o sábado pola mañá, rumbo a León.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

GIOCONDA BELLI

Onte, na Coruña, foi a tarde de Gioconda Belli. Chegou con présa, en xira, presentando a súa última novela El intenso calor de la luna. Luns en Madrid, martes en Sevilla, mércores A Coruña, xoves Barcelona, presentacións, entrevistas… durante o acto que compartiu con varios centos de lectores ansiosos de escoitala, a súa voz crebou coa fatiga. Lectores ou lectoras, que na densidade do salón ateigado de público, máis alá do aforo, quizais o 75% eran mulleres, como corresponde a unha voz tan imporante na literatura feminina como é ela, pero tamén porque hoxe, esa é a porcentaxe habitual de asistencia a calquera acto cultural.

A festa formaba parte da XI edición dos encontros con escritores, baixo o epígrafe: “A creación literaria e os seus autores”, que no marco da UNED organiza cada curso Javier Pintor, coa axuda inestimable e inesgotable de Xavier Seoane. Ela, Gioconda, estivo tal e como é, extravertida e simpática, aberta e próxima, falando de literatura e de mulleres, de sensualidade e patria, de revolución e de memoria. Nacida en Managua en 1948, foi unha das referencias da Fronte Sandinista de Liberación Nacional, que puxo fin á ditadura de Somoza no ano 1979.

Hay miles de sonrisas saliendo de los cajones

de las casas quemadas, de los adoquines,

sonrisas vestidas de colores como pedazos de sandía,

e melón o níspero.

escribiu nun poema titulado Patria libre: 19 de julio de 1979, no que celebra o triunfo da revolución e que remata: que nos acompañen/ tranquilos/ felices/ siempre-vivos/ nuestros muertos, porque si, lembrou os mortos e a responsabilidade de todo revolucionario, polos compañeiros caidos que vai deixando atrás e foi ela quen nolo dixo, logo de confesar que das dez persoas que formaban a súa célula, só sobreviviron dúas.

Novelista e poeta, a súa obra ten varios eixos que transcorren polos territorios da sensualidade, do erotismo, do canto ao corpo, pero tamén polos do compromiso social, a liberación dos pobos, as tiranías todas, económicas e políticas que gobernan o mundo.

Onte falounos de esperanza, de que cada empurrón que damos ao carro da historia pode tardar en ter efecto, pero seguro que acabará cambiando a cousas; pero tamén de sexualidade e de menopausa, conceptos que ela elevou a categoría poética e da avanzada xuventude que vive, agora, superados os sesenta anos. Lembrou como empezou a ler e a escribir, falou do seu avó, a quen lle debe todo e do escándalo familiar con que foron recibidos os seus primeiros poemas publicados nun xornal, nos que falaba da menstruación.

O público, entregado dende o principio, charlou con ela, pediulle poemas e formou cola para levarse un autógrafo nun libro.

Cando empezou a recitar, unha lectora pediulle que lese o poema No me arrepiento de nada, así que aquí, por esa lectora, por todas as lectoras e todas as mulleres que no mundo len ou padecen a violencia irracional e o maltrato, por Gioconda e a súa luz, vai ese texto:

Desde la mujer que soy,
a veces me da por contemplar
aquellas que pude haber sido;
las mujeres primorosas,
hacendosas, buenas esposas,
dechado de virtudes,
que deseara mi madre.
No sé por qué
la vida entera he pasado
rebelándome contra ellas.
Odio sus amenazas en mi cuerpo.
La culpa que sus vidas impecables,
por extraño maleficio,
me inspiran.
Reniego de sus buenos oficios;
de los llantos a escondidas del esposo,
del pudor de su desnudez
bajo la planchada y almidonada ropa interior.
Estas mujeres, sin embargo,
me miran desde el interior de los espejos,
levantan su dedo acusador
y, a veces, cedo a sus miradas de reproche
y quiero ganarme la aceptación universal,
ser la Gioconda irreprochable.
Sacarme diez en conducta
con el partido, el estado, las amistades,
mi familia, mis hijos y todos los demás seres
que abundantes pueblan este mundo nuestro.
En esta contradicción inevitable
entre lo que debió haber sido y lo que es,
he librado numerosas batallas mortales,
batallas a mordiscos de ellas contra mí
-ellas habitando en mí queriendo ser yo misma-
transgrediendo maternos mandamientos,
desgarro adolorida y a trompicones
a las mujeres internas
que, desde la infancia, me retuercen los ojos
porque no quepo en el molde perfecto de sus sueños,
porque me atrevo a ser esta loca, falible, tierna y vulnerable,
que se enamora como alma en pena
de causas justas, hombres hermosos,
y palabras juguetonas.
Porque, de adulta, me atreví a vivir la niñez vedada,
y rompí lazos inviolables
y me atreví a gozar
el cuerpo sano y sinuoso
con que los genes de todos mis ancestros
me dotaron.
No culpo a nadie. Más bien les agradezco los dones.
No me arrepiento de nada, como dijo la Edith Piaf.
Pero en los pozos oscuros en que me hundo,
cuando, en las mañanas, no más abrir los ojos,
siento las lágrimas pujando;
veo a esas otras mujeres esperando en el vestíbulo,
blandiendo condenas contra mi felicidad.
Impertérritas “niñas buenas” me circundan
y danzan sus canciones infantiles contra mí
contra esta mujer
hecha y derecha,
plena.
Esta mujer de pechos en pecho
y caderas anchas
que, por mi madre y contra ella,
me gusta ser.

(A fotografía é de Xacobe Meléndrez)

FEIRA DO LIBRO DA CORUÑA

Cita anual na Feira do libro da Coruña. Milleiros de persoas pasean por diante das casetas, convocadas pola extraordinaria oferta que ofrecen os Cantóns e os Xardíns de Méndez Núñez. Nun ámbito tan reducido conviven durante dez días: Feira de Artesanía, Salón do Cómic, Feira do Libro e os locais das casas rexionais. No quiosco Alfonso e no Palexco pódense visitar as magníficas exposicións dos mellores debuxantes de banda deseñada. Á carpa dos libros, cada serán, achéganse escritores a presentar as súas novidades.

Ali Ali e Xan Arias de editorial Trifolium

Onte estiven toda a tarde na Feira do Libro. A convocatoria era iniciativa da Asociación de Editores Coruñeses, que reúne a sete editoriais que acordaron asociarse nun tempo difícil no que compartir axuda. Na feira ocupan dúas casetas, cada unha coa súa oferta e cos seus clientes e a verdade é que a unión das sete é garantía dun público variado que se achega con curiosidade aos libros daquelas que non coceñe.

Na caseta estabamos Ali Ali e eu ás seis da tarde. Os primeiros 45 minutos sucederon sen incidencias, coa sensación de que non iamos asinar nada. Os comentarios, os de sempre, que a feira ía frouxa. Achegábanse as sete cando veu polo stand unha mociña de Navarra, de vacacións entre nós cunha amiga e un amigo que a acompañaban. Era a cuarta vez que pasaba por diante da caseta e non podía deixar de pararse a contemplar Suleiman y Salúa, algo caro para a súa economía de aí as dúbidas. Pero onte, véspera do final da vacación, decidírase. Izaskul é o seu nome que escribimos Ali Ali e eu, el en árabe. Foi tan feliz coas longas dedicatorias dos dous e nós quedamos tan contentos, que a confluencia de tanta enerxía positiva cambiou o aire. A partir dese momento, eu asinei: 5 Suleiman y Salúa máis, 5 As Crebas, 1 Miño e 1 Días de cera.

Vin moitos amigos e compartín o tempo con Daniel, vendo como traballa para ese proxecto fermoso que é http://www.vivirnacoruna.es

Logo asistín á presentación dunha singularidade, A dama da noite, novela sobre os últimos días de Rosalía de Castro, escrita por Xavier Seoane e publicada por Laiovento. Participaban no acto Pancho Pillado pola editorial, Anxo Angueira como presidente da Fundación Rosalía e Xavier como autor.

Esta é a crónica:

Rosalía de Castro viviu na Coruña entre os anos 1871 e 1878, na praza da Fariña, hoxe praza de Azcárraga. Unha placa na fachada dunha das casas, lembra ese feito. A Coruña é pois un dos espazos importantes na vida da escritora, tal e como recolle Xavier Seoane no seu libro A dama da noite e como salientou onte Anxo Angueira.

A dama da noite é, a xuízo de Francisco Pillado, un libro histórico, que prestixa a calquera editorial, tanto polo libro en si, -unha desas lecturas que dá mágoa rematar-como polo feito asumir o reto de enfrontar nun texto narrativo, os últimos días da escritora. Poema en prosa sinfónica, afirmou refiríndose con admiración ao texto escrito por Xavier Seoane.

Como reto extraordinario cualificou Anxo Angueira a proposta de Seoane, xa que novelar parte da vida de Rosalía require valor, por ser un personaxe de tanta envergadura que mete medo, afirmou, engadindo que ninguén ata agora se atrevera a facer algo semellante ao abordado por Xavier. Na súa opinión, o libro incide nese remuíño que vivimos nos últimos anos e que pretende situar á fundadora da moderna literatura galega, na perspectiva do noso tempo, fuxindo do estereotipo morriñento que dela se tivo ata hai pouco. Angueira considera a Rosalía fonte e océano: fonte por ser a matriz do que somos; océano porque nela está o horizonte cara o que camiñamos. Debullou os núcleos nos que se centra a novela, compartidos por todos os que se achegan ao mundo rosaliano hoxe: a paternidade ausente; a penuria económica familiar; a Rosalía feminista; o perfil intelectual, político e social que nos ofrece a perspectiva dunha muller revolucionaria que xa dende a mocidade reclamaba igualdade, independencia e liberdade, rematando por centrar os lugares esenciais na vida da escritora, que son tamén os que Xavier recolle na novela: Ortoño, Padrón, Santiago de Compostela, Madrid, A Coruña, Lestrove e a Casa da Matanza, hoxe lugar de referencia rosaliana, lugares que nos falan dunha muller de múltiples lecturas, relacionada ca vangarda cultural galega e española, de pensamento demócrata e liberal, coñecedora dos movementos sociais e literarios europeos.

Libro difícil, dixo Xavier Seoane desta súa última obra, por ser Rosalía unha figura grandiosa e enigmática, cunha vida na que as grandes preguntas seguen sen responder. Confesou que sempre se plantexou escribir unha obra de ficción, polo que iso supoñía de liberdade, aínda que nalgún intre considerou que pola cantidade de material reunido e das lecturas acumuladas, estaba en condicións de escribir un ensaio biográfico. Xavier rematou a súa intervención asegurando que poñía este libro en mans dos lectores, con humildade, aceptando a súa consideración.

Mañá ás 20,00 h. toca presentación de “As crebas, outro xeito de andar ao mar”, que fixen con Maribel Longueira e que publicou Baía Edicións. Será ás oito e sentarán comigo Belén López, pola editorial e Manuel Rodríguez, xornalista de La Voz de Galicia e crebeiro coma min.

 

JORGE EDWARDS, ENTRE FISTERRAS

Dende hai dez anos, Javier Pintor, coa colaboración do poeta Xavier Seoane, organizan na UNED o curso: “A creación literaria e os seus autores”, destinado a alumnos da universidade a distancia, pero tamén aberto ao público cando se trata de dialogar cos escritores convidados.

Para pechar o ciclo da décima edición, onte gozamos dunha tarde magnífica de literatura, de historia, de risa e de memoria, coa presenza do escritor chileno Jorge Edwards, premio Cervantes 1999 e autor dunha importante obra narrativa con novelas como: El origen del mundo, El sueño de la historia ou La muerte de Montaigne; libros de relatos, que foi que primeiro publicou (El patio, en 1952); de ensaio como Persona non grata, e de memorias Los círculos morados.

Nun auditorio ateigado de público, Edwards, coa súa voz cálida pero firme, con lucidez e humor, co seu acento austral pulido pola vida diplomática e o coñecemento doutras linguas, foi debullando momentos da súa vida intensa que, dalgún xeito, influiron ou motivaron algúns dos seus libros. Nun principio situou a súa visita a Coruña, lembrando que chegaba ata esta fisterra europea dende a fisterra máis extrema, aquela que si é límite e confín, Chile, con capital en Santiago del Extremo, a terra que foi denominada polos conquistadores como Nueva Extremadura. Chile, “país de la ausencia, extraño país” dixo lembrando os versos de Gabriela Mistral.

Falou da súa formación de neno e adolescente; dos colexios coas súas luces e as súas sombras; da consciencia da literatura e dos escritores criollistas; dos mitos literarios chilenos do seu tempo, que sempre estaban fóra: Mistral, Huidobro, Neruda. Referiuse a amizade con este último, que recolleu no libro Adios poeta; analizou algunha das circunstancias que antecederon ao golpe militar de Pinochet e tamén da resistencia última e do plebiscito; falou da poesía nos días de hoxe, lembrando a Octavio Paz cando este dicía que a nosa sociedade é monotonía, sequedade e tristeza, se ben el fai unha análise máis optimista e menos tráxica.

Lembrou aos compañeiros e amigos do Boom da literatura hispanoamerciana, con mención especial para Rayuela de Julio Cortázar, sinónimo de liberdade, que ten algo de ritmo ou ton nerudiano nos primeiros capítulos, intuición de Edwards lector corroborada logo polo propio Cortázar, que lía o Canto General de Neruda cando escribiu esa parte da novela á que se refería Edwards, quen tamén falou da crise das grandes editoriais, por exceso de títulos e pola pouca atención que prestan ao que publican, sempre condicionadas polo balance, saudando ese fenómeno da aparición das pequenas editoriais que manteñen unha relación moi estreita co autor e co lector e que ofrecen edicións de tirada limitada, pero moi coidadas.

Puiden falar con el antes do inicio do acto. Comenteille que meu pai gustaba moito das súas novelas, en particular de El sueño de la historia, e procuramos centrar o noso primeiro encontro, en Compostela, no cambio de século. Falamos tamén, con Xavier de Albino Mallo, o xornalista cultural, hoxe xubilado, que viviu moitos anos en Chile e a quen considera un bo amigo.

Logo, mentres asinaba libros, Jorge Edwards prometeu volver. Semana de luxo esta na cidade, con Adonis, con Edwards, con Torneiro.

XAVIER CORREA CORREDOIRA, LA GALGA E DOBLE CERO

O venres 29, na galería Monty 4, Xavier Correa Corredoira inauguraba nova exposición. Á mesma hora, no museo de Belas Artes, había tamén a inauguración dunha mostra de Xaime Quessada que procurarei ver a semana que vén.

Xavier reuniu un conxunto de obras, pintura e escultura, baixo o título Espazo a destempo, para expoñer nesta galería que el denomina claustro público. Explicábame, falando con el antes da chegada do público, que o que pretende con esta mostra é afondar nese espazo íntimo e limpo, o reduto máis forte e máis firme no que debemos atopar a forza interior para defendernos contra a agresión que sufrimos individualmente e como colectividade. Pintar como cando comezaba, coa mesma forza e coa mesma inocencia, recuperar aquela forza, a esperanza e a ilusión que, noutrora, nos axudaron a plantar cara ao poder.

No folleto catálogo inclúese un poema manuscrito seu, no que fala do espazo, e da mostra:

O punto de partida

no encontro do patio

co claustro público;

onde concorren Loaima,

Trismexisto, Góngora,

Gufú e tres tremendas

mulleres de talento.

O peixe chega á man

nun abalo líquido

O ferro pousa táboa

na que arrastra sombra

caída no aceite do

ESPAZO A DESTEMPO

Unha das sorpresas da xornada foi que a galería puxo a venda varios exemplares da revista La Galga, aquela que a finais dos anos setenta facían na Coruña os dous Xavires, Seoane e Correa e na que colaboraban Manuel Rivas e Ánxeles Penas, entre outros. Foi o pintor quen os levou para ofrecer aos asistentes, xa que conservaba varias ducias no seu estudio.

Escoitara falar desa publicación, pero non a tiña e nunca a vira, así que merquei un exemplar. Folleándoo, lembrei que tamén por aquel tempo en Ourense faciamos Doble cero, seguramente coa mesma filosofía e certa estética común con La Galga, xa que as dúas responden ao mesmo momento social e histórico. Non lembro os nomes da xente que formaba parte daquel proxecto e hai tempo que din por extraviado o exemplar que conservaba. Lembro, iso si, que as xuntanzas do consello de redacción eran na cafetería do desaparecido Hotel Miño, na rúa do Paseo e, tamén, que no primeiro número publiquei eu por vez primeira un texto. Foran, en concreto, dous, un en prosa escrito nun galego que non recoñezo e un poema en castelán. Era este un tempo no que aínda non dera nin co nome. Hai uns meses Xosé Manuel pasoume escaneada a portada e as miñas achegas. Velaí o texto en galego:

ESPIRAL DE SOMBRAS

Hai poucos días, asistín á presentación do último libro de Xavier Seoane, Espiral de sombras. Acolleu o acto o local que a Asociación de Amigos dos Museos ten na cidade vella da Coruña. Participaban o responsable da edición, Luís Rei, que dirixe a colección Tambo de poesía da editorial Kalandraka, a mesma colección que acolleu Os ángulos da brasa de Manuel Álvarez Torneiro; Henrique Rabunhal, quen comentou polo miúdo e de maneira pousada e lírica o contido do libro; Eva Veiga e Olga Patiño, que recitaron varios dos poemas, achegando, ademais, a súa propia experiencia de lectoras do libro e o autor, quen tamén leu varios textos.

Xavier é voz principal e referencia fundamental na poesía contemporánea galega. A primeira noticia que eu tiven del foi no ano 1979 cando, coido que na libraría Tanco da rúa do Paseo en Ourense, merquei o seu primeiro libro A caluga do paxaro. Dende entón, quince libros de poemas, literatura infantil e xuvenil, libros de aforismos e unha novela, Ábrelle a porta ao mar, publicada no ano 2000, da que eu gustara moito, con referencias ao mundo oceánico de Urbano Lugrís, e que fomos presentar a Compostela el, Miguel Anxo Fernán Vello e eu, presentación que non se levou a cabo por falta de público, polo que regresamos á Coruña e acordamos darnos unha cea de compensación. Todo isto sen esquecer Atravesar o espello, unha reflexión sobre a importancia da lectura na sociedade actual, na mellor liña de escritores como Alberto Manguel. Xavier é, tamén, un dos mellores intérpretes da arte galega actual e permanente activista cultural. Hai dous veráns tiven o pracer de facerlles de guía, a el e a Fátima, na súa primeira ascensión ao Monte Pindo, daquel día é o poema que figura no libro Versos no Olimpo, o Monte Pindo na poesía galega.

Eu non sei se Espiral de sombras é un libro curador das feridas, como dixo alguén no acto de presentación. O que sei é que dende a capacidade poética de Xavier, con paixón,  o libro vai debullando o que somos como país e, tamén, como seres humanos, convidándonos a unha reflexión, que tamén provocar a reflexión é función do poema. Dende os mitos que aínda ecoan na memoria, pasando polos símbolos e signos da prehistoria, os brillos e as formas, a historia poucas veces ben contada, o que foron os nosos antes ca nós, o que nós mesmo fomos, o que deixamos de ser, o que puidemos ou aínda podemos ser como colectividade, o libro, sen renunciar aos elementos esenciais do poema, Xavier convócanos a unha imprescindible análise de nós mesmos, para poder alimentar a esperanza. Son moitas as referencias e tamén moitas as complicidades que se intúen, procedentes desa multiplicidade de voces da poesía universal que Xavier tan ben coñece. Para min é un libro importante,

Vai como mostra (pedindo desculpas porque non consigo a xustificación que o poema ten no libro) a primeira parte do poema titulado: 1936-1939 (Nocturno no Campo das Ratas) dedicado a Xoán Casal, Manuel Monge, Reimundo Patiño e Manuel Rivas:

                  I

MATARON, alí, o pedernal,

A terra estaba fría, as fontes secas.

 

   Un tumor viña no vento.

Xirou a Torre, trinta e sete veces.

Alguén botou carbón de chumbo ao mar.

Un furón uliscou o ventre aberto

da lareira violada.

   As mulleres cuspiron

na tépeda borralla. 

   Este

comeu piollos.

                       Aquel

maldixo os sanxoáns.

                                   Xaceron as meniñas

maceladas

                 en pel de ra.